Alfavita Newsroom Η προέλευση του ανθρώπου αποτελεί ένα ζήτημα σφοδρών ιδεολογικών συγκρούσεων στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου. Το κίνημα του δημιουργισμού, που εμφανίστηκε μέσα στους κόλπους των δύο μεγάλων μονοθεϊστικών θρησκειών, του Χριστιανισμού και του Μουσουλμανισμού, διακηρύττει ότι το σύμπαν και οι ζωντανοί οργανισμοί προέρχονται από συγκεκριμένες δράσεις θεϊκής δημιουργίας, κατά μία κυριολεκτική ανάγνωση της “Γένεσης” της Βίβλου.
Μέσα στο φάσμα του δημιουργισμού υπάρχουν αρκετές διαφορετικές αποχρώσεις όπως οι σκληροπυρηνικοί θιασώτες της νεαρής Γής, της παλαιάς Γής, του ευφυούς σχεδιασμού, που απορρίπτουν ολοκληρωτικά τη θεωρία τής δαρβίνειας εξέλιξης αλλά και οι συνθετικοί της θεϊστικής εξέλιξης (ντεϊσμός) που υποστηρίζουν ότι η μέθοδος δημιουργίας του Θεού ήταν να σχεδιάσει ένα σύμπαν όπου τα πάντα θα εξελισσόταν φυσικά χωρίς την παρέμβαση του.
Σε χώρες που κυριαρχούν θεοκρατικά καθεστώτα, όπως στη Σαουδική Αραβία, η θεωρία τού Δαρβίνου απουσιάζει πλήρως. Σε χώρες που υπάρχει κοσμικό κράτος αλλά με ισχυρή θρησκευτική παράδοση όπως η Τουρκία, ο Λίβανος κ.α συνυπάρχουν και οι δύο απόψεις μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα, όπως θα δείτε αναλυτικά παρακάτω. Η πιο ισχυρή σύγκρουση παραδόξως συμβαίνει στο πιο ανεπτυγμένο οικονομικά κράτος του κόσμου στις ΗΠΑ. Το ρεύμα του δημιουργισμού ήταν ιδιαίτερα διεκδικητικό στις ΗΠΑ, όπου παρόλο που χαρακτηρίστηκε ως θρησκεία και όχι επιστήμη από την Ακαδημία Επιστημών και το Ανώτατο Δικαστήριο, οι πολιτικές πιέσεις αυτών των ομάδων έχουν αποκλείσει τη θεωρία της εξέλιξης στα σχολεία των πολιτειών της Φλόριδας, Ιλινόις, Κεντάκι, Μισσισιπί και Οκλαχόμα. Στο ρεύμα αυτό έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο το κόμμα του τσαγιού (tea party) η διαβόητη άκρα δεξιά της Αμερικής. Στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζεται η στάση πολιτών διαφορετικών χωρών στην άποψη: ότι ο άνθρωπος εξελίχθηκε από προγενέστερα είδη ζώων.
Πηγή: Hecht, Jeff (August 19, 2006). "Why doesn't America believe in evolution?". New Scientist (London: Reed Business Information) 191 (2565)
Παρατηρήστε ότι στην Ελλάδα το 53% πιστεύει στη θεωρία της εξέλιξης και το 35% δεν την αποδέχεται. Στις χώρες που ακολουθούν στα δεξιά, ΗΠΑ και Τουρκία, η αποδοχή της είναι ακόμη μικρότερη.
Σε μία πρόσφατη μελέτη που έγινε πάνω στις απόψεις 5700 δασκάλων από 14 χώρες (Μπουρκίνα Φάσο, Κύπρος, Αλγερία, Εσθονία, Φιλανδία, Γαλλία, Ουγγαρία, Ιταλία, Λίβανος, Μαρόκο, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σενεγάλη, Τυνησία ) διαφορετικών θρησκευμάτων ( Χριστιανοί Ορθόδοξοι, Καθολικοί, Προτεστάντες, Μουσουλμάνοι, Άθεοι-Αγνωστικιστές) απεικονίζεται το ποσοστό των παρακάτω απόψεων σε σχέση με τη θρησκεία των ερωτηθέντων:
Α) Ο άνθρωπος προέρχεται μόνο από τον Θεό.
Β) Ο άνθρωπος εξελίχτηκε από τον Θεό.
Γ) Ο άνθρωπος εξελίχτηκε χωρίς το Θεό.
Δ) Ο άνθρωπος εξελίχτηκε.
.XIII IOSTE Symposium, Izmir (Turkey), 21-26 September 2008. The use of Science and Technology Education for Peace and Sustainable Development. “Science and Religion: Evolutionism and Creationism in Education.A survey of teachers conceptions in 14 countries” Pierre Clément, Marie Pierre Quessada
Στην παραπάνω έρευνα αξίζει να επισημάνουμε το υψηλό ποσοστό ντεϊστικών αντιλήψεων (ότι ο άνθρωπος εξελίχτηκε από νόμους που αρχικά ορίστηκαν από τον Θεό) και το παράδοξο ότι οι νεαρότεροι δάσκαλοι είναι πιο δημιουργιστές από τους παλιότερους!
Στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία για την ορθότητα της θεωρίας της εξέλιξης εδώ και τα τελευταία εκατό χρόνια (Futuyama). Παρόλα αυτά η θεωρία της εξέλιξης δυσκολεύεται να μπει μέσα στα σχολεία, δυστυχώς τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερο, καθώς παρουσιάζεται ενδυνάμωση του ρεύματος του σκληροπυρηνικού δημιουργισμού. Παρότι το σχολείο τις τελευταίες δεκαετίες έχει χάσει την πρωτοκαθεδρία του ως ιδεολογικός μηχανισμός του κράτους, παραμένει ένα σφριγηλό πεδίο ιδεολογικών ανταγωνισμών.
Η περιπέτεια της διδασκαλίας της εξέλιξης στο ελληνικό σχολείο ξεκινάει το 1931 και συνεχίζει έως και σήμερα (Σκορδούλης, 2003). Από τα πρώτα εγχειρίδια βιολογίας αφαιρούνται σημαντικά τμήματα της θεωρίας, άλλα χαρακτηρίζονται ως λάθος και στο τέλος δεσπόζουν θεολογικές φράσεις του τύπου « Ο κόσμος είναι έργο της θείας δημιουργίας”. Πρέπει να φτάσουμε στη μεταπολίτευση ώστε να ενσωματωθεί πλήρως η θεωρία του Δαρβίνου στα σχολικά εγχειρίδια, παρότι η παράγραφος που ανέφερε τη συγγένεια ανθρώπου και πιθήκου αφαιρέθηκε δίχως την άδεια του συγγραφέα (εφημ.ΒΗΜΑ, 20/1/1985). Εκείνη την περίοδο που η θεωρία έκανε τα πρώτα της βήματα στις σχολικές αίθουσες ξεσπάει μια θύελλα αντιδράσεων από βουλευτές της αντιπολίτευσης και της κυβέρνησης, υπομνήματα της Ιεράς Συνόδου, ενώσεις πολυτέκνων και παραθρησκευτικών οργανώσεων διαμαρτυρόμενοι για το καυτό θέμα της καταγωγής του ανθρώπου όπως παρουσιαζόταν στο βιβλίο ιστορίας του ανθρώπινου γένους.
Στη τελευταία φάση που διαρκεί έως και σήμερα η θεωρία της εξέλιξης, σύμφωνα με τις οδηγίες, διδάσκεται στο τελευταίο κεφάλαιο της βιολογίας της Γ' γυμνασίου έτσι ώστε να μην επαρκεί ο χρόνος για να διδαχτεί. Φιλότιμες ατομικές προσπάθειες εκπαιδευτικών έχουν καταλήξει στο να διδάσκεται το κεφάλαιο σε κάποιο ποσοστό των μαθητών. Ερχόμαστε σήμερα στην τελευταία πράξη του έργου. Το υπουργείο εξέδωσε νέες οδηγίες διδασκαλίας για την βιολογία της Ά γυμνασίου, όπου αφαιρούνται τα συστήματα οργάνων για τα ζώα δημιουργώντας ένα κενό ανάμεσα στα φυτά και τον άνθρωπο. Αυτή ακριβώς η συνέχεια προσφερόταν για μια πρώτη εισαγωγή στην εξελικτική διάσταση των οργανισμών, όπως και αναφερόταν πάγια έως και στις περσινές οδηγίες. Το δεύτερο βήμα ήταν να σπάσει η ύλη της βιολογίας Γ΄ τάξης σε δύο μέρη με το πρώτο να διδάσκεται ως μονόωρο μάθημα στη Β΄ τάξη και το υπόλοιπο πάλι ως μονόωρο στη Γ΄. Η ύλη της Β΄ είναι σαφώς πιο ελαφρωμένη , ενώ της Γ΄ θα είναι σημαντικά πιο επιβαρυμένη και προφανώς θα προγραμματίζει τη θεωρία της εξέλιξης για ένα ακόμη πιο μακρινό τέλος. Στην ύλη της Β' αφαιρείται η προσαρμογή των οργανισμών στο περιβάλλον που συνδέεται με την εξέλιξη. Να επισημάνουμε ότι όταν το μάθημα γίνεται μονόωρο δεν αντιστοιχεί αναλογικά στη μισή ύλη αλλά σε λιγότερη, λόγω των πάγιων αναγκών σε επαναλήψεις, διαγωνίσματα και διορθώσεις.
Η πρόσφατη κοπτοραπτική του μαθήματος και της ύλης της βιολογίας είναι τόσο δαιδαλώδης ακριβώς για να αποκρύπτει στο ευρύ κοινό το βασικό της στόχο που είναι να μη διδάσκονται οι μαθητές τη θεωρία της εξέλιξης. Αν συνυπολογίσουμε ότι από τις πρώτες εξαγγελίες του νέου υπουργού παιδείας Α. Λοβέρδου ήταν η μετατροπή της αργίας των τριών ιεραρχών σε υποχρεωτικό εκκλησιασμό, οι 400 διορισμοί που είχαν προγραμματιστεί για την τριτοβάθμια εκπαίδευση κατέληξαν σε θέσεις ιερωμένων, καθώς και τις διαρκείς δηλώσεις στήριξης στο πρόσωπο του από υψηλά ιστάμενους ιεράρχες, εύκολα οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι ο υπουργός κάνει παιχνίδι με την εκκλησία. Σε μια δύσκολη πολιτικά εποχή μέσα σε μια κυβέρνηση που έχει λήξει και ξινίσει στους πολίτες, με το πλοίο του ΠΑΣΟΚ να ναυαγεί και τα νέα πολιτικά μορφώματα να έχουν χαμηλές αποδόσεις, ο κ.Λοβέρδος ακολουθεί μια προσωπική τυχοδιωκτική πολιτική συμμαχιών με κοινωνικές ομάδες. Υπόσχεται ότι δεν θα απολύσει κανένα, παραπέμπει τους εκπαιδευτικούς σε διαθεσιμότητα στον Μητσοτάκη, ξεχειλώνει τις μετεγγραφές φοιτητών διαλύοντας τα πανεπιστήμια και κάνει δώρα τους τρείς ιεράρχες και το κεφάλι του Δαρβίνου . Αγωνιώντας για την πολιτική του καριέρα, αναζητά ψηφοφόρους στους κόλπους της εκκλησίας και προσμένει προεκλογική καμπάνια από του κυριακάτικους άμβωνες.
Το γεγονός ότι η ιδεολογική σύγκρουση για τη θεωρία του Δαρβίνου μαίνεται παγκοσμίως, δεν μπορεί να απαλύνει το δράμα του ελληνικού σχολείου. Οι μαθητές να στερούνται την επαφή με την επιστημονική θεωρία, που έχει επηρεάσει εδώ και 200 χρόνια την αντίληψη του μέσου ανθρώπου για το κόσμο όσο καμία άλλη (Mayr, 2000), ώστε ο Α. Λοβέρδος να παραμείνει στην εξουσία με τη στήριξη του πιο συντηρητικού και σκοταδιστικού τμήματος της ελληνικής κοινωνίας. Για να είμαστε δίκαιοι πρέπει να αναγνωρίσουμε τις τεράστιες διαφορές μέσα στο σώμα της εκκλησίας, ανάμεσα στους ανθρώπους που προσπαθούν να ζήσουν με αγάπη, αδελφοσύνη και ανεκτικότητα και σε αυτούς που σχιζοφρενικά συγχωνεύουν τον χριστιανισμό με το ρατσισμό, τη μισαλλοδοξία και τον επιθετικό εθνικισμό. Από τη μία είναι ξεκάθαρο ότι ο Λοβέρδος έχει συμμαχήσει με τους δεύτερους, από την άλλη θα περιμέναμε από τους πρώτους να διαχωρίσουν τη θέση τους, από πελατειακές μικροπολιτικές που οδηγούν στη φίμωση της επιστήμης και την αναπαραγωγή του σκοταδισμού και της αμορφωσιάς.
Θεωρία της εξέλιξης:Η αναγκαιότητα της διδασκαλίας της και η περιπέτειά της στο ελληνικό σχολείο” των Λουκία Πρίνου, Λία Χαλκιά και Κώστα Σκορδούλη (2003) Π.Τ.Δ.Ε Πανεπιστήμιο Αθηνών.
D.J Futuyama, 'Εξελικτική Βιολογία” Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Hecht, Jeff (August 19, 2006). "Why doesn't America believe in evolution?". New Scientist (London: Reed Business Information) 191 (2565).
XIII IOSTE Symposium, Izmir (Turkey), 21-26 September 2008. The use of Science and Technology Education for Peace and Sustainable Development. “Science and Religion: Evolutionism and Creationism in Education.A survey of teachers conceptions in 14 countries” Pierre Clément, Marie Pierre Quessada.
(Mayr, E (2000), «Darwin’ s influence on modern thought»,Scientific American,July2000, 67-71 ).
Τσιλιούκας Στέλλιος
καθηγητής Φυσικής
στο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
