Το σχολείο υπηρετεί το πρόταγμα της Πολιτείας να διαπαιδαγωγήσει και να διαπλάσει ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες. Στην προσπάθειά του αυτή, και προκειμένου να γίνουν αποδεκτοί οι κανόνες του σχολικού περιβάλλοντος, όταν δεν καθίσταται αυτό εφικτό με τις συνεχείς προτροπές, τις παραινέσεις και τις προβλεπόμενες παιδαγωγικές ενέργειες, υφίσταται η ανάγκη της λήψης μέτρων παιδαγωγικού χαρακτήρα, στα οποία εντάσσονται και οι ποινές. Ποινές που, όμως, ούτε εκδικητικό χαρακτήρα έχουν ούτε τιμωρητικό πνεύμα, με την έννοια της εξόντωσης του μαθητή/-τριας. Έχουν ως κύριο σκοπό τους να δοθεί η δυνατότητα στον μαθητή/-τρια να μεταμεληθεί, να κατανοήσει το σφάλμα του και να προσπαθήσει να ενταχθεί ομαλά στην σχολική κοινότητα. Οι ποινές αυτές έχουν την έννοια των προσωρινών τιμωρητικών μέτρων και σε καμία περίπτωση τον εσαεί στιγματισμό των μαθητών.
Στο σημείο αυτό, και προκειμένου να προληφθούν τυχόν ενστάσεις των αναγνωστών αυτού του άρθρου, αναφέρεται ότι δεν αποσιωπάται ούτε παραγνωρίζεται το γεγονός ότι κάποιες ποινές προς τους μαθητές/-τριες ίσως αποβούν μοιραίες γι’ αυτούς, με την έννοια ότι είναι πιθανόν να αυξήσουν το όριο απουσιών τους σε σημείο που να τους οδηγήσει σε χαρακτηρισμό της φοίτησής τους ως μη επαρκούς, με αποτέλεσμα να επαναλάβουν την τάξη. Και στην περίπτωση αυτή όμως (πιστεύουμε ότι δεν είναι πολλές αυτές οι περιπτώσεις) το αποτέλεσμα δεν είναι μη αντιστρεπτό, αφού ο μαθητής έχει την δυνατότητα να επανέλθει το επόμενο σχολικό έτος στο σχολικό του περιβάλλον, κάτι που ακόμη και η σκληρή ποινή της αλλαγής σχολικού περιβάλλοντος προβλέπει.
Ο χαρακτηρισμός της διαγωγής των μαθητών αποτελεί – ή, τουλάχιστον, θα πρέπει να αποτελεί – παιδαγωγικό μέτρο, το οποίο εφαρμόζεται στο πλαίσιο της επιβράβευσης της προσπάθειάς τους να τηρήσουν τους κοινά αποδεκτούς σχολικούς κανονισμούς, ενώ εκλαμβάνεται και εφαρμόζεται ως μέτρο αποδοκιμασίας για όσους εμφανίζονται επιδεικτικά αρνητικοί στην αποδοχή και εφαρμογή των σχολικών κανόνων.
Έτσι, στην μέχρι σήμερα ισχύουσα σχολική νομοθεσία, η διαγωγή των μαθητών έχει την παρακάτω κλιμάκωση:
α) «Εξαιρετική» χαρακτηρίζεται η διαγωγή του/της μαθητή/τριας, όταν τηρεί απολύτως τους κανόνες της σχολικής ζωής.
β) «Καλή» χαρακτηρίζεται η διαγωγή του/της μαθητή/ τριας, όταν υπάρχουν παρεκκλίσεις από την τήρηση των κανόνων της σχολικής ζωής.
γ) «Μεμπτή» χαρακτηρίζεται η διαγωγή μαθητή/τριας όταν αυτός/ή αποκλίνει από την προσήκουσα διαγωγή σε βαθμό ανεπίτρεπτο, αλλά κρίνεται ότι είναι δυνατή η επανόρθωση της παρέκκλισης αυτής εντός του ίδιου σχολικού περιβάλλοντος.
δ) Όταν κρίνεται ότι η απόκλιση από την προσήκουσα διαγωγή δεν είναι δυνατόν να επανορθωθεί εντός του ίδιου σχολικού περιβάλλοντος, ο/η μαθητής/τρια υποχρεώνεται σε αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος, ώστε σε ένα νέο σχολικό περιβάλλον να δοθεί η ευχέρεια βελτίωσης της διαγωγής του/της.
Σε κάθε περίπτωση, ο χαρακτηρισμός της διαγωγής των μαθητών ξεκινάει και παύει εντός της σχολικής τους διαδρομής, αφού υπηρετεί πολύ συγκεκριμένο σκοπό, αυτόν της προσπάθειας να γίνουν αποδεκτοί οι κανόνες της σχολικής ζωής, η οποία αποτελεί μικρογραφία της κοινωνίας μας. Δεν υφίσταται, δεν πρέπει να υφίσταται, ποινή για τους μαθητές με μόνιμη, εφ’ όρου ζωής, διάρκεια. Δεν νοείται παιδαγωγική πρακτική με πάγιες τιμωρητικές απολήξεις ή εξοντωτικές διαθέσεις.
Στο άρθρο 5 του Σχεδίου Νόμου του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, με θέμα: «Αναβάθμιση του Σχολείου και άλλες διατάξεις», διαβάζουμε ότι η διαγωγή θα αναγράφεται πλέον σε όλους τους τίτλους σπουδών και, φυσικά, θα ακολουθεί εφ’ όρου ζωής τον μαθητή. Και όταν ο χαρακτηρισμός της είναι ευνοϊκός, αυτό φυσικά είναι θετικό. Όμως, ο αρνητικός χαρακτηρισμός θα αποτελεί ένα μόνιμο στίγμα για τον μαθητή. Μια ποινή χωρίς τέλος. Χωρίς την δυνατότητα μεταμέλειας, την ευκαιρία προσπάθειας διόρθωσης μη αποδεκτών συμπεριφορών ή μεταστροφής της πρότερης αρνητικής κοινωνικής στάσης.
Στην αιτιολογική έκθεση για το σχέδιο νόμου και, ειδικότερα για το άρθρο 5 αυτού, αναφέρεται, ως τεκμηρίωση της αναγκαιότητας εφαρμογής του, ότι:
«Η αξιολόγηση της διαγωγής είναι στον πυρήνα της αποστολής της παιδείας και αποσκοπεί στη διάπλαση ελεύθερων και υπεύθυνων πολιτών. Στο πλαίσιο αυτό, ο χαρακτηρισμός και η αναγραφή της διαγωγής στους τίτλους σπουδών έχει παιδαγωγικό χαρακτήρα και ανταποκρίνεται κατά τρόπο βέλτιστο στις επιταγές του άρθρου 16 παρ. 2 του Συντάγματος. Η διαρκής αξιολόγηση και συνακόλουθη επισήμανση της τήρησης ή μη των κανόνων της σχολικής ζωής/σχολικού περιβάλλοντος, όπου οι μαθητές μαθαίνουν και έρχονται σε επαφή ως βίωμα τόσο με τα δικαιώματα όσο και με τις υποχρεώσεις τους αναφορικά με το κράτος, το κοινωνικό σύνολο και τους άλλους, αποσκοπούν στο να τους διαπαιδαγωγήσουν στις αρετές της ελευθερίας και ευθύνης, με δεδομένο ότι οι έννοιες αυτές βαίνουν παράλληλα. Η εν λόγω αναγραφή συνιστά, επομένως, παιδαγωγικό μέτρο που συνάδει με το σφαιρικότερο παιδευτικό ρόλο του σχολείου. Και ως τέτοιο δεδομένο παιδαγωγικού χαρακτήρα, αναγράφεται στους οικείους τίτλους σπουδών, εξυπηρετώντας ευθέως τους προαναφερόμενους εκπαιδευτικούς σκοπούς και τη σχετική συνταγματική επιταγή».
Οι ίδιες οι αναφορές αυτής της τεκμηρίωσης σε έννοιες όπως: «παιδαγωγικός χαρακτήρας», «να τους διαπαιδαγωγήσουν», «παιδαγωγικό μέτρο», «παιδευτικός ρόλος του σχολείου», «εκπαιδευτικούς σκοπούς», «δεδομένο παιδαγωγικού χαρακτήρα», οι ίδιες αυτές οι έννοιες ακυρώνουν την προσπάθεια αιτιολόγησης της αναγκαιότητας αυτής. Απογυμνώνουν το όποιο επιχείρημα επιχειρείται να ορθωθεί προς ενίσχυση της καθολικής εφαρμογής του άρθρου 5. Δεν νοείται παιδαγωγική ενέργεια, η οποία εμπεριέχει την απειλή της μόνιμης τιμωρίας, χωρίς δυνατότητα μεταμέλειας, αφού τότε δεν θα υφίσταται η ίδια η έννοια της διαπαιδαγώγησης.
Στην αιτιολογική έκθεση γίνεται αναφορά στο άρθρο 16 του Συντάγματος. Όμως δεν φαίνεται η αναφορά αυτή να εστιάζει και στην μνεία του άρθρου αυτού ότι η παιδεία έχει σκοπό την διάπλαση των Ελλήνων σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες. Και σίγουρα όχι με την εφαρμογή μόνιμων τιμωρητικών μέτρων από την παιδική και την εφηβική τους ηλικία…
Εξάλλου, στο άρθρο 25, το Σύνταγμά μας ορίζει ότι: «Τα δικαιώματα του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου και η αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου τελούν υπό την εγγύηση του Κράτους. Όλα τα κρατικά όργανα υποχρεούνται να διασφαλίζουν την ανεμπόδιστη και αποτελεσματική άσκησή τους. Τα δικαιώματα αυτά ισχύουν και στις σχέσεις μεταξύ ιδιωτών στις οποίες προσιδιάζουν». Άραγε, η αναφορά αρνητικής διαγωγής στους τίτλους σπουδών (οι οποίοι, ας σημειωθεί, εκδίδονται μία μόνο φορά και δεν αλλάζουν ούτε ανανεώνονται ούτε εκδίδονται νέοι σε αντικατάσταση αυτών που, τυχόν, έχουν χαθεί) δεν λειτουργεί ως εμπόδιο στην άσκηση των δικαιωμάτων των πολιτών που έχουν λάβει αυτόν τον χαρακτηρισμό στην νεαρή του ηλικία;
Πάντως, και το άρθρο 2 του Συντάγματος της Ελλάδος έρχεται να περιφρουρήσει τα δικαιώματα αυτά: «O σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας».
Αν μας επιτρεπόταν να ξεφύγουμε για λίγο από τον χώρο της εκπαίδευσης, του σχολείου και του λειτουργήματος που αυτό υπηρετεί στο πλαίσιο της διαπαιδαγώγησης των αυριανών πολιτών, θα επιχειρούσαμε να ρίξουμε μια, περίεργη για αρκετούς, ματιά στον χώρο της δικαιοσύνης. Η προσπάθειά μας αυτή όμως ίσως να μην είναι τόσο εξεζητημένη.
Η δυνατότητα μεταμέλειας στους πολίτες που έπραξαν άνομες ενέργειες υφίσταται στην ελληνική δικονομία και μάλιστα δίνεται η δυνατότητα παραγραφής τους και μη αναφοράς τους στο ποινικό μητρώο:
Σύμφωνα με τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (Ν. 4620/ΦΕΚ 96 Α΄ /11-6-2019):
«Άρθρο 571
Αντίγραφα ποινικού μητρώου
1. Οι υπηρεσίες που τηρούν ποινικό μητρώο εκδίδουν από αυτό δύο τύπους αντιγράφων: α) το αντίγραφο δικαστικής χρήσης, β) το αντίγραφο γενικής χρήσης.
(…)
3. Στο αντίγραφο γενικής χρήσης καταχωρίζεται το περιεχόμενο όλων των δελτίων ποινικού μητρώου, σύμφωνα με την προηγούμενη παράγραφο, εκτός από εκείνα:
α) που αναγράφουν χρηματική ποινή ή παροχή κοινωφελούς εργασίας ή ποινή φυλάκισης έως έξι μήνες, μετά την πάροδο τριών ετών,
β) που αναγράφουν ποινή φυλάκισης πέραν των έξι μηνών ή ποινή περιορισμού σε ψυχιατρικό κατάστημα, μετά την πάροδο οκτώ ετών,
γ) που αναγράφουν κάθειρξη, μετά την πάροδο είκοσι ετών.»
Και, μάλιστα, υφίσταται και η δυνατότητα επιβράβευσης στους μεταμεληθέντες, καθώς και για όσους υπάρχει η προσδοκία έντιμου βίου στο μέλλον, με την πρόβλεψη της μείωσης της παύσης του χρόνου αναφοράς της ποινής στο μισό:
« 7. Κατ’ εξαίρεση, όταν πρόκειται για πρώτη καταδίκη ή για καταδίκη που αφορά:
α) έγκλημα από αμέλεια ή
β) έγκλημα με δόλο, για το οποίο ο νόμος απειλεί ποινή φυλάκισης μέχρι ένα έτος ή χρηματική ποινή, οι προθεσμίες που προβλέπουν τα εδ. α΄ έως και γ΄ της παρ. 3 του άρθρου αυτού μπορούν να συντμηθούν στο μισό, με διάταξη του αρμόδιου κατά το άρθρο 575 εισαγγελέα πλημμελειοδικών, ύστερα από αίτηση του ενδιαφερομένου. Η σύντμηση παρέχεται, αν υπάρχει προσδοκία έντιμου βίου στο μέλλον.
8. Αν μαζί με την ποινή τη στερητική της ελευθερίας έχουν επιβληθεί παρεπόμενες ποινές ή μέτρα ασφαλείας, δεν καταχωρίζονται στο αντίγραφο γενικής χρήσης στις περιπτώσεις που η κύρια ποινή δεν καταχωρίζεται σύμφωνα με την παρ. 3».
Ακόμη και οι βαριές εγκληματικές ενέργειες έχουν ημερομηνία λήξης για την αναγραφή τους στο ποινικό μητρώο…
Άραγε, οι τίτλοι σπουδών των μαθητών μας θα πρέπει να υπενθυμίζουν στους φέροντες αυτούς, τις επιπολαιότητες που, τυχόν, διέπραξαν στον χώρο του σχολείου τους; Να τους εκθέτουν, κάθε φορά που θα θελήσουν οι ίδιοι να τους καταθέσουν ως πιστοποιητικό σπουδών; Να τους στιγματίζουν σε κάθε προσκόμισή τους προς αναζήτηση εργασίας ή απλής κατάθεσης ως αποδεικτικού φοίτησης στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση; Να τους προσδιορίζουν ως ανεπιθύμητα, για την πρόσληψη σε θέση εργασίας, άτομα; Να τους διαφοροποιούν ως προς τους έχοντες τίτλους σπουδών με θετικό χαρακτηρισμό διαγωγής;
Οι αναγνώστες αυτού του άρθρου ας συγχωρήσουν την παραπάνω καταφυγή στην ποινική δικονομία. Όμως, στην ανάγνωση του άρθρου 5 για την επικείμενη πρόθεση αναγραφής της διαγωγής στους τίτλους σπουδών, αβίαστα αναδύθηκαν σκέψεις του τύπου: «Γιατί ακόμη και για βαριά παραπτώματα υφίσταται η ποινή με αναστολή, καθώς και η παραγραφή αδικημάτων μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, όταν φυσικά υφίστανται οι προϋποθέσεις, όμως στα μαθητικά παραπτώματα δεν προβλέπεται καμιά “άφεση αμαρτιών”»;
Μη συγκρίσιμα δεδομένα, με – προκλητικά και ανεπίτρεπτα – αντιστρόφως ανάλογη αντιμετώπιση…
Σημείωση συντάκτη: Οι υπογραμμίσεις και οι επισημάνσεις στο άρθρο είναι επιλογή του συντάκτη του.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 30/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
