Κοινωνία 26.07.2017 - 21:22

Λογοτεχνικά απομεσήμερα - 10 Προτάσεις βιβλίων για το καλοκαίρι

10+1 επιλογές βιβλίων που αξίζουν το χρόνο τους στην ξαπλώστρα ή την αιώρα

Όσο και αν προσπαθούν οι απανταχού βιβλιοφάγοι να αποδείξουν το αντίθετο, όσοι και αν αξιοποιούν το χρόνο τους στα ΜΜΜ διαβάζοντας, η αλήθεια είναι πως η απόλαυση της ανάγνωσης δύσκολα «στριμώχνεται» μέσα στην βιαστική καθημερινότητα και απαιτεί πολλές φορές άπλα και γαλήνη. Τις συνθήκες δηλαδή που θα μπορεί ο αναγνώστης να «τρυπώσει» μέσα στον κόσμο του βιβλίου, καταφέρνοντας να προσπελάσει έναν ικανοποιητικό αριθμό σελίδων μαζεμένο, σε αντίθεση με τις «6 σελίδες τη φορά», που είναι ένας εμπειρικός μέσος όρος για τον ελάχιστο χρόνο ανάμεσα στο άνοιγμα του πορτατίφ και του ύπνου λίγο πριν την επόμενη δύσκολη ημέρα.

Ακόμα όμως και για εκείνους που η ανάγνωση είναι ένας τρόπος ζωής που δεν γνωρίζει εμπόδια, που συνεχίζουν, παρά την κρίση, να αγοράζουν δυο δυο τα βιβλία και να έχουν ράφια με τα «αδιάβαστα», το καλοκαίρι προσφέρεται για βαθιές αναγνωστικές βουτιές: Συνήθως τα ογκώδη πολυσέλιδα τέρατα που κοσμούν τα ψηλά ράφια στις βιβλιοθήκες έχουν ένα αμυδρό άρωμα αρμύρας. Είναι επειδή κάποιο καλοκαίρι βάρυναν λίγο παραπάνω την τσάντα θαλάσσης, και ίσως κάποιες τσαλακωμένες ελαφρώς σελίδες να είναι από κάποιο ξαφνικό μελτέμι.

Άλλοι πάλι, το καλοκαίρι προτιμούν τα page-turners, τα ανατρεπτικά αστυνομικά με τους ντεντέκτιβ-υπερήρωες ή τα πιο «ανάλαφρα», αφήνοντας τα πιο ..απαιτητικά αναγνώσματα για τα βροχερά απογεύματα του χειμώνα, συνοδεία ενός ελληνικού καφέ. Βέβαια, ειδικά αυτό το καλοκαίρι, πολλοί/ες πιθανώς να εγκαταλείψουν τις αγαπημένες αναγνωστικές συνήθειες για χάρη του Game of Thrones αλλά και του πολυαναμενόμενου Defenders της Marvel, που θα βγει μέσω Netflix στις αρχές Αυγούστου.

Σε κάθε όμως περίπτωση, λίγες βαλίτσες θα ετοιμαστούν χωρίς έστω ένα βιβλίο ανάμεσα στις βερμούδες και τα παρεό. Είτε για την παραλία είτε για τα ζεστά κουρασμένα μεσημέρια, είτε με freddo είτε με αναψυκτικό, το βιβλίο είναι η καλύτερη καλοκαιρινή παρέα. Για αυτό το λόγο, ακολουθεί μια εντελώς υποκειμενική, σε καμία περίπτωση ενδεικτική, αλλά σαφώς ένθερμα προτεινόμενη λίστα με 10+1 επιλογές βιβλίων που αξίζουν το χρόνο τους στην ξαπλώστρα ή την αιώρα. Ο περιορισμός στην πρόσφατη εκδοτική παραγωγή γίνεται μόνο για λόγους οικονομίας της λίστας. Η σειρά είναι τυχαία.

Οι Τυφλοί, Νίκος Μάντης, εκδ. Καστανιώτη

Οι 600 σελίδες του καινούριου βιβλίου του βραβευμένου συγγραφέα Νίκου Μάντη (Άγρια Ακρόπολη, Πέτρα, Ψαλίδι, Χαρτί) βρίσκονται στο όριο της κατηγορίας-κουμούτσα αλλά ετούτο εδώ το χάρτινο τούβλο στέκεται αντάξιο του μεγέθους του. Μεγαλόπνοο στη σύλληψη και εθιστικό στην εκτέλεση, οι «Τυφλοί» είναι ένα μυθιστόρημα-λαβύρινθος, με μόνο σημείο αναφοράς την Αθήνα. Από το 1972 μέχρι τις ημέρες μας, το μωσαϊκό των ηρώων και των καταστάσεων συστέλλεται και διαστέλλεται συνεχώς, ενώνοντας την εντελώς πραγματική ιστορία με την μυθοπλασία. Ήρωες που χάνονται στους λαβυρίνθους των αναζητήσεών τους και αναζητούν…το φως μιας αλήθειας που δεν προκύπτει παρά μόνο όταν τα πληθωρικά και πλουραλιστικά υλικά του βιβλίου συντεθούν. Και αν η πολυπρόσωπη και δαιδαλώδης αφήγηση του βιβλίου ακούστηκε κάπως…πιντσονική, είναι μια καλή ευκαιρία να γυρίσουμε και προς την «μήτρα», δηλαδή τον ίδιο τον Πίντσον:

Η συλλογή των 49 στο σφυρί, Thomas Pynchon, εκδ. Gutenberg

Και πιο συγκεκριμένα, την «μήτρα» του ίδιου του Πιντσονικού έργου, δηλαδή του πρώτου μυθιστορήματος του μυστηριώδη και εχθρού της δημοσιότητας συγγραφέα. Η «συλλογή των 49 στο σφυρί» πρωτοκυκλοφόρησε το 1966 και θεωρήθηκε ένα υπόδειγμα μεταμοντερνισμού αλλά και ταυτόχρονα παρωδία του. Στο βιβλίο, οι περιπέτειες της βαριεστημένης μεσοαστής Οιδίπας καθώς προσπαθεί να βρει άκρη σε ένα λαβύρινθο με κρυφές οργανώσεις και διάφορα ακατανόητα σύμβολα, μοιάζουν να μην έχουν αρχή και τέλος (κυριολεκτικά), ενώ όσο καταβυθίζεται σε ένα κόσμο γεμάτο συνωμοσίες και γρίφους, τόσο περιπλέκεται και ο αναγνώστης. Κατά τα άλλα, διάφοροι εκκεντρικοί ήρωες με ιδιαίτερες σεξουαλικές εμμονές και παράξενες συμπεριφορές συνεχίζουν να τραγουδούν χαζοτράγουδα και να μπλέκουν σε κωμικές καταστάσεις, κατά τα Πιντσονικά πρότυπα. Η μετάφραση και τα εισαγωγικά σημειώματα του Δημήτρη Δημηρούλη είναι μια εξαιρετική «είσοδος» στο εθιστικό σύμπαν του Αμερικανού συγγραφέα, και για ένα βιβλίο που όσο θα διασκεδάσει άλλο τόσο κινδυνεύει να πεταχτεί στην θάλασσα μετά την τελευταία σελίδα. Σίγουρα όμως θα είναι αρκετό κίνητρο για τον επόμενο λαβύρινθο του Πίντσον, ή και για τους πολλούς μεγάλους συγγραφείς της ιδιαίτερης «σχολής» του.

Η σκούπα και το σύστημα, David Foster Wallace, εκδ. Κριτική.

Για τον εκλιπόντα (αυτοκτόνησε το 2008, σε ηλικία 46 ετών) David Foster Wallace οι Πιντσονικές επιρροές είναι εμφανείς, ιδίως στο πρώτο του μυθιστόρημα, την «Σκούπα και το Σύστημα». Φυσικά, ιδίως με το επόμενο, αμετάφραστο ακόμα στα ελληνικά magnum opus του, το Infinite Jest των 1000 σελίδων, κατάφερε να αφήσει το δικό του στίγμα στην σύγχρονη Αμερικάνικη Λογοτεχνία και να δημιουργήσει την δική του «σχολή». Με χιούμορ που τσακίζει κόκκαλα και επιλέγοντας δεκάδες τρόπους αφήγησης, ο νεαρός στο βιβλίο αυτό Wallace (25 χρονών, 1987) μας εισάγει στις εξωφρενικές περιπέτειες της Λινόρ Μπίντσμαν, που έχει να αντιμετωπίσει μια σειρά από παράδοξα: Την εξαφάνιση της συνονόματης γιαγιάς της από ένα γηροκομείο, τον ασφυκτικό έρωτα του ανασφαλούς αφεντικού της, την «απαγωγή» του παπαγάλου της από Χριστιανούς τηλεπροφήτες (καθώς είδε το Φως το Αληθινό, όπως της λένε) αλλά και τις προσπάθειες του πατέρα της να φτιάξει μια παιδική τροφή που θα καταργήσει όλες τις υπόλοιπες, καθώς θα βοηθάει στην γρήγορη εγκεφαλική ανάπτυξη. Αν όλα αυτά είναι ήδη αρκετά σαλταρισμένα, το μωσαϊκό των δευτερευόντων χαρακτήρων είναι ακόμα περισσότερο. Άλλωστε, σε αυτήν την εξωφρενική κωμωδία συνωμοσίας σημασία έχει το ταξίδι και οι συνεπιβάτες. Ακόμα και χωρίς να φτάσεις κάπου, έχεις περάσει σίγουρα καλά.

Το μπλουζ της ανεργίας, Παναγιώτης Βλάχος, εκδ. Κέδρος

Αφήνοντας κατά μέρος την παράνοια της Αμερικάνικης πεζογραφίας, ο Παναγιώτης Βλάχος στήνει με ήρεμη φωνή ένα αρκετά γνώριμο σε εμάς λογοτεχνικό σύμπαν: Αυτό της Αθήνας την εποχή των Μνημονίων, της οικονομικής κρίσης και της συλλογικής μελαγχολίας. Όμως δεν το κάνει για να πει, μέσω ενός μυθιστορήματος, τα προφανή: Αντίθετα, το χρησιμοποιεί ως τον βασικό καμβά για να απλώσει πάνω του οικουμενικές και διαχρονικές αγωνίες και ερωτήματα. Το κεντρικό ζευγάρι, ο Πέτρος και η Αλεξάνδρα, αναμετρώνται με τον «κόσμο που αλλάζει», επιμένοντας πεισματικά στην αξία των μικρών στιγμών, στην μάχη της καθημερινότητας, στον έρωτα, στην φιλία, στην δημιουργική αντίσταση απέναντι στα αδιέξοδα. Γεμάτο τρυφερότητα ως αντιδιαστολή στην τραχιά υφή της καθημερινότητας, γεμάτο αναζητήσεις για την ζωή, την λογοτεχνία, την μουσική, την πολιτική, τις ιδέες και τα οράματα, το «μπλουζ» του Παναγιώτη Βλάχου είναι ταυτόχρονα ένα αφτιασίδωτο ντοκιμαντέρ (μπορεί κανείς να «ξαναδεί» το χρονολόγιο της κρίσης μέσα από τις σελίδες του) και ένα συναισθηματικό λογοτεχνικό οδοιπορικό ενός τρυφερού έρωτα. Αναμφίβολα θα προβληματίσει και ανεκβίαστα θα συγκινήσει, όπως κάθε καλή αναγνωστική εμπειρία οφείλει.

Πετρούπολη, Andrey Bely, εκδ. Κίχλη/εκδ. Αντίποδες

Και μιας και αναφέραμε αναγνωστικές εμπειρίες, το εμβληματικό μυθιστόρημα του Ρώσου Andrey Bely (το κανονικό Boris Nikolaevich Bugaev) έρχεται από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα έχοντας την τύχη (ή ατυχία;) να εκδοθεί ταυτόχρονα από δυο πολύ αξιόλογους εκδοτικούς οίκους, τις εκδόσεις Κίχλη και τις εκδόσεις Αντίποδες, σε δυο εξαιρετικές μεταφράσεις (Σταυρούλα Αργυροπούλου και Ελένη Μπακοπούλου αντίστοιχα) και πολυσέλιδο κατατοπιστικό υλικό. Η Πετρούπολη δεν είναι μόνο ένα συναρπαστικό αφήγημα από μόνο του, ταξιδεύοντας μας σε μια πολύ συγκεκριμένη εποχή της Ρωσίας στις αρχές του αιώνα, ούτε είναι σημαντική για τα τεράστια θέματα με τα οποία καταπιάνεται (από την πατροκτονία μέχρι την ιδεολογική διαπάλη το 1905): Διαβάζοντάς την, μπορεί κανείς να εντοπίσει μια μεγάλη, πρωτοπόρα για την εποχή της «μήτρα» του μοντέρνου μυθιστορήματος, τον απεγκλωβισμό από τις κλασικές φόρμες και πολλούς νέους τρόπους γραφής και αφήγησης. Ένα βιβλίο ούτως ή άλλως κόσμημα για κάθε βιβλιοθήκη, κυκλοφορεί και στην καταλληλότερη εποχή για μελέτη.

Παγανιστικές δοξασίες της θεσσαλικής επαρχίας, Χρυσόστομος Τσαπραϊλης, εκδ. Αντίποδες

Συνεχίζοντας με Αντίποδες, στην εξαιρετική σειρά των βιβλίων τους έρχεται και ένας ευφάνταστος συνδυασμός λαογραφίας και λογοτεχνίας τρόμου (folk horror). Μικρές ανατριχιαστικές ιστορίες, ριζωμένες αισθητικά και νοηματικά στην λαϊκή παράδοση μα ως καθαρά λογοτεχνήματα τρόμου, η συλλογή των «Δοξασιών» είναι ένα όμορφο (και…ευκίνητο όσο 160σελ) συνοδευτικό για τις καλοκαιρινές διακοπές, που μάλιστα είχε ξεκινήσει ως σελίδα στο facebook, πριν βγει την όμορφη εκδοτική του στέγη.

Κανείς δεν μιλάει για τα πεύκα, Καλλιρρόη Παρούση, εκδ. Κέδρος

Το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου στα φετινά βραβεία του Αναγνώστη, η συλλογή διηγημάτων της Καλλιρρόης Παρούση είναι μικρές ιστορίες χειμαρρώδους αφήγησης, σαν γρήγορες, μεγάλες ανάσες πριν το μακροβούτι. Μακροβούτι όμως προς τα που; Η Καλλιρρόη Παρούση κατασκευάζει (μέσα από σκέψεις και ενορμήσεις) μια σειρά ηρώων και ηρωίδων που γυροφέρνουν εντός των πολλών αδιεξόδων και αγωνιών της εποχής: Κρίση, ρατσισμός, ανεργία, μοναξιά ως το εύθραυστο κουκούλι που όλα αυτά διαπερνούν, «αγοράζω χρυσό» και τελικά «αναζητώ ταυτότητα». Τους αφιερώνει ωστόσο, πέρα από το χωροχρονικό περίγραμμα όπου σκέφτονται, δρουν και αναζητούν, ένα ιδιαίτερο μεράκι πάνω στη γλώσσα και το ύφος, γράφοντας με ένα τρόπο σχεδόν μουσικό, «χτίζοντας» ρυθμό και ατμόσφαιρα.

Η ιστορία της ζωής σου και άλλες ιστορίες, Ted Chiang, εκδ. Κέδρος

Μένοντας λίγο ακόμα στα διηγήματα, η συλλογή του Ted Chiang έγινε γνωστή κυρίως μέσω της πιο διάσημης ιστορίας του που έγινε πρόσφατα ταινία. Το «Arrival», πέρα από το εισιτήριο του χαρισματικού σκηνοθέτη Ντένις Βιλνέβ για το αμιγώς εμπορικό σινεμά (ανέλαβε το Blade Runner), είναι βασισμένο πάνω στην ιστορία του τίτλου της συλλογής (Η Ιστορία της Ζωής σου). Όμως η συλλογή, που κοσμείται από το ωραίο εξώφυλλο δια χειρός Γιώργου Γούση και την μετάφραση του Δημήτρη Αρβανίτη, δεν κρύβει τις αρετές της μονάχα στην ιστορία αυτή: Από Βαβυλωνιακό fantasy μέχρι επιστημονική φαντασία, οι ιστορίες του Ted Chiang διαβάζονται με αμείωτη ένταση και αγγίζουν μια τεράστια γκάμα θεματικών και φιλοσοφικών ερωτημάτων, που εφορμούν από την επιστήμη για να φτάσουν μέχρι το θεό.

Η ιστορία της πορφυρής δούλης, Margaret Atwood, εκδ. Εστία

Ενώ φυσικά η πιο πρόσφατη δουλειά της Atwood είναι το «Παιδί της Τρικυμίας» (εκδ. Μεταίχμιο, μτρφρ. Ευγενία Παπαϊωάννου) που θεωρείται ήδη το βιβλίο της χρονιάς και αποτελεί ένα project πολλών συγγραφέων με «διασκευές» του σεξπηρικού έργου, εδώ προτείνουμε ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε το 1989 καθώς συμπίπτει με την (πέραν πάσης αμφιβολίας) κορυφαία τηλεοπτική σειρά της περιόδου, που βασίζεται σε αυτό. Η σειρά The handmaid’s tale είναι η ιστορία της πορφυρής δούλης (μτφρ. Παύλος Μάτεσης) που εκτίναξε την Atwood παγκοσμίως και καθόλου άδικα: Ένα δυστοπικό, βαθιά φεμινιστικό και ανατρεπτικό έργο, που διαβάζεται με τους ίδιους ρυθμούς που…βλέπεται.

Yesternow, Σπύρος Δερβενιώτης, εκδ. Χαραμάδα

Το καινούριο graphic novel του Σπύρου Δερβενιώτη είναι η πρόταση μας για το …αστυνομικό αλλά και τροφή για σκέψη για τον παράξενο «φετιχισμό της νοσταλγίας» των καιρών, που συνεχώς παράγει sequel, reboot, re-something περασμένων δεκαετιών λες και στερέψαμε από παραμύθια. Άλλωστε εκεί, κάποιος/οι έχουν βαλθεί να ξεπαστρέψουν (κυριολεκτικά) όλους τους μεγάλους ηθοποιούς της δεκαετίας του ’80 κάθε φορά που ανακοινώνεται ένα sequel από τα μεγάλα κινηματογραφικά στούντιο. Βάλτε στην εξίσωση αστυνομικίνες του LA, ιδιωτικούς ντεντέκτιβ – nerd με την επιστημονική φαντασία με όνομα Ντικ Φιλίπο και στυλ John Goodman από τον Μεγάλο Λεμπόφσκι, και φυσικά, το γνωστό ύφος και χιούμορ του δημιουργού.

Πολ και Λόρα, ζωγραφική εκ του φυσικού, Άρης Μαραγκόπουλος, εκδ. Τόπος

Με τον Πολ Λαφάργκ (το Δικαίωμα στην Τεμπελιά), την Λόρα Μαρξ και την θυελλώδη τους σχέση ως κεντρικό άξονα, ο Άρης Μαραγκόπουλος κατασκευάζει ένα χωροχρονικό ταξίδι σε μια άλλη εποχή, λίγα χρόνια πριν την Παρισινή Κομμούνα. Πολιτική, ιδεολογία, επανάσταση, τέχνη, επιστήμη, όλα εντάσσονται σε μια (μυθ)ιστορία που προσπαθεί να αναπλάσει την ίδια φλόγα και το ίδιο πάθος στην αναζήτηση της Ουτοπίας: Με αυτά ακριβώς τα υλικά, φλόγα και πάθος, είναι γραμμένο το χορταστικό και φιλόδοξο αυτό μυθιστόρημα-τοιχογραφία της Ευρώπης κατά την διάρκεια των τεκτονικών αλλαγών που έμελλε να ορίσουν τον σύγχρονο κόσμο.