Alfavita Newsroom Της Εύης Ροδά*
Την τελευταία εικοσαετία η Συναισθηματική Νοημοσύνη, -είτε ως ικανότητα (ability) είτε ως προσωπικό χαρακτηριστικό (trait) – έτυχε μεγάλης υποστήριξης και προτάθηκε ευρέως ως πανάκεια για ευτυχισμένη ζωή ή ως προβλεπτικός παράγοντας για άριστη εργασιακή επίδοση και επιτυχημένη επαγγελματική καριέρα.
Συχνά οι ερευνητές του χώρου τη συνδέουν θετικά με την υψηλή αποδοτικότητα και την ικανοποίηση στην εργασία, τη θετική ανθρώπινη αλληλεπίδραση και τις καλές εργασιακές σχέσεις μέσω της αναγνώρισης, της διαχείρισης, της ρύθμισης και της χρησιμοποίησης των συναισθημάτων. Αυτή η θεώρηση εντάσσει τη Συναισθηματική Νοημοσύνη κάτω από την ομπρέλα της Θετικής Ψυχολογίας. Ως συνέπεια των δεδομένων αυτών ήταν να δοθεί (κυρίως στον χώρο των επιχειρήσεων και των οργανισμών) μεγάλη έμφαση στο σχεδιασμό και την εφαρμογή προγραμμάτων εκπαίδευσης των εργαζομένων, με απώτερο στόχο και προσδοκώμενο όφελος τη δημιουργία θετικού εργασιακού κλίματος, ώστε να υπάρξει δευτερογενώς αύξηση της αποδοτικότητας, της παραγωγικότητας, άρα και αύξηση των κερδών της επιχείρησης ή του οργανισμού. Αυτή η «κεφαλαιοποίηση» των εργαζομένων και η ένταξη του ανθρώπινου δυναμικού στους άυλους «πόρους» μιας επιχείρησης, δεν έγινε μόνον για ανθρωπιστικούς λόγους.
Η αρνητική όψη που μπορεί να λάβει η χρήση της συναισθηματικής νοημοσύνης, και κυρίως της ρύθμισης του συναισθήματος για τη χειραγώγηση και τον έλεγχο των άλλων, παραβλέφθηκε (σκοπίμως;) όπως παραβλέφθηκε και η πιθανότητα να ασκηθεί ο χειρισμός των συναισθημάτων για την ικανοποίηση κρυμμένων στόχων και για όχι τόσο αγαθούς και χρηστούς σκοπούς.
Τελευταία βέβαια, στον τομέα της Ψυχολογίας, μια όλο και αυξανόμενη μερίδα ερευνητών (Elizabeth Austin et al. 2007, 2014) άρχισε να αμφισβητεί τη θετική «παντοδυναμία» της έννοιας της Συναισθηματικής Νοημοσύνης και έστρεψε το ενδιαφέρον της στο να προσδιορίσει ποιο είναι το ιδιαίτερο πλαίσιο εντός του οποίου η Συναισθηματική Νοημοσύνη και το υψηλό EQ1 των εργοδοτών (ή ακόμα και των εργαζομένων) λειτουργεί ευεργετικά και βοηθητικά στον χώρο εργασίας και στις εργασιακές σχέσεις ή αντίθετα μπορεί να αποτελέσει επιβλαβές και αρνητικό χαρακτηριστικό, τόσο για το ίδιο το άτομο όσο και για τους γύρω του (δηλαδή για αυτούς με τους οποίους συνεργάζεται, συναλλάσσεται, συναναστρέφεται ή συμβιώνει). Η σύνδεση της «σκοτεινής» πλευράς της Συναισθηματικής Νοημοσύνης με τη «σκοτεινή τριάδα της προσωπικότητας» - Ναρκισσισμός, Μακιαβελισμός και Ψυχοπάθεια, δηλαδή με τα τρία χαρακτηριστικά που πιθανόν φέρουν άτομα με πολύ υψηλό EQ (Sarah Davis & Rachel Nichols, 2016), δεν είναι κάτι νέο. Μάλιστα, από τους ερευνητές εκφράστηκε η άποψη ότι μια από τις πυρηνικές ικανότητες της Συναισθηματικής Νοημοσύνης, η ρύθμιση του συναισθήματος (του εαυτού και των άλλων), είναι αυτή που σχετίζεται περισσότερο με τη χειριστική και κακοήθη επαγγελματική και διαπροσωπική συμπεριφορά (Stéphane Côté , 2011).
Από τα τρία «σκοτεινά» χαρακτηριστικά, φυσικά και λόγω αναρμοδιότητας, αφήνουμε την ψυχοπάθεια να τη διαχειριστούν οι ψυχίατροι. Τα άλλα δύο, όμως, ο ναρκισσισμός και ο μακιαβελισμός, που εμφανίζονται ως αποκρυσταλλωμένα μοντέλα συμπεριφοράς, μπορούν να γίνουν αντιληπτά από όλους μας, όχι μόνον επειδή είναι συνήθη στον χώρο εργασίας, αλλά κυρίως διότι θεωρούνται εξόχως βλαπτικά για τους άλλους. Όπως για πολλά άλλα θέματα, έτσι και για την χειριστική συμπεριφορά, φρόντισαν να μας ενημερώσουν η Μυθολογία μέσω του παραδείγματος του μύθου του Νάρκισσου, και η Ιστορία μέσω του έργου του Ιταλού διπλωμάτη Μακιαβέλι «Ο Ηγεμών».
Άτομα που φέρουν μακιαβελικά ή ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά στοχεύουν κυρίως στην προώθηση των δικών τους συμφερόντων, στην ικανοποίηση του εαυτού τους και των ατομικών τους επιδιώξεων. Τα χαρακτηριστικά αυτά απαντώνται κυρίως στους πολιτικούς, όπου στα απολυταρχικά καθεστώτα ενδύονται τη μορφή της προπαγάνδας για τον έλεγχο και την επιρροή της κοινής γνώμης, ενώ σε δημοκρατικά πολιτεύματα εμφανίζονται ως πρακτικές χειραγώγησης του συναισθήματος των ψηφοφόρων με σκοπό την ψηφοθηρία.
Στον χώρο της εργασίας παρατηρούνται σε εργοδότες με σκληρή, περιφρονητική και χειριστική συμπεριφορά, ή αντιθέτως εμφανίζονται ως πρακτικές υιοθέτησης ιδιαίτερα κολακευτικών σχολίων και επαίνων, που συχνά συνδέονται με κακόβουλα επαγγελματικά σχέδια, εξαπάτηση των εργαζομένων ή των συνεργατών, πρόκληση ενοχών ή ανταγωνισμού (πρακτική «διαίρει και βασίλευε»), τεχνάσματα και φαύλες συμπεριφορές για την επίτευξη των επαγγελματικών τους στόχων. Επίσης υπάρχουν και εργαζόμενοι που υιοθετούν (ως «αυλικοί») υποκριτικές συμπεριφορές και κολακείες προς τους ανωτέρους τους ή υπονομευτικές, συκοφαντικές και κακόβουλες προς τους συναδέλφους τους, με στόχο την ανέλιξή τους και την αποκόμιση ίδιου οφέλους.
Κάποιες φορές μάλιστα, οι συμπεριφορές είναι τόσο εμφανείς, ώστε γίνεται λόγος για απεχθείς προσωπικότητες, στους οποίους η απόδοση «τοξικότητας» μοιάζει με φιλοφρόνηση και οι οποίοι ευθύνονται - φιλοσοφικά μιλώντας- για πολλά από τα δεινά που ταλανίζουν την επαγγελματική μας (και όχι μόνο) καθημερινότητα, την ίδια τη χώρα μας (σε πολιτικό επίπεδο) αλλά και ολόκληρο τον πλανήτη.
Είναι δύσκολο λοιπόν να πιστέψουμε και να δεχτούμε ότι όλα αυτά τα άτομα, που διαθέτουν υψηλότατο EQ (όχι απαραίτητα και IQ), ζουν ανάμεσά μας, και παρότι είναι συναισθηματικά ευφυείς, δεν χρησιμοποιούν τη συναισθηματική τους νοημοσύνη για καλό, ούτε με κοινωνικά αποδεκτό, θεμιτό και ηθικό τρόπο.
1EQ - Emotional Quotient (Συναισθηματικό πηλίκο- Δείκτης Συναισθηματικής Νοημοσύνης)
*Η Εύη Ροδά είναι Εκπαιδευτικός, πτυχιούχος Νομικής ΑΠΘ, MSc στην Εκπαιδευτική Διοίκηση και Ηγεσία από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και τελειόφοιτη του Προγράμματος Εξειδίκευσης στη Συμβουλευτική και τον Προσανατολισμό από την ΑΣΠΑΙΤΕ.
e-mail: [email protected]
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 18/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
