Εκπαίδευση 16.06.2018 - 12:22

Μύθοι και πραγματικότητα για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις

Τι είναι πραγματικά οι Πανελλαδικές

Μύθος 1ος: Οι πανελλαδικές εξετάσεις κάνουν κακό στην ψυχική υγεία των υποψηφίων

Πραγματικότητα: Γενικά οι εξετάσεις αν διατηρούν το νόημα και την βαρύτητα που πρέπει να έχουν δεν μπορούν βλάψουν τους μαθητές. Επικίνδυνη για την ψυχική υγεία των μαθητών είναι η αναγωγή των εξετάσεων σε απόλυτο καθοριστικό γεγονός στη ζωή των μαθητών και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα όπου όλα γυρίζουν στον αστερισμό των εξετάσεων. Γονείς και φροντιστές βρίσκονται στα όρια εγκεφαλικού. Μια ολόκληρη χώρα ασχολείται με τις πανελλαδικές εξετάσεις ως πρώτο θέμα στα κανάλια και τις μετατρέπει σε άκρως ψυχοφθόρα διαδικασία. Τα παιδιά δεν τρέμουν τις ίδιες τις εξετάσεις αλλά τη στάμπα του αποτυχημένου που θα τους κολλήσουμε σε περίπτωση που δεν τα πάνε καλά. Τα μάτια μιας ολόκληρης κοινωνίας που είναι καρφωμένα πάνω στις επιδόσεις τους τρέμουν.

Μύθος 2ος: Οι πανελλαδικές εξετάσεις είναι ο μόνος τρόπος να δίνονται ίσες ευκαιρίες για σπουδές και στα παιδιά από τα χαμηλά οικονομικά στρώματα

Πραγματικότητα: Ίσες ευκαιρίες μάθησης θα υπήρχαν αν οι μαθητές διαγωνίζονταν κάτω από ίδιες συνθήκες. Όμως η επιτυχία στις εξετάσεις εν πολλοίς εξαρτάται από το πόσα χρήματα έχουν ξοδευθεί για την προετοιμασία του μαθητή και από το πόσα χρόνια πριν έχει αρχίσει αυτή η προετοιμασία. Από την στιγμή που κάποια κοινωνικά στρώματα μπορούν να ξοδέψουν πολύ περισσότερα χρήματα είναι στα όρια του παραλόγου ή της παραπλάνησης να μιλάμε για μη ταξικές εξετάσεις. Ας σταματήσουν λοιπόν κάποιοι που έχουν επικερδείς επιχειρήσεις, που το βασικό τους προϊόν είναι η προετοιμασία για τις πανελλαδικές εξετάσεις, να συστήνονται ως ένα είδος Ρομπέν των φτωχών. Το να βγάζεις χρήματα από μια επιχείρηση δεν είναι ντροπή. Όμως το να προσπαθείς να το παρουσιάσεις ως ένα είδος κοινωνικής προσφοράς και αποστολής είναι προκλητικό.

Μύθος 3ος: Η παραπαιδεία είναι ό λόγος που νοσεί το εκπαιδευτικό μας σύστημα

Πραγματικότητα: Το φροντιστήριο ως απαραίτητη προϋπόθεση επιτυχίας στις εξετάσεις δεν είναι η αιτία της ασθένειας του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Είναι όμως ένα από τα βασικά συμπτώματα και καλό θα είναι να σταματήσει να πλασάρεται ως το φάρμακο.

Μύθος 4ος: Οι έλληνες μαθητές διαπρέπουν στο εξωτερικό λόγω της καλής προετοιμασίας τους για τις πανελλαδικές

Πραγματικότητα: Οι έλληνες μαθητές έχουν ένα σαφές προβάδισμα όταν πρωτοπάνε σε κάποιο πανεπιστήμιο στο εξωτερικό. Αυτό είναι αλήθεια αλλά ο λόγος είναι εντελώς διαφορετικός: οφείλεται στο ότι έχουν κάνει το παρακάτω. Είναι γνωστό ότι οι έλληνες μαθητές διδάσκονται από πολύ νωρίς στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο αυτά που στις πιο πολλές χώρες του εξωτερικού θεωρούνται πανεπιστημιακή ύλη.

Μύθος 5ος: Αν δεν υπήρχαν οι πανελλαδικές εξετάσεις δεν θα υπήρχε κανένα κίνητρο για να παρακολουθούν οι μαθητές τα μαθήματα

Πραγματικότητα: Συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Λόγω του ότι όλα γυρνάνε γύρω από τις πανελλαδικές οι μαθητές δεν ενδιαφέρονται παρά μόνο για εκείνη την γνώση που μπορεί να τους φέρει μόρια. Θεωρούν άχρηστα τα μαθήματα γενικής παιδείας και το σχολείο-ειδικά στις τελευταίες τάξεις του Λυκείου- ως κάτι που τους αποσπά την προσοχή τους από τον στόχο τους. Είναι τραγικό αυτό που συμβαίνει στη χώρα μας όπου οι μαθητές κρατάνε απουσίες για το τέλος, όπου παρακολουθούν πρωινά μαθήματα εξωσχολικά την ώρα που θα έπρεπε να βρίσκονται στο σχολείο τους, όπου απαξιώνονται όλοι συλλήβδην οι καθηγητές των σχολείων.

Μύθος 6ος: Το Λύκειο χρειάζεται αλλαγές γιατί δεν μπορεί να προετοιμάσει επαρκώς τους μαθητές για τις πανελλαδικές εξετάσεις

Πραγματικότητα: Πρόκειται για την απόλυτη στρέβλωση. Ο ρόλος του Λυκείου δεν είναι να προετοιμάζει τους μαθητές για τις πανελλαδικές εξετάσεις. Είναι μορφωτικός. Δυστυχώς έχουμε φτάσει στο σημείο οι καθηγητές στο σχολείο να μετατρέπονται σε προγυμναστές που κάνουν άκρως φροντιστηριακό μάθημα ως μοναδικό τρόπο επιβίωσης. Καλό μάθημα θεωρείται το φροντιστηριακό και όσοι καθηγητές αντιστέκονται λοιδορούνται από μαθητές, γονιούς και όλο το σύστημα. Το Λύκειο όντως χρειάζεται αλλαγές όχι όμως προς την φροντιστηριοποίησή του αλλά προς την αντίθετη κατεύθυνση: τον αυτοτελή του ρόλου και την πλήρη απαγκίστρωση του από τους μηχανισμούς επιλογής εισακτέων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Μύθος 7ος: Οι πανελλαδικές εξετάσεις δίνουν την ευκαιρία σε όλα τα παιδιά να σπουδάσουν κάτι που θα τους προσφέρει επαγγελματική επιτυχία και μόρφωση

Πραγματικότητα: Εδώ πέφτουμε απάνω σε βαθιές λογικές στρεβλώσεις τις οποίες καλλιεργούν όσοι έχουν συμφέροντα από τον ανταγωνισμό των μαθητών «για μια θέση στον ήλιο».

Καταρχάς το πρώτο λογικό άλμα: μόρφωση = καλές σπουδές. Αυτό αλήθεια από πού προκύπτει; Τις σωστές απαντήσεις στο μάθημα της έκθεσης των φετινών εξετάσεων με θέμα : «εκπαίδευση ή παιδεία» μπορεί να τις μαθαίνουμε στα παιδιά μας αλλά τις πιστεύουμε πραγματικά; Το δεύτερο λογικό άλμα: καλές σπουδές= επιστήμονες. Πιθανότατα πρόκειται για εθνική εμμονή. Δείτε λίγο πως αντιμετωπίζονται τα παιδιά που όταν τελειώνουν το Λύκειο θέλουν να ασχοληθούν με κάτι που δεν απαιτεί σπουδές. Σαν παιδιά ενός κατώτερου θεού. Τι το κακό έχει δηλαδή να ζητήσει ένα παιδί ακόμα και να εργαστεί άμεσα μόλις τελειώσει το Λύκειο; Πότε θα καταλάβουμε ότι η παιδεία είναι στάση ζωής και ότι δεν έχει μονόδρομους μέσα από πτυχία και προσόντα; Όσοι θεωρούν ότι σε μια χώρα καλό είναι να είναι όλοι επιστήμονες ας μας εξηγήσουν και τον τρόπο πως μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο. Μετά όμως να μην φωνάζουν ότι ως χώρα δεν παράγουμε τίποτα.

Μύθος 8ος: Οι πανελλαδικές εξετάσεις είναι το πιο αδιάβλητο σύστημα επιλογής

Πραγματικότητα: Οι υποστηρικτές της άποψης ότι οι Πανελλαδικές εξετάσεις πρέπει να εξακολουθήσουν να είναι το απόλυτο κριτήριο εισαγωγής των μαθητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στηρίζουν την επιχειρηματολογία τους κυρίως στο ότι είναι αδιάβλητες (υπό την έννοια ότι δεν υπάρχει περιθώριο παράνομης πράξης όπως διαρροής των θεμάτων, αντιγραφής από μαθητές κατά την εξέταση, εύνοιας κατά την βαθμολόγηση των γραπτών κ.λ.π).Με αυτόν τον πονηρό υπερτονισμό της αξίας του «αδιάβλητου» δημιουργείται ένα κλίμα του τύπου «μη τυχόν καταργήσουμε τις Πανελλαδικές εξετάσεις γιατί δεν υπάρχει κανένα άλλο σύστημα τόσο διαφανές». Το σκεπτικό όμως αυτό τελικά παίρνει την μορφή εκβιαστικού διλήμματος που έχει ως αποτέλεσμα να μην τίθεται κανένα θέμα αμφισβήτησης των Πανελλαδικών εξετάσεων ακόμα και αν δεν πληρείται κανένα από τα χαρακτηριστικά που οφείλει να έχει μια καλή αξιολόγηση: η αντικειμενικότητα, η εγκυρότητα, η διακριτότητα και η αξιοπιστία.

Μύθος 9ος: Οι πανελλαδικές είναι εξετάσεις

Πραγματικότητα: Οι πανελλαδικές δεν είναι εξετάσεις, είναι διαγωνισμός και μάλιστα με κλειστό αριθμό επιτυχόντων ανά σχολή. Ως εκ τούτου η ευχή που δίνουν οι πολιτικοί μας για καλή επιτυχία σε όλους τους υποψήφιους στις πανελλαδικές είναι κενού περιεχομένου. Είναι μια διαδικασία με όλα τα χαρακτηριστικά της μονομαχίας που περνά το εξής μήνυμα στα παιδιά: «ο θάνατός σου η ζωή μου». Κάθε φορά που κάποιος μαθητής ακούει τα χαρμόσυνα συγχαρητήρια ταυτόχρονα κάποιος άλλος νιώθει την πλήρη απόρριψη. Είναι η πρώτη φορά που τα παιδιά βλέπουν από τόσο κοντά το σκληρό πρόσωπο του ατομικισμού.

Μύθος 10ος: Οι πανελλαδικές εξετάσεις είναι μια ωφέλιμη δοκιμασία στη ζωή των παιδιών που τα βοηθάει να ωριμάσουν

Πραγματικότητα: Οι πανελλαδικές εξετάσεις είναι μια διαδικασία που δοκιμάζει την αντοχή των παιδιών, που δοκιμάζει κατά πόσο είναι διατεθειμένα να υποταχτούν στις επιταγές του συστήματος που απαιτεί να ακολουθήσουν την μια και μοναδική συνταγή επιτυχίας η οποία δεν αφορά την γνώση αλλά την μίμηση του προτύπου. Την ώρα που τα παιδιά μας βρίσκονται στο απόγειο της εφηβείας τους ,την περίοδο που αποκτούν την ικανότητα της συνθετικής και της αναλυτικής σκέψης ,τότε ακριβώς που το μυαλό τους είναι έτοιμο να πάρει φωτιά εμείς τι κάνουμε; Τους λέμε να πατήσουν φρένο και να σβήσουν τις μηχανές. Να σταματήσουν να σκέφτονται, να σταματήσουν να ψάχνουν και να έχουν απορίες γιατί δεν χρειάζεται αφού υπάρχουν ειδικοί οι οποίοι μπορούν να τους τα δώσουν όλα έτοιμα και πακεταρισμένα. Δεν έχουν λοιπόν τίποτα άλλο να κάνουν από το να μιμηθούν τους καθηγητές εκείνους που έχουν αυτοματοποιήσει τη γνώση, που ξέρουν όλα τα κόλπα, που ξέρουν τις συνταγές. Μια διαδικασία copy –paste δηλαδή. Τότε η επιτυχία στις εξετάσεις είναι σίγουρη.

Μύθος 11ος: Με τις πανελλαδικές εξετάσεις οι μαθητές σπουδάζουν αυτό που επιθυμούν

Πραγματικότητα: Κάποιοι μαθητές όντως μπαίνουν στη σχολή που θέλανε. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία όμως είναι αναγκασμένοι να ακολουθήσουν μια σχολή που δεν ήταν μέσα στις πρώτες τους επιλογές και να σπουδάσουν κάτι άλλο από αυτό που ήθελαν πραγματικά. Παρόλα αυτά όλοι αυτοί οι μαθητές θα θεωρηθούν επιτυχόντες και το σύστημα επιλογής εισακτέων θα πείσει ότι δουλεύει στην εντέλεια. Αναρωτιέμαι όμως τι σόι επιτυχία είναι να σπουδάζει ένας μαθητής κάτι που δεν θέλει; Εν τω μεταξύ οι περισσότεροι μαθητές ούτε καν σκέφτονται να αναζητήσουν μια δεύτερη ευκαιρία την επόμενη χρονιά και να ξαναπεράσουν αυτή την εξουθενωτική και δαπανηρή διαδικασία. Αυτό είναι ιδιαίτερο σοβαρό θέμα και εξηγεί εν μέρει γιατί οι περισσότεροι έλληνες δεν αγαπούν την εργασία τους και δεν βρίσκουν νόημα σε αυτήν.

ΥΓ. Όταν γράφω παρόμοια κείμενα που κάνουν έντονη κριτική για τις πανελλαδικές εξετάσεις νιώθω πραγματικά άσχημα απέναντι σε όλους εκείνους τους εξαιρετικούς συναδέλφους που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο έχουν συνδέσει την επαγγελματική τους συνέχεια με την ύπαρξη των εξετάσεων αυτών. Έχω υπάρξει και θα μπορούσα να ήμουν στη θέση τους. Εννοείται φυσικά ότι η κριτική μου δεν έχει να κάνει καθόλου με εκείνους. Αφορά τον θεσμό των πανελλαδικών και τις στρεβλώσεις που καλλιεργούνται γύρω από αυτόν και έχει ως μοναδικό κίνητρο την αγωνία μου για το μέλλον της εκπαίδευσης στη χώρα μας.

Ο Δημήτρης Τσιριγώτης είναι Φυσικός