Νίκος Μάστορας * Κείμενο στο πλαίσιο του μεγάλου αφιερώματος του alfavita.gr στον τρόπο Επιλογής Στελεχών της Εκπαίδευσης
* Στη φωτογραφία ο Ομ.Καθηγητής Διοίκησης της Εκπαίδευσης και Διαχείρισης Ανθρώπινου Δυναμικού του Πανεπιστημίου της Αθήνας κ.Κώστας Φασούλης
Ενόψει της επικείμενης αλλαγής νομοθετικού πλαισίου, μια ομάδα εργασίας έχει συγκροτηθεί στο υπουργείο Παιδείας, η οποία εργάζεται προκειμένου τον Ιανουάριο 2020 να παρουσιάσει στην υπουργό Παιδείας τις προτάσεις της για το νέο πλαίσιο επιλογής των στελεχών της εκπαίδευσης.
Συντονιστής της ομάδας αυτής, σύμφωνα με πληροφορίες του alfavita.gr έχει αναλάβει ο Ομ. Καθηγητής Διοίκησης της Εκπαίδευσης και Διαχείρισης Ανθρώπινου Δυναμικού του Πανεπιστημίου της Αθήνας κ.Κώστας Φασούλης, που είναι και μέλος, ως εμπειρογνώμονας, της νεοσύστατης 31μελούς ομάδας Χάραξης Πολιτικής που συγκρότησε η κ.Νίκη Κεραμέως όταν ανέλαβε το υπουργείο Παιδείας.
Ο κ.Φασούλης είναι ιδιαίτερα έμπειρος στο ζήτημα, καθώς τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα σχετίζονται με τα σύγχρονα ζητήματα οργάνωσης και διοίκησης των εκπαιδευτικών οργανισμών, εκπαιδευτικής διοίκησης και εκπαιδευτικής πολιτικής, διοίκησης της Πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και διαχείρισης και ανάπτυξης ανθρωπίνου δυναμικού. Επίσης έχει διατελέσει διευθυντής του Εργαστηρίου «Συγκριτικής Παιδαγωγικής, Διεθνούς Εκπαιδευτικής Πολιτικής και Επικοινωνίας» του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης αλλά και επιστημονικός υπεύθυνος του Προγράμματος «Καποδίστριας» του Ε.Κ.Π.Α «Εκπαίδευση και Κατάρτιση των Εκπαιδευτικών Στελεχών» 2011- 2012 και «Φιλοσοφία και Πρακτικές Διοίκησης Δημόσιου Σχολείου», 2009-2010.
Ο ίδιος αναζητήθηκε για συνέντευξη στο alfavita.gr αλλά δεν θέλησε -προς το παρόν- να αναπτύξει τους σχεδιασμούς του. Ωστόσο σε ανύποπτο χρόνο έχει καταγράψει σε πολλά του κείμενα τον τρόπο που βλέπει το φλέγον αυτό ζήτημα. Ενα εξ αυτών, κείμενό του με τίτλο «Η ποιότητα στη Διοίκηση του Ανθρώπινου Δυναμικού της Εκπαίδευσης» (2001) αναφέρεται στη Διοίκηση Ολικής Ποιότητας (ΔΟΠ) ή «Total Quality Management» (T.Q.M.). Εκεί βρίσκει κανείς ιδέες περί διευθυντών-μάνατζερ, ανάλογες με αυτές που μόλις πριν λίγους μήνες εξέφρασε δημοσίως και ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης με την πρόθεση να τις εφαρμόσει:
«Στην εποχή μας, τα στελέχη της εκπαίδευσης καλούνται να διαδραματίσουν ένα περισσότερο σύνθετο και πολύπλοκο ρόλο και, ως εκ τούτου, να καλλιεργούν και να ανανεώνουν τις πνευματικές και επαγγελματικές τους δεξιότητες, αξιοποιώντας τα πορίσματα και τις εμπειρίες όχι μόνο του ευρύτερου χώρου των παιδαγωγικών επιστημών αλλά και τις επιστήμες της διοίκησης και του management. Η ανάπτυξη μορφών ηγεσίας και η ανάδειξη ποιοτικής ηγεσίας στις εκπαιδευτικές μονάδες, οι οποίες πρέπει να αντιμετωπίζονται ως περίπλοκοι οργανισμοί, με όλα τα χαρακτηριστικά που μπορούμε να συναντήσουμε στους βιομηχανικούς και εμπορικούς οργανισμούς, είναι πλέον μια αναγκαιότητα που πηγάζει από τη διεθνή εμπειρία.
Τα σημερινά στελέχη της εκπαίδευσης (Σχολικοί Σύμβουλοι, Προϊστάμενοι Διευθύνσεων και Γραφείων, Διευθυντές Σχολικών Μονάδων), πέρα από τις προσωπικές επαγγελματικές εμπειρίες και την εξειδικευμένη γνώση τους, η οποία κατακτήθηκε με τρόπο συχνά ευκαιριακό και αποσπασματικό, είναι ανάγκη να εξοικειωθούν με βασικές αρχές και πρακτικές του εκπαιδευτικού management, της διοίκησης και διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού, της διοίκησης και διαχείρισης εκπαιδευτικών συστημάτων. Πρακτικά αυτό ση-μαίνει ότι πρέπει να αναληφθεί και καταβληθεί προσπάθεια διασφάλισης ποιοτικών πρακτικών και διαδικασιών ανάπτυξης σύγχρονου management μέσα από ένα επαναλαμβανόμενο πρόγραμμα επιμόρφωσης των στελεχών. Με τον τρόπο αυτό είναι δυνατόν στο ανθρώπινο δυναμικό της πρώτης γραμ¬μής, τους εκπαιδευτικούς, να παρέχεται άρτια εξυπηρέτηση, ώστε να μπορούν και αυτοί με τη σειρά τους να προσφέρουν ποιοτικά ανώτερη και αποτελεσματικότερη εκπαίδευση. Οι σύγχρονες μορφές ηγεσίας , στην προσπάθεια αναβάθμισης της ποιότητας του ανθρώπινου δυναμικού, πρέπει καταρχήν:
Να θέτουν στόχους και οριοθετώντας τους να έχουν πλήρη συνείδηση της κατεύθυνσης που ακολουθούν.
Να καθορίζουν την οργανωτική δομή σύμφωνα με τις απαιτήσεις των στόχων και όχι από τη διοικητική δύναμη, την εξουσία ή την ανάγκη της συμμόρφωσης.
Να επιλύουν τα προβλήματα και να λαμβάνουν τις αποφάσεις σε πνεύμα συνεργασίας, στηριζόμενοι κυρίως στην αναγκαία και ορθή προσέγγιση της πληροφόρησης και του κοινού συμφέροντος.
Να διαχειρίζονται το ανθρώπινο δυναμικό με σεβασμό και αναγνώριση της ταυτότητάς του, του κύρους και της εργασιακής προσφοράς, συμβάλλοντας έτσι στην όσο το δυνατόν καλύτερη οργάνωση και διευκόλυνση του έργου του και την αντικειμενικότερη αξιολόγηση.
Να αντιλαμβάνονται την αναγκαιότητα για ένταξη της σχολικής μονάδας στο εξωτερικό περιβάλλον, εντοπίζοντας τις απαιτήσεις του περιβάλλοντος που διαρκώς αλλάζουν και εναρμονίζοντας την αντίστοιχη ανταπόκριση, σαν το σχολείο να έχει μάτια και αυτιά ανοιχτά και να διαισθάνεται τι συμβαίνει στην κοινωνία.
Η ικανότητα των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας να αφομοιώνουν καθετί το νέο με τέτοιο τρόπο, ώστε να διαιωνίζουν τα υπάρχοντα πρότυπα εργασίας, αποτελεί το μεγαλύτερο πρόβλημα στο έργο επιμόρφωσης των «εκκολαπτόμενων» ηγετών εντοπίζοντας την εκπαίδευσή τους σε ένα νέο τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς, ώστε να αφήσουν οριστικά στο παρελθόν ξεπε-ρασμένες και στερεότυπες αντιλήψεις. Οι ηγετικές δεξιότητες μπορούν να αποκτηθούν μέσα από την εκπαίδευση και την προσπάθεια. Οι καιροί αλλάζουν και η ποιοτική διοίκηση απαιτεί στελέχη που να διαθέτουν χαρακτηριστικά καλού manager και εκπαιδευτή, με ιδιαίτερη έμφαση στη συνέπεια, την υπευθυνότητα και τη διαλλακτικότητα. Απαιτεί επαγγελματικά στελέχη που να διαθέτουν όραμα και να επιχειρούν καινοτόμες προσεγγίσεις των θεμάτων, οπλισμένα με πολλή υπομονή και θέληση»
Η κριτική
Οπως αναφέρει σε εργασία του για το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας του (2005) ο τότε μεταπτυχιακός φοιτητής Δ.Καραθάνος, κάνοντας μια κριτική προσέγγιση στο κείμενο Φασούλη, ένας παράγοντας στρατηγικής σημασίας, στη φιλοσοφία της Δ.Ο.Π., είναι ο αποτελεσματικός χειρισμός του ανθρώπινου δυναμικού μέσα από τις καλές ανθρώπινες σχέσεις και τις διαδικασίες μείωσης του κόστους απαιτώντας αυτοέλεγχο, αυτονομία και δημιουργικότητα σε ένα περιβάλλον συνεργασίας και όχι υποταγής και κυρίως:
i) Στην ανάπτυξη μορφών ηγεσίας. Τα σημερινά στελέχη της εκπαίδευσης (Σχολικοί Σύμβουλοι, Προϊστάμενοι Διευθύνσεων και Γραφείων, Διευθυντές Σχολικών Μονάδών) πέρα από τις προσωπικές επαγγελματικές εμπειρίες και την εξειδικευμένη γνώση τους, είναι ανάγκη να εξοικειωθούν με βασικές αρχές διοίκησης και διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού, ώστε δυνητικά να δοθεί στους εκπαιδετικούς της πρώτης γραμμής άρτια εξυπηρέτηση ώστε και αυτοί με τη σειρά τους να προσφέρουν ποιοτικά ανώτερη και αποτελεσματικότερη εκπαίδευση. Έτσι θα θέτουν στόχους, θα καθορίζουν την οργανωτική δομή σύμφωνα με τις απαιτήσεις των στόχων, θα επιλύουν προβλήματα, θα διαχειρίζονται το ανθρώπινο δυναμικό με σεβασμό και αναγνώριση και τέλος θα προσαρμόζουν τη σχολική μονάδα στο εξωτερικό περιβάλλον μέσα από τη συνέπεια, υπευθυνότητα και διαλλακτικότητα.
ii) Εκπαίδευση και κατάρτιση: Ένα άλλο βασικό στοιχείο της φιλοσοφίας της Δ.Ο.Π. είναι η εκπαίδευση και επιμόρφωση του ανθρώπινου δυναμικού όχι για κάλυψη κάποιων αναγκών του παρόντος, που ήδη αποτελούν παρελθόν, αλλά με βάση τις μελλοντικές εξελίξεις, ώστε να ανταποκρίνονται στα ποιοτικά χαρακτηριστικά των νέων εξελίξεων των ερευνητικών δεδομένων και της παιδαγωγικής με μια αποτελεσματική επίτευξη των στόχων της ποιοτικής εκπαίδευσης.
iii) Επικοινωνία: Ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων κάθε σχολείου, οι Σχ. Σύμβουλοι, τα όργανα λαϊκής συμμετοχής κλπ είναι μερικές επικοινωνιακές γραμμές, στο ανοιχτό σύστημα, που συμβάλλουν στην αναβάθμιση της επικοινωνιακής πολιτικής και μπορούν να βοηθήσουν στη βελτίωση της ποιότητας των εκπαιδευτικών υπηρεσιών αντιλαμβανόμενοι την επικοινωνία ως πηγή ανατροφοδότησης. Η αρχή της επικοινωνίας πρέπει να συνδέεται με τις αρχές της σαφήνειας, της επίτευξης ενός συγκεκριμένου αποτελέσματος ή στόχου, της προσοχής του περιεχομένου και της αμφίδρομης ροής των πληροφοριών.
iv) Αμοιβές και αναγνώριση: Στους οργανισμούς Διοίκησης «Ολικής Ποιότητας» ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στην επιβράβευση των αποτελεσμάτων με τη χρησιμοποίηση ως αμοιβής των εσωτερικών κινήτρων (εκτίμηση, αγάπη για την εκπαίδευση και από την εκπαίδευση, επιτυχία, εξέλιξη, δικαιοσύνη και βελτίωση της ποιότητας της εργασιακής ζωής) και της αναγνώρισης γιατί σύμφωνα με την πυραμίδα του Maslow, οι ανθρώπινες ανάγκες εξελίσσονται από βασικές, υλικές, ανάγκε σε συναισθηματικές και πνευματικές ανάγκες.
v) Μέτρηση της αποτελεσματικότητας: Η εκπαιδευτική ηγεσία ενός σχολικού συστήματος ή μιας σχολικής μονάδας συγκεντρώνει πληροφορίες με σκοπό την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου, του μαθητικού δυναμικού, των εκπαιδευτικών μεθόδων και οργανωτικών διαδικασιών αποβλέποντας στην μέτρηση της αποτελεσματικότητας με σκοπό τη διασφάλιση της ολική ποιότητας της εκπαίδευσης.
Αυτές οι 5 βασικές αρχές, που όπως βλέπουμε περιλαμβάνουν και την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου, θα χρησιμοποιηθούν ως θεωρητικό πλαίσιο του νέου συστήματος επιλογής και διαχείρισης των εκπαιδευτικών στελεχών; Είναι πιθανό, ωστόσο θα ήταν παράλειψη να μην καταγράψουμε και την κριτική που κάνει ο Δ.Καραθάνος στο σύστημα ΔΟΠ:
«Μία από τις απαιτήσεις για αποτελεσματικότητα είναι η διαρκής αύξηση των οικονομικών πόρων που διατίθενται για την εκπαίδευση πράγμα εντελώς αντίθετο με την ελληνική πραγματικότητα όπου όχι μόνο αύξηση δεν υπάρχει αλλά μέσα στην οργανωτική δομή βάλαμε και ένα τέταρτο επίπεδο διοίκησης την Περιφερειακή Διεύθυνση , η οποία χρηματοδοτείται από το ίδιο ποσοστό του ΑΕΠ στερώντας εν τέλει τις σχολικές μονάδες από απαραίτητα κονδύλια.
Ακόμη πώς είναι δυνατόν να μιλάμε για «ποιότητα» διοίκησης όταν αυτή ασκείται από στελέχη που έχουν μια διαφορετική αντίληψη για την εκπαιδευτική δράση και έχουν επιλεγεί, εκπαιδευτεί, εργαστεί και αξιολογηθεί μέσα σε ένα παλαιό σύστημα αξιών; Γιατί μπορεί οι ενήλικες να διαθέτουν αυξημένη λογική και κριτική ικανότητα αλλά η τροποποίηση «μαθημένων» καταστάσεων αποτελεί την αχίλλεια πτέρνα της επιμόρφωσης.
Ένα άλλο θέμα που τίθεται είναι η ικανοποίηση μιας από τις αρχές της Δ.Ο.Π. ώστε η εκπαίδευση να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της κοινωνίας (γονείς, μαθητές, εκπαιδευτικούς). Ποιος είναι εκείνος «πρόσωπο» ή «συμβούλιο» που θα μπορέσει να αφουγκραστεί τις ανάγκες της κοινωνίας ή αν υποθέσουμε πως γίνεται αυτό, πως θα υλοποιηθεί όταν η σχολική μονάδα δεν έχει τη δυνατότητα να συμμετάσχει στο σχεδιασμό των διαδικασιών της ποιοτικής βελτίωσης; Πώς θα αναλάβει πρωτοβουλίες όταν όλα έρχονται από «άνωθεν» εκμηδενίζοντας έτσι κάθε προσπάθεια για καινοτόμο δράση; Πώς είναι δυνατόν να υπάρξει ενεργός συμμετοχή, βασική αρχή της Δ.Ο.Π., μ’ αυτό το πνεύμα για τη βελτίωση της ποιότητας; Και αν όλα αυτά βρουν τη λύση τους πώς θα μπορέσουμε να στελεχώσουμε τις θέσεις της Διοίκησης με ανθρώπους που δεν είναι εξοικειωμένοι με βασικές αρχές και πρακτικές του εκπαιδευτικού management;»
Και καταλήγει:
«Παρ’ όλο που η πρακτική αποδεικνύει πως στην πλειοψηφία η Διεύθυνση των Σχολείων και ο Σχ. Σύμβουλος συμβάλλουν τα ελάχιστα στην εξυπηρέτηση των αναγκών καθώς και ότι οι επιμορφωτικές ανάγκες δε διαμορφώνονται με βάση τις μελλοντικές εξελίξεις ώστε να ανταποκρίνονται σε ένα αποτελεσματικότερο σχολείο.
Και τέλος η μέτρηση της αποτελεσματικότητας, που αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά της Δ.Ο.Π., με τη μέθοδο της συγκέντρωσης πληροφοριακών δεδομένων, και που έχει σαν σκοπό την κατανόηση της λειτουργίας των εκπαιδευτικών οργανισμών, την αξιολόγηση του έργου των εκπαιδευτικών, του μαθητικού δυναμικού, των εκπαιδευτικών μεθόδων και των οργανωτικών διαδικασιών πώς θα μετρηθεί σ’ ένα εκπαιδευτικό σύστημα που όλα κινούνται και στηρίζονται στο φιλότιμο και την ευσυνειδησία; Και αν όλα, αναρωτιέμαι, βρουν τη λύση τους πώς είναι δυνατόν να υπάρξει «ποιότητα» στη Διοίκηση όταν κάτι δεν αξιολογείται με σκοπό τη βελτίωση του;
Άρα αν ζητάμε να υπάρξει Ποιότητα στη Διοίκηση του ανθρώπινου δυναμικού της εκπαίδευσης, στην ελληνική πραγματικότητα, θα χρειαστεί πρώτα να λάβουμε γενναία μέτρα για αποκέντρωση, για αξιολόγηση, για τον τρόπο επιλογής προσωπικού, για επιμόρφωση, για εκχώρηση ευθυνών με παράλληλη εξουσία ώστε να οικοδομηθεί ένα σύστημα που θα υλοποιεί τις απαιτήσεις των μαθητών, των γονιών και της ευρύτερης κοινωνίας»
Δείτε εδώ όλη την κριτική παρουσίαση του άρθρου του κ.Φασούλη από τον Δ.Καραθάνο
Διαβάστε περισσότερα:
Επιλογή στελεχών της εκπαίδευσης: 37 χρόνια... φαγούρα και αλλαγές νόμων
Στελέχη Εκπαίδευσης: Όταν η συνέντευξη προκαλεί... μηνύσεις και κατηγορίες για «δικά μας παιδιά»
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 18/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
