Ταξίδι στο έτος 100.000 μ.Χ. - Πώς θα είμαστε;

 

Η απαισιοδοξία για τις προοπτικές μας επάνω σε αυτόν τον πλανήτη είναι της μόδας. Ωστόσο το είδος μας θα αντέξει, τουλάχιστον για 100.000 χρόνια ακόμη και ίσως περισσότερο.

 

Τι θα βρούμε λοιπόν μπροστά μας; Αυτή τη στιγμή έχουμε μια προοπτική προς τα πίσω, μπορούμε να διακρίνουμε τις δυνάμεις και τις τάσεις που διαμόρφωσαν τη Γη και την ανθρωπότητα ως σήμερα. Με αυτή τη γνώση μπορούμε να κάνουμε λογικές προβλέψεις σχετικά με το τι θα ακολουθήσει. Πολλές επιστημονικές ομάδες προσπαθούν αυτή τη στιγμή να επεκτείνουν τους ορίζοντες της ανθρωπότητας πολύ πιο πέρα από τον επόμενο αιώνα σε μια νέα γεωλογική εποχή που, όπως υποστηρίζουν ορισμένοι, δημιουργεί αυτή τη στιγμή η παρουσία μας.

 

Παρακάτω σάς ξεναγούμε στις διάφορες πλευρές αυτής της νέας εποχής: από το πώς θα είμαστε και το πού θα ζούμε ως το τι θα σκέφτονται οι απόγονοί μας για εμάς ανακαλύπτοντας σε ανασκαφές τα... σκουπίδια μας.

 

 

 

 

Το πρώτο προφανές ερώτημα είναι το αν θα χρησιμοποιούν καθόλου τα ελληνικά. Τα αγγλικά έχουν ήδη εισβάλει στο λεξιλόγιό μας, όμως και αυτά ακόμη απειλούνται. Αυτή τη στιγμή μπορεί να αποτελούν την «κυρίαρχη» γλώσσα στις παγκόσμιες συναλλαγές, αυτό όμως οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην παρούσα οικονομική δύναμη των αγγλόφωνων κρατών. Αν κάποια άλλη χώρα κυριαρχήσει στο παγκόσμιο εμπόριο ίσως οι απόγονοι όλων μας, αγγλόφωνοι και μη, να έχουν στραφεί προς μια άλλη γλώσσα. Αν αυτό έχει συμβεί, το πιθανότερο είναι ότι θα έχουν αρχίσει να ενσωματώνουν ορισμένους από τους όρους της στη γλώσσα τους - έτσι όπως σήμερα εμείς λέμε ότι θα ακούσουμε ένα «podcast» ή θα κάνουμε «chat» στο «tablet» μας. Οι πολύ δημοφιλείς γλώσσες τείνουν πάντως να είναι ανθεκτικές στις εισβολές, οπότε δεν υπάρχει λόγος να θεωρήσουμε ότι τα αγγλικά θα εξαφανιστούν εντελώς. Για τα ελληνικά, δεν μπορούμε να ξέρουμε.

Αν επιβεβαιωθεί πάντως οτι οι γλώσσες που επικρατούν συνήθως είναι εκείνες του εμπορίου τότε σε 10.000 χρόνια όλοι θα μιλούν κινεζικά.

Πώς θα είμαστε;

 

Δεν είμαστε τόσο διαφορετικοί από τους ανθρώπους που περιπλανιόνταν στη Γη πριν από 30.000 χρόνια. Μήπως όμως η γενετική τροποποίηση μας μεταμορφώσει σε βάθος χρόνου;

 

Φυσικά θα μπορούσαμε να αποφασίσουμε να αναλάβουμε εμείς τα ηνία της εξέλιξης. Κατ' αρχήν θα μπορούσαμε να καταστήσουμε οι ίδιοι τους εαυτούς μας «ξεπερασμένους» μέσω της γενετικής τροποποίησης, δημιουργώντας ένα νέο γένος ανθρώπου το οποίο θα μας βγάλει εκτός ανταγωνισμού. Η πιο ευλογοφανής τεχνολογία για να πάρουμε αυτόν τον δρόμο είναι να τροποποιήσουμε γενετικά σπερματοζωάρια ή ωάρια, ή έμβρυα πρώιμου σταδίου, προκειμένου να επιφέρουμε στο γονιδίωμά τους αλλαγές οι οποίες θα περάσουν στις επόμενες γενιές. Αυτό είναι σχεδόν δυνατόν με τη σημερινή τεχνολογία και έχει προωθηθεί ως τρόπος εξάλειψης γενετικών ασθενειών όπως η κυστική ίνωση.

 

Θα προχωρούσαμε τόσο ώστε να προσθέσουμε επιθυμητά χαρακτηριστικά αντί απλώς να αφαιρέσουμε τα άσχημα; Ακόμη και αν τεχνικά ήταν δυνατόν να το κάνουμε, είναι αμφίβολο ότι θα συμφωνούσαμε συλλογικά τέτοιες αλλαγές σε μια κλίμακα η οποία θα άλλαζε την πορεία της εξέλιξής μας - εκτός, φυσικά, και αν οι γενετικά τροποποιημένοι άνθρωποι ήταν τόσο ανώτεροι ώστε να εξαφανίσουν τον ανταγωνισμό.

 

Οι πιθανότητες αυτές δεν μπορούν να αποκλειστούν. Η πιθανότερη απάντηση ωστόσο είναι ότι ο χρονοταξιδιώτης μας μάλλον θα βρεθεί ανάμεσα σε φίλους, ένα είδος ανθρώπου θεμελιωδώς το ίδιο με εμάς αλλά με πιο «cool» τεχνολογία. Κατά βάθος θα είναι ακόμη άνθρωποι.

 

 

 

 

Οι κινήσεις των τεκτονικών πλακών, οι εκρήξεις των ηφαιστείων και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα αναμορφώσουν τον κόσμο μας. Πώς θα είναι και πού θα ζούμε;

 

Τα αλιευτικά σκάφη στη Βόρειο Θάλασσα βγάζουν με τα δίχτυα τους μερικά παράξενα πράγματα, από οστά μαμούθ ως αρχαία λίθινα εργαλεία και όπλα. Σε πολλά μέρη του κόσμου ανακαλύπτουμε τα υπολείμματα ανθρώπινων οικισμών εκεί όπου σήμερα είναι ο βυθός της θάλασσας. Καθώς ο πλανήτης άλλαξε μετά την τελευταία εποχή των παγετώνων πολλοί πρόγονοί μας αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Στα επόμενα 1.000 χρόνια - πόσω μάλλον σε 100.000 χρόνια - ο πλανήτης θα αλλάξει και πάλι δραματικά αναγκάζοντας δισεκατομμύρια ανθρώπους να βρουν ένα καινούργιο μέρος για να ζήσουν.

 

Ορισμένα μέρη θα δυσκολευτούν να επιβιώσουν ακόμη και αν η στάθμη της θάλασσας παραμείνει σταθερή. Η αρχαία αιγυπτιακή πόλη Ηράκλειο εξαφανίστηκε κάτω από τα νερά της Μεσογείου πριν από 2.000 χρόνια καθώς η μαλακή άμμος του δέλτα επάνω στο οποίο είχε χτιστεί υποχώρησε. Το ίδιο συμβαίνει σε σύγχρονες πόλεις όπως η Νέα Ορλεάνη και η Σανγκάη. Στο Μαϊάμι και αλλού η θάλασσα και τα ποτάμια διαβρώνουν το έδαφος στο οποίο είναι χτισμένες πόλεις.

 

Με ένα σταθερό κλίμα, ίσως θα ήταν δυνατόν να σώσουμε αυτές τις πόλεις. Καθώς όμως ο πλανήτης συνεχώς θερμαίνεται, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα πνίξει πολλές από τις κεντρικές πόλεις μας, όπως και πολλά αγροτικά εδάφη. Η αλλαγή του κλίματος θα επηρεάσει επίσης ανθρώπους που ζουν αρκετά ψηλότερα από το επίπεδο της θάλασσας, καθιστώντας ορισμένες περιοχές μη κατοικήσιμες αλλά δημιουργώντας νέες ευκαιρίες σε άλλα μέρη.

 

 

 

Προκαλούμε μια μαζική εξαφάνιση των ειδών. Ποια είδη θα χάσουμε μέσα στις επόμενες χιλιετίες και τι είδους καινούργια πλάσματα θα εμφανιστούν;

 

Εκ πρώτης όψεως το μέλλον του φυσικού κόσμου φαίνεται θλιβερό. Οι άνθρωποι προκαλούν μια μαζική εξαφάνιση των ειδών που θα είναι από τις χειρότερες στην ιστορία της Γης. Η φυσική βλάστηση ξυρίζεται και γεμίζουμε τον αέρα, το νερό και το χώμα με ρύπανση.

 

Το συμπέρασμα είναι ότι αν αποκλείσουμε μια ριζική μεταβολή στην ανθρώπινη συμπεριφορά, οι μακρινοί απόγονοί μας θα ζήσουν σε έναν κόσμο βαριά στερημένο από τα θαύματα της φύσης.

 

Η βιοποικιλότητα, ιδιαίτερα, θα πληγεί σοβαρά. Οι αξιολογήσεις της παρούσας κατάστασης παρουσιάζουν συνεχώς αποκαρδιωτικά αποτελέσματα. Σχεδόν το ένα πέμπτο των σπονδυλωτών έχουν κηρυχθεί απειλούμενα, κάτι το οποίο σημαίνει ότι υπάρχει σημαντική πιθανότητα αυτά τα είδη να εξαφανιστούν σε 50 χρόνια.

 

Η κύρια αιτία σήμερα είναι η καταστροφή των οικοτόπων, όμως η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή θα είναι όλο και πιο σημαντική. Ενα πολυσυζητημένο μοντέλο εκτιμά ότι 15%-37% των ειδών θα «καταδικαστούν σε εξαφάνιση» ως το 2050 εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Διαστρικά ταξίδια: αιώνες μακριά

 

Ο Νιλ Πέλις της Πανεπιστημιακής Ενωσης Διαστημικής Ερευνας που εδρεύει στην Κολούμπια του Μέριλαντ συνόψισε ως εξής το πόσο απέχουν τα ταχύτερα διαστημόπλοιά μας από την επίτευξη ενός διαστρικού ταξιδιού. «Το κοντινότερο άστρο είναι το Α του Κενταύρου» είπε στους συνέδρους. «Με ταχύτητα 25.000 μιλίων την ώρα θα χρειαστούμε 115.000 χρόνια για να φθάσουμε εκεί. Δεν μιλάμε λοιπόν για σχέδιο».

 

Ακόμη και αν βρούμε έναν τρόπο να ταξιδέψουμε στις ταχύτητες που απαιτούνται για να φθάσουμε σε ένα άστρο στο διάστημα μιας ανθρώπινης ζωής, η ενέργεια που θα απαιτηθεί για αυτή τη διαδρομή ξεπερνά κατά πολύ τα μέσα μας για το ορατό μέλλον. Ο Μαρκ Μιλς του Tau Zero Foundation, μιας δεξαμενής σκέψης που εδρεύει στο Φέαρβιου Παρκ του Οχάιο, λέει ότι μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό της σημερινής παγκόσμιας παραγωγής ενέργειας πηγαίνει στις διαστημικές πτήσεις. Αν τα πράγματα συνεχιστούν όπως έχουν και η παραγωγή ενέργειας εξακολουθήσει να αυξάνεται με τον ρυθμό των τελευταίων δεκαετιών, τότε οι διαστρικές αποστολές απέχουν τουλάχιστον δύο ως πέντε αιώνες, όπως υπολογίζει.

 

Για τους αμέσως επόμενους αιώνες λοιπόν, αν όχι για τα επόμενα χιλιάδες χρόνια, η ανθρωπότητα θα είναι σε μεγάλο βαθμό περιορισμένη στο ηλιακό μας σύστημα. Ακόμη και το να φθάσουμε προορισμούς πιο κοντά σε εμάς θα προχωρεί βραδέως ώσπου να βρούμε καλύτερα συστήματα προώθησης από τους χημικούς πυραύλους οι οποίοι, από την άποψη της ταχύτητας και της τεχνολογίας, είναι σαν τα πλοία του Κολόμβου, όπως λέει ο Κρις Μακ Κέι, πλανητικός επιστήμονας της NASA.

 

Αν υποθέσουμε ότι επιτυγχάνουμε την ενίσχυση της ταχύτητας που χρειαζόμαστε, ποιους δρόμους θα ακολουθήσουμε πιο μακριά στο Διάστημα και ποιος θα είναι ο στόχος της εξερεύνησης; Οι επιστήμονες θα εξακολουθήσουν αναμφίβολα να στέλνουν μη επανδρωμένα ερευνητικά σκάφη σε ολόκληρο το ηλιακό σύστημα, αν όμως η Ιστορία μπορεί να αποτελέσει οδηγό, η ανθρώπινη εξερεύνηση και ο εποικισμός του Διαστήματος δεν θα καθοδηγηθούν από την επιστημονική περιέργεια και μόνο.

 

Ο Ρότζερ Λόνιους, πρώην επικεφαλής ιστορικός της NASA και νυν κύριος επιμελητής του Εθνικού Μουσείου Αέρος και Διαστήματος Σμιθσόνιαν στην Ουάσιγκτον, λέει πως οποτεδήποτε οι άνθρωποι πήγαν σε ανεξερεύνητες γωνιές της Γης το κίνητρό τους έτεινε να είναι «Θεός, χρυσός ή δόξα» - με άλλα λόγια, η επιδίωξη να προσηλυτίσουν ιθαγενείς ή να ξεφύγουν από τον θρησκευτικό διωγμό, το να εξαγάγουν πλούτο ή το να κερδίσουν φήμη.

 

 

 

Οι κυρίαρχες κινητήριες δυνάμεις της εξερεύνησης στην ιστορία μας ήταν οικονομικές, επισημαίνει ο κ. Λόνιους. Ως διαστημική οικονομία έχουν προταθεί η εκμετάλλευση ορυκτών από αστεροειδείς και ο διαστημικός τουρισμός, κανενός όμως ο καιρός δεν έχει έρθει ακόμη. «Πρέπει να βρεθεί ένα οικονομικό κίνητρο προκειμένου να επιχειρηθούν διαστημικές δραστηριότητες που θα εμπλέκουν ανθρώπους» λέει ο ιστορικός. Για παράδειγμα, είναι αδύνατον να προβλεφθεί ποιοι ορυκτοί πόροι θα είναι σημαντικοί για εμάς μέσα σε μόλις μερικές δεκαετίες. Εως ότου καταστεί βιώσιμο να εξορύξουμε, ας πούμε, λευκόχρυσο από οστεοειδείς η ζήτηση της ανθρωπότητας για αυτό το μέταλλο ίσως να έχει υποχωρήσει.

 

Ενα άλλο μάθημα από την Ιστορία είναι ότι η εξερεύνηση δεν υπήρξε πάντα διαρκώς βιώσιμη. Αντίθετα, συχνά συντελέστηκε με διακοπές. Σκεφθείτε ότι οι Βίκινγκς είχαν πάει στη Βόρειο Αμερική πριν από χίλια χρόνια, ωστόσο η μόνιμη ευρωπαϊκή εποίκιση χρειάστηκε τέσσερις αιώνες για να ακολουθήσει. Επίσης η κινεζική εξερεύνηση γινόταν επί αιώνες αλλά σταμάτησε γύρω στο 1500.

 

«Τίποτε δεν πρέπει να θεωρείται αναπόφευκτο στα διαστημικά ταξίδια» λέει ο Τζον Λόγκσντον, ερευνητής της διαστημικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Γεώργιος Ουάσιγκτον της Ουάσιγκτον. Υποστηρίζει ότι ίσως οι επόμενες γενιές πάψουν να ασχολούνται με την ιδέα να εξερευνήσουν το μακρινό Διάστημα ή ακόμη και με το να πάνε πέρα από τη Γη.

 

Πραγματικά, οι απόγονοί μας ίσως να αναγκαστούν να συμφιλιωθούν με το ότι δεν θα έχουν ποτέ τα μέσα ή τη διάρκεια ζωής για να φθάσουν σε άλλα άστρα. Για αυτούς τα άστρα θα παραμείνουν δελεαστικά λαμπυρίσματα στον ουρανό, άπιαστα για πάντα.

 

Από την άλλη όμως πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι, όπως οι σύνεδροι της 100 Year Starship, που θα φροντίζουν να κρατούν το όνειρο ζωντανό.

 

 

 

Η εξάντληση χρήσιμων πρώτων υλών συχνά προκάλεσε δυσοίωνες προβλέψεις, δεν χρειάζεται όμως να ανησυχούμε μακροπρόθεσμα

 

Το 1924 ένας νεαρός μεταλλειολόγος μηχανικός ονόματι Αϊρα Τζοράλεμον έδωσε μια ομιλία στη Λέσχη της Κοινοπολιτείας της Καλιφόρνιας. «Η εποχή του ηλεκτρισμού και του χαλκού θα είναι σύντομη» είχε πει. «Με τον εντατικό ρυθμό παραγωγής που αναγκαστικά θα ακολουθήσει, τα αποθέματα χαλκού του πλανήτη θα διαρκέσουν μόνο για κάποια χρόνια. Ο βασισμένος στην ηλεκτρική ενέργεια πολιτισμός μας θα σβήσει και θα χαθεί».

Ο χαλκός - και ο πολιτισμός - είναι ακόμη εδώ. Παρ' όλα αυτά, σχεδόν έναν αιώνα μετά την προειδοποίηση του Τζοράλεμον, εξακολουθούν να ακούγονται ανάλογες προειδοποιήσεις. Η τιμή του χαλκού έχει ανεβεί σε μια σειρά υψηλότερων ρεκόρ όλων των εποχών εξαιτίας της αυξανόμενης ζήτησης από την Κίνα. Η «κορύφωση του χαλκού» έχει επέλθει, υποστηρίζουν ορισμένοι, τα αποθέματα θα εξαντληθούν σε δύο δεκαετίες, λένε άλλοι.

 

Πώς ο ηλεκτρισμός γύρισε στα σύννεφα...

Οι καταστροφικές προφητείες του είδους παραβλέπουν κάτι σημαντικό. Στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας μας η ανάπτυξη της τεχνολογίας καθορίστηκε από τα διαθέσιμα υλικά: σκεφθείτε τη Λίθινη Εποχή, την Εποχή του Χαλκού, την Εποχή του Σιδήρου. Ωστόσο, αν και μπορούμε να ονομάσουμε την εποχή μας Εποχή του Πυριτίου - ή ίσως, ακριβέστερα, Εποχή των Υδρογονανθράκων -, δεν είμαστε πια μονοδιάστατοι. Σήμερα ο ταχύς ρυθμός της τεχνολογικής εξέλιξης είναι πιθανότερο ότι θα αλλάξει τα υλικά στα οποία βασιζόμαστε.

 

Η επιθεώρηση «Engineering and Mining Journal-Press» το είχε επισημάνει σε ένα εξέχον κύριο άρθρο-απάντηση στην προειδοποίηση του Τζοράλεμον. «Δυσκολευόμαστε να πιστέψουμε ότι όλος ο ηλεκτρισμός μας θα γυρίσει στα σύννεφα όπου τον βρήκε ο Φραγκλίνος μόνο και μόνο επειδή ο χαλκός θα γίνει σπάνιος» έλεγε. «Ισως στο μέλλον ο χαλκός να μη χρειάζεται καθόλου για τους σκοπούς της μετάδοσης, ίσως να χρησιμοποιούμε απλώς τον αιθέρα». Και πράγματι αυτό κάνουμε, στις επικοινωνίες μεγάλων αποστάσεων που άλλοτε απαιτούσαν μεγάλες ποσότητες καλωδίων. Εκμεταλλευόμαστε επίσης πλήρως τις οπτικές ίνες, μια τεχνολογία που η διαδεδομένη χρήση της ήταν μάλλον αδιανόητη τη δεκαετία του 1920.

 

Αυτό καθιστά την πρόβλεψη του τοπίου των υλικών τού αύριο εξαιρετικά δύσκολη σε κλίμακα δεκαετιών, πόσω μάλλον για χιλιετίες. «Σε 50 ή 60 χρόνια θα έχουμε προοδεύσει τόσο ώστε είναι αδύνατον να κάνουμε οποιαδήποτε πρόβλεψη πέρα από αυτό» λέει ο Ιαν Πίρσον της Futurizon, εταιρείας συμβούλων που ειδικεύεται στις μελλοντικές τεχνολογίες.

 

Οι σπάνιες γαίες είναι ένα παράδειγμα. Οι ελλείψεις αυτών των ορυκτών, των οποίων οι εφαρμογές εκτείνονται από τις οθόνες αφής ως τις μπαταρίες και τους λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας, προβλέπονται μέσα στην επόμενη δεκαετία. Το πρόβλημα όμως δεν είναι μόνο αυτό, ενώ είναι μάλλον αβάσιμο να υποστηρίξει κάποιος ότι ως τότε δεν θα έχουμε βρει καινούργιους τρόπους για να αποφύγουμε τις στενωπούς των προμηθειών.

 

«Είναι της μόδας να μιλάμε για την έλλειψη του νεοδυμίου που χρησιμοποιείται στους μαγνήτες των ανεμογεννητριών για παράδειγμα» λέει ο κ. Πίρσον, «το θεμελιώδες πρόβλημα όμως δεν είναι το νεοδύμιο. Είναι πώς θα εξαγάγουμε αποδοτικά ενέργεια από τον άνεμο». Αναμφίβολα υπάρχουν τρόποι που ακόμη δεν έχουμε φανταστεί για να κάνουμε κάτι τέτοιο χωρίς τουρμπίνες. Μακροπρόθεσμα άλλες καινοτομίες ίσως καταστήσουν την όλη ιδέα της αιολικής ενέργειας ξεπερασμένη.

 

Οποια προβλήματα και αν αντιμετωπίσουμε στο βαθύ μέλλον, ο κ. Πίρσον θεωρεί ότι η έλλειψη πρώτων υλών δεν θα είναι ένα από αυτά. «Ανεξάρτητα από το πώς θα είναι η ανθρωπότητα σε 500 ή σε 1.000 χρόνια, μάλλον θα εξακολουθούμε να γεμίζουμε μόνο 10, ίσως 15 μέτρα αέρα επάνω από το έδαφος με υλικά» λέει. «Υπάρχουν όμως 6.000 χιλιόμετρα εδάφους με υλικά από κάτω μας». Δεν είναι επίσης απίθανο ότι θα καταστεί τεχνολογικά και οικονομικά βιώσιμο να εκμεταλλευόμαστε κοντινούς αστεροειδείς για την εξόρυξη στοιχείων που μπορεί να μας τελειώνουν.

 

 

Για να εξασφαλίσουμε τη διαιώνιση του είδους μας είναι πιο λογικό να χρησιμοποιήσουμε με φειδώ τους πόρους της Γης και του περιγύρου της αντί να τους λεηλατήσουμε. Η τεχνολογία θα μπορούσε να διευκολύνει κάτι τέτοιο. Οταν χρησιμοποιούμε υλικά, ποτέ σχεδόν δεν εξάγουμε τα άτομα και τα μόρια που τα αποτελούν έξω από το σύστημα της Γης, απλώς τα αναδιατάσσουμε χημικά, μετατρέποντας π.χ. τον άνθρακα που είναι παγιδευμένος μέσα στα ορυκτά καύσιμα σε διοξείδιο του άνθρακα. Προς το παρόν δεν είμαστε ιδιαίτερα καλοί στη μετατροπή των αποβλήτων προϊόντων μας σε κάτι χρήσιμο. Σε μερικές δεκαετίες όμως τα πράγματα ίσως θα είναι πολύ διαφορετικά χάρη σε νέες μεθόδους χειρισμού των υλικών στη νανοκλίμακα και στη γενετική τροποποίηση βακτηρίων που θα μπορούν να τρώνε τα απόβλητα και να τα καίνε προσφέροντας ενέργεια στα σπίτια μας.

 

Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα πουπροσπάθησε να απαντήσει το περιοδικό New Scientist μέσα στη χρονιά που μας πέρασε. Εμείς παραθέσαμε τα πιο σημαντικά αποσπάσματα από αυτή την υπόθεση.