Χρήστος Κάτσικας Σε κάθε επαναλαμβανόμενο δημόσιο διάλογο γύρω από την εκπαίδευση, επανεμφανίζεται σαν κακοπαιγμένο θέατρο σκιών ένα γνώριμο αφήγημα: οι εκπαιδευτικοί στην Ελλάδα είναι – λέει – προνομιούχοι. Δουλεύουν λίγες ώρες την εβδομάδα, έχουν τρεις μήνες διακοπές το καλοκαίρι, κάθονται Χριστούγεννα και Πάσχα, πληρώνονται κανονικά και… κάθονται.
Πρόκειται για μια ανακύκλωση μισής αλήθειας και ολόκληρου ψεύδους. Κι όμως, αυτό το αφήγημα δεν διαδίδεται από την αφέλεια ή την άγνοια, αλλά από στοχευμένη προβοκάτσια: ένας μηχανισμός απαξίωσης που θέλει να κατασκευάσει τον δημόσιο υπάλληλο-αποδιοπομπαίο τράγο, μετατρέποντας τον δάσκαλο σε «τεμπέλη της εύφορης κοιλάδας».
Η μεγάλη παρανόηση των “λιγοστών ωρών διδασκαλίας”
Το επιχείρημα ξεκινά πάντα με αριθμούς: «Ο καθηγητής διδάσκει 21 ώρες την εβδομάδα» ή «Ο δάσκαλος τελειώνει τη δουλειά του στις 13:15». Ναι, αυτό ισχύει – αν μετρήσει κανείς αποκλειστικά τον χρόνο που ο εκπαιδευτικός βρίσκεται μέσα στην τάξη και μιλά στους μαθητές.
Όμως το επάγγελμα του εκπαιδευτικού δεν εξαντλείται σε αυτήν την “ορατή” εργασία. Ουσιαστικά, η διδασκαλία είναι το αποτέλεσμα μιας σύνθετης, προπαρασκευαστικής και διαρκούς διαδικασίας που εκτείνεται πέρα από τον χρονικό κορμό του ωρολογίου προγράμματος.
Για κάθε μία ώρα διδασκαλίας αντιστοιχούν ώρες:
• προετοιμασίας υλικού,
• διόρθωσης γραπτών και εργασιών,
• αξιολόγησης και ανατροφοδότησης,
• επικοινωνίας με γονείς και μαθητές,
• διοικητικών καθηκόντων (π.χ. απουσιολόγια, αναφορές, πρακτικά, καταστάσεις),
• συμμετοχής σε συλλόγους διδασκόντων, επιτροπές, επιμορφώσεις, παιδαγωγικές ομάδες,
• συνοδείας σε εκδρομές, εκδηλώσεις και σχολικές δραστηριότητες,
• σχεδιασμού και εφαρμογής προγραμμάτων σχολικών δραστηριοτήτων,
• και φυσικά, υπηρεσίας ως εφημερεύοντες ή επιτηρητές σε εξετάσεις.
Το αποτέλεσμα; Η εργασία μεταφέρεται στο σπίτι, απορροφά απογεύματα, Σαββατοκύριακα, ακόμη και νύχτες.
Οι “τρεις μήνες διακοπών”: ένας μύθος φτιαγμένος για να εξοργίζει
Ένα από τα πιο αγαπημένα μοτίβα των επικριτών είναι οι «τρεις μήνες διακοπών». Μόνο που οι μήνες αυτοί δεν είναι ούτε τρεις, ούτε ακριβώς “διακοπές”.
Οι εκπαιδευτικοί εργάζονται μέχρι και τις 30 Ιουνίου (με γραπτά, αποτελέσματα, εξετάσεις, μηχανογραφικά), και επιστρέφουν στα σχολεία την 1η Σεπτεμβρίου (προγραμματισμός, οργάνωση, αναθέσεις, συνεδριάσεις, ορισμοί τμημάτων κ.ά.).
Το δε διάστημα των Χριστουγέννων και του Πάσχα – πέρα από λίγες πραγματικά ελεύθερες ημέρες – περιλαμβάνει συχνά διόρθωση διαγωνισμάτων, σχεδιασμό επόμενων διδακτικών ενοτήτων και προγραμματισμό δράσεων. Στην πράξη, οι «διακοπές» του εκπαιδευτικού δεν είναι πολύ περισσότερες από τις άδειες που δικαιούται ένας ιδιωτικός υπάλληλος με 20-25 ημέρες τον χρόνο, αν αναλογιστεί κανείς ότι ο πρώτος έχει υποχρεώσεις και εντός των “νεκρών περιόδων”, χωρίς τη δυνατότητα να διαλέγει πότε θα ξεκουραστεί.
Οι αθέατες πλευρές του χαμηλόμισθου λειτουργού
Το ελληνικό κράτος δεν πληρώνει τους εκπαιδευτικούς για τα εξωδιδακτικά τους καθήκοντα – τα θεωρεί απλώς «μέρος του λειτουργήματος». Ο νεοδιόριστος εκπαιδευτικός αμείβεται με λιγότερα από 900 ευρώ καθαρά τον μήνα, παρά τα πτυχία, τα σεμινάρια, τις επιμορφώσεις, τους μεταπτυχιακούς τίτλους και – συχνά – τη διετή ή τριετή υποχρεωτική εργασία σε νησιά και απομακρυσμένες περιοχές, χωρίς επίδομα στέγασης ή μετακίνησης.
Μια δασκάλα στην Ικαρία, ένας φυσικός στην Αμοργό, μια νηπιαγωγός στα Αντικύθηρα αναλαμβάνουν έργο πολλαπλάσιο αυτού που μπορεί να μετρηθεί με ωράρια ή παρουσιολόγια. Καλούνται να λειτουργήσουν ως ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, διαμεσολαβητές, συμβουλευτικοί σύντροφοι εφήβων που παλεύουν με τα αόρατα. Κι όλα αυτά, χωρίς υποδομές, χωρίς διοικητική υποστήριξη, και πολύ συχνά, χωρίς καν θέρμανση στην τάξη.
Η οργανωμένη απαξίωση: στρατηγική ή αφέλεια;
Όταν συστηματικά στο δημόσιο λόγο καλλιεργείται η εικόνα του «τεμπέλη» εκπαιδευτικού, δεν πρόκειται απλώς για στρεβλή αντίληψη. Είναι μια τεχνική απαξίωσης, που εξυπηρετεί:
• την αποδοχή πιο ευέλικτων και υποτιμημένων εργασιακών σχέσεων,
• την ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης και την υπονόμευση του δημόσιου χαρακτήρα της,
• τη μετατροπή του λειτουργού σε “υπάλληλο αποδοτικότητας” με KPIs και αξιολογήσεις προσαρμοσμένες σε business μοντέλα.
Και κάπως έτσι, ένας ολόκληρος κλάδος που σηκώνει στις πλάτες του την ψυχική, παιδαγωγική και πολιτισμική ευθύνη της νέας γενιάς, μετατρέπεται στον εύκολο στόχο για τη δυσαρέσκεια, την κοινωνική απογοήτευση, ή την ανάγκη να εξευρεθεί κάποιος «υπεύθυνος» για τα προβλήματα του εκπαιδευτικού συστήματος.
Η διδασκαλία είναι έργο ψυχής
Η ουσία της δουλειάς του εκπαιδευτικού δεν χωράει σε ρολόγια και πίνακες Excel. Είναι έργο σύνθετο, διαρκές, και κυρίως, άυλο: δεν παράγει προϊόν, δεν αποτυπώνεται σε οικονομικά μεγέθη, αλλά αποδίδει σπόρους, προοπτικές και αξίες. Όποιος προσπαθεί να μετρήσει τον εκπαιδευτικό με ωράρια και αριθμούς, μοιάζει με εκείνον που κοιτά ένα καράβι και μετρά μόνο το κατάστρωμα, αγνοώντας τη μηχανή, το πλήρωμα και το απέραντο βάθος της θάλασσας.
Και όπως λέει κι ένα παλιό ρητό: “Ο καλός δάσκαλος δεν μετριέται με ρολόι – μετριέται με ζωές που άλλαξε.”
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Πώς λέγεται στα ελληνικά η «ντομάτα»;
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 21/7
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
