Η σχολική βία είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που έχει επικεντρώσει την προσοχή της σχολικής κοινότητας διεθνώς. Οι μορφές της κυμαίνονται από πράξεις επιθετικότητας εναντίον μαθητών χαμηλών κοινωνικοοικονομικών στρωμάτων, με χρήση λεκτικής βίας εναντίον μαθητών και εκπαιδευτικών, σωματικής βίας και εκφοβισμού που δυνητικά μπορούν να καταλήξουν σε θανατηφόρα αποτελέσματα.
Σε κάθε περίπτωση, η σχολική βία έχει τραυματικές επιπτώσεις σε όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας (Lester et al., 2017). Αν και το μεγαλύτερο ποσοστό των σύγχρονων ερευνών επικεντρώνεται στους μαθητές (π.χ Robers et al., 2010; Cornell, 2017), οι επιπτώσεις της σχολικής βίας στους καθηγητές δεν έχουν διαφωτιστεί ικανοποιητικά από τα μέσα ενημέρωσης, από την έρευνα αλλά και από την προσοχή των αρχών τόσο στην Αμερική όσο και διεθνώς (Espelage et al., 2013).
Οι έρευνες πάνω στις επιπτώσεις της σχολικής βίας στη ψυχική ανθεκτικότητας των εκπαιδευτικών, στην επαγγελματική ικανοποίηση και στις μελλοντικές τους επαγγελματικές επιλογές είναι πολύ περιορισμένες. Η έρευνα έχει δείξει ότι η βία εναντίον των καθηγητών είναι σε εξαιρετικά ανησυχητικό βαθμό καθώς χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση (π.χ. Tiesman et al., 2013; Martinez et al., 2015). Για παράδειγμα, μια εθνική έρευνα στις Η.Π.Α ανέφερε πως το 80% των εκπαιδευτικών έχουν βιώσει τουλάχιστον μια από τις έντεκα διαφορετικές μορφές σχολικής βίας κατά τη διάρκεια του τρέχοντος ή του προηγούμενου σχολικού έτους (McMahon et al., 2014). Το 14% των αναφορών αφορούσαν την εμπειρία μια μορφής σχολικής βίας από τους μαθητές τους όπως λεκτική υποτίμηση, εκφοβισμό ή λεκτική βία (OECD, 2014).
Μεγάλο μέρος των ερευνών, συσχετίζει τη σχολική βία με την απευαισθητοποίηση του εκπαιδευτικού, την αλλαγή του σχολικού πλαισίου καθώς και τη ψυχική του ανθεκτικότητα. Ωστόσο, η συχνότητα εμφάνισης της σχολικής βίας και οι συνέπειές της στην επαγγελματική ευαισθητοποίηση και δέσμευση των εκπαιδευτικών δεν είναι σε όλες τις χώρες η ίδια (Estévez et al., 2016; Moon et al., 2015)
Επιπτώσεις σχολικής βίας στην επαγγελματική εξουθένωση των εκπαιδευτικών
Η βιβλιογραφία προτείνει πως η σχολική βία στα δημόσια σχολεία είναι κοινό φαινόμενο διεθνώς καθώς σχετίζεται με αρνητικές συνέπειες στην επαγγελματική δέσμευση των εκπαιδευτικών (π.χ. εργασιακό stress και επαγγελματική εξουθένωση, μειωμένη διδακτική αποτελεσματικότητα, απευαισθητοποίηση από το διδακτικό κομμάτι και συχνές αλλαγές σχολικού πλαισίου) (Martinez et al., 2015; Wang et al., 2015). Μάλιστα, έλλειψη ασφάλειας στο σχολικό πλαίσιο μπορεί να σαμποτάρει την ικανότητα του εκπαιδευτικού να διαχειριστεί αποτελεσματικά τις επαγγελματικές τους αρμοδιότητες (Schaufeli et al., 2002) και σταδιακά να οδηγήσει σε επαγγελματική απευαισθητοποίηση και αποδέσμευση από τις ευθύνες και τις αρμοδιότητές του (Boyd et al., 2011). Μελέτες έχουν δείξει ότι η αντίληψη μαθητικών συμπεριφορών και η σχολική ασφάλεια είναι καθοριστικοί παράγοντες των επαγγελματικών επιλογών των εκπαιδευτικών (Marinell & Coca, 2013; Kemper, 2017). Επιπρόσθετα, μια άλλη έρευνα ανέφερε πως οι εκπαιδευτικοί που ανησυχούν για τη σχολική ασφάλεια, είναι πιο πιθανόν να εγκαταλείψουν την εκπαίδευση (Newman et al. ,2004). Το πώς αισθάνονται οι εκπαιδευτικοί μέσα στο σχολικό πλαίσιο, επηρεάζει σημαντικά το εκπαιδευτικό σύστημα επηρεάζοντας την ποιότητα και τη συνοχή της παρεχόμενης εκπαίδευσης, τον τρόπο διδασκαλίας τους, τη συχνότητα απουσιών τους, καθώς και τη σχέση τους με τους μαθητές τους (Finley, 2004; DeVoe et al., 2005). Άλλες έρευνες κατέληξαν πως οι εκπαιδευτικοί που ένιωθαν ανασφαλείς λόγω δυνητικής χρήσης βίας , παρουσίαζαν χαμηλό βαθμό επαγγελματικής ικανοποίησης, κινήτρου, ήταν λιγότερο αφοσιωμένοι στην εργασία τους είτε εγκατέλειψαν την εκπαίδευση (Ingersoll, 2001; Scheckner et al., 2002).
Σχολικό κλίμα
Το σχολικό κλίμα όπως αναφέρθηκε επηρεάζεται από την αντίληψη του εκπαιδευτικού για την ύπαρξη σχολικής βίας, του αισθήματος ασφάλειας στο σχολικό πλαίσιο καθώς και από τις εμπειρίες σχολικής βίας. Μάλιστα, η επαγγελματική εξουθένωση μπορεί να εξηγηθεί από τυπικές αρνητικές συμπεριφορές των μαθητών. Ωστόσο, οι επιπτώσεις της σχολικής βίας στους εκπαιδευτικούς, εξαρτώνται από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των εκπαιδευτικών. Κάποιες έρευνες διαπίστωσαν ότι οι άντρες έχουν περισσότερες πιθανότητες να επηρεαστούν από περιστατικά σχολικής βίας (Robers et al., 2013), ενώ άλλες διαπίστωσαν ότι οι γυναίκες εκπαιδευτικοί είναι πιο συχνά θύματα (Wei et al., 2013). Διαφορές ωστόσο υπάρχουν αναφορικά με το είδος της βίας που διαπιστώνεται (McMahon et al., 2014).
Η συνεργασία μεταξύ σχολείου, γονέων και κοινότητας μπορεί να περιορίσει σημαντικά το αίσθημα της ανασφάλειας των εκπαιδευτικών αλλά και της βίας στα σχολεία (Karcher, 2002). Η συνεργασία και η συμμετοχή των γονέων σε ενδοσχολικές δράσεις και η υποστήριξη από την κοινότητα σε τακτικές πρόληψης και διαχείρισης της σχολικής βίας, παρέχει την ευκαιρία στο σχολείο και στους εκπαιδευτικούς να ενισχύσουν και να συντηρήσουν πρακτικές καλών συμπεριφορών.
Καταλήγοντας, η ενεργητική συμμετοχή των γονέων και της κοινότητας παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμεσολάβηση και στην πρόληψη αρνητικών συμπεριφορών, μειώνει περιστατικά υποκειμενικότητας στην διαχείριση αρνητικών συμπεριφορών και περιορίζει τη σχολική βία (Gage et al., 2014). Θετικές σχέσεις μαθητών-καθηγητών δημιουργούν τις βάσεις για αμοιβαίο σεβασμό και εμπιστοσύνη καθώς και μια θετικότερη σχέση και δέσμευση με το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς (Kotok et al., 2016). Επίσης, το αίσθημα αυτό-αποτελεσματικότητας των εκπαιδευτικών φαίνεται πως συσχετίζεται θετικά με τη ψυχική ανθεκτικότητα των εκπαιδευτικών (Wang et al., 2015). Μάλιστα, όταν οι εκπαιδευτικοί νιώθουν πως δεν μπορούν να διαχειριστούν αποτελεσματικά κάποιες καταστάσεις, η αίσθηση της αδυναμίας μπορεί να οδηγήσει σε συναισθήματα αναποτελεσματικότητας. Για το λόγο αυτό, θετικές εμπειρίες λειτουργούν ως ενισχυτικά μέτρα ενώ οι αρνητικές εμπειρίες οδηγούν σε χαμηλό αυτό-συναίσθημα και συναισθήματα αποευαισθητοποίησης, επαγγελματικής εξουθένωσης, απογοήτευσης και εγκατάλειψης της εκπαίδευσης (Ware & Kitsantas, 2011). Η έρευνα έχει επίσης δείξει συσχέτιση μεταξύ του συναισθήματος ικανότητας του εκπαιδευτικού και της ψυχικής εξουθένωσης καθώς το αίσθημα αυτό-αποτελεσματικότητας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διαχείριση φαινομένων σχολικής βίας και περιορίζει τον αντίκτυπό τους στην επαγγελματικής τους ανθεκτικότητα.
Μαίρη Γώγου, Ειδική εκπαιδευτικός-σχολική ψυχολόγος (Μsc, MA)
Προτεινόμενη Βιβλιογραφία
Boyd, D., Grossman, P., Ing, M., Lankford, H., and Wyckoff, J. (2011). The influence of school administrators on teacher retention decisions. Am. Educ. Res. J. 48, 303–333.
Cornell, D. G. (2017). School Violence: Fears versus Facts. New York, NY: Routledge.
DeVoe, J., Peter, K., Noonan, M., Snyder, T., and Baum, K. (2005). School Crime and Safety. Washington, DC: US Bureau of Justice Statistics.
Espelage, D. L., Low, S., Polanin, J., and Brown, E. (2013). The impact of a middleschool program to reduce aggression, victimization, and sexual violence. J. Adolesc. Health 53, 180–186.
Estévez, E., Jiménez, T. I., and Cava, M. J. (2016). A cross-cultural study in Spain and Mexico on school aggression in adolescence: examining the role of individual, family, and school variables. Cross Cult. Res. 50, 123–153. J. School Violence 3, 63–77.
Gage, N. A., Prykanowski, D. A., and Larson, A. (2014). School climate and bullying victimization: a latent class growth model analysis. School Psychol. Q. 29:256.
Lester, S., Lawrence, C., and Ward, C. L. (2017). What do we know about preventing school violence? A systematic review of systematic reviews. Psychol. Health Med. 22, 187–223.
Martinez, A., McMahon, S. D., Espelage, D. L., Anderman, E., Reddy, L., and Sanchez, B. (2015). Teachers’ experiences with multiple victimization: identifying demographic, cognitive, and contextual correlates. J. School Violence 15, 387–405.
Marinell, W. H., and Coca, V. M. (2013). “Who Stays and Who Leaves?” Findings from a Three-Part Study of Teacher Turnover in NYC Middle Schools. Online Submission.
McMahon, S. D., Martinez, A., Espelage, D., Rose, C., Reddy, L. A., Lane, K., et al. (2014). Violence directed against teachers: results from a national survey. Psychol. Schools 51, 753–766.
Moon, B., Morash, M., Jang, J. O., and Jeong, S. (2015). Violence against teachers in South Korea: Negative consequences and factors leading to emotional distress. Violence Vict. 30, 279–292.
Yang, Y., Qin, L., & Ning, L. (2021). School violence and teacher professional engagement: a cross-national study. Frontiers in psychology, 12, 628809.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 18/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
