Σε μια εποχή κοινωνικής σκληρότητας, οι επιστήμονες έχουν στραφεί σε ένα πιθανό αντίδοτο που ονομάζεται διανοητική ταπεινοφροσύνη και παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον σε πολλούς ερευνητικούς τομείς, συμπεριλαμβανομένων αυτών που μελετούν την ηγεσία, την οργανωτική συμπεριφορά, την επιστήμη της προσωπικότητας, τη θετική ψυχολογία, την κρίση, τη λήψη αποφάσεων, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό και τις διαομαδικές και διαπροσωπικές σχέσεις.
Η διανοητική ή πνευματική ταπεινοφροσύνη περιλαμβάνει την αναγνώριση ότι υπάρχουν κενά στη γνώση κάποιου και ότι οι τρέχουσες πεποιθήσεις ή ιδέες του μπορεί να είναι εσφαλμένες. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να πιστεύει ότι βρέχει, αλλά να αναγνωρίσει ότι δεν κοίταξε έξω για να ελέγξει και ότι ο ήλιος μπορεί να λάμπει.
Στη συγκεκριμένη μελέτη οι ερευνητές πιστεύουν ότι η διανοητική ταπεινοφροσύνη μπορεί να μειώσει τη σημερινή πόλωση που υπάρχει στον δημόσιο λόγο. Την ορίζουν ως μια μεταγνωστική ικανότητα αναγνώρισης των περιορισμών των πεποιθήσεων και της γνώσης ενός ατόμου και έχει δύο κεντρικά στοιχεία:
1) την αναγνώριση των ορίων της γνώσης μας
2) την επίγνωση ότι μπορεί να υποπίπτουμε σε λάθη.
Τα άτομα που έχουν αυξημένη διανοητική ταπεινοφροσύνη θεωρούν ότι δεν τα ξέρουν όλα και ότι είναι πιθανό κάποιες απόψεις τους να είναι λανθασμένες, με αποτέλεσμα να μειώνεται η πόλωση, οι ακρότητες και να προσφέρεται μια ενδιαφέρουσα οδός για προστασία από αυταρχικές και μεροληπτικές τάσεις και προκαταλήψεις.
Αρχικά πρέπει να σημειώσουμε ότι η αναγνώριση των ορίων των γνώσεων μας μπορεί να είναι εύκολη σε καταστάσεις χαμηλού πονταρίσματος, όμως είναι λιγότερο πιθανό να επιδείξουμε διανοητική ταπεινοφροσύνη όταν τα διακυβεύματα είναι υψηλά. Κάτω από τέτοιες συνθήκες, πολλοί είναι αυτοί που κρατούν σταθερά τις υπάρχουσες πεποιθήσεις τους και αποτυγχάνουν να εκτιμήσουν και να αναγνωρίσουν τις απόψεις των άλλων.
Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η διανοητική ταπεινοφροσύνη διαφέρει εννοιολογικά από τη γενική ταπεινοφροσύνη και τη σεμνότητα. Ενώ η γενική ταπεινοφροσύνη περιλαμβάνει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι σκέφτονται για τις ελλείψεις και τις δυνάμεις τους σε όλους τους τομείς, η διανοητική ταπεινοφροσύνη αφορά κυρίως τους γνωσιακούς περιορισμούς.
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι μέτρησης της, όπως κατάλληλα ερωτηματολόγια για την αξιολόγηση χαρακτηριστικών και έκφρασης ή εργασίες συμπεριφοράς που έχουν σχεδιαστεί για να προκαλούν σημαντικές διαφορές σε ένα συγκεκριμένο είδος απόκρισης.
Ένας ερευνητής για παράδειγμα μπορεί να ζητήσει από τα μέλη μίας ομάδας να παίξουν ένα παιχνίδι, στο οποίο ο στόχος είναι να απαντήσουν σωστά σε ερωτήσεις και να μετρηθεί πόσο συχνά οι συμμετέχοντες αναθέτουν ερωτήσεις στους πιο έμπειρους της ομάδας. Αυτό αποτελεί μια ένδειξη ότι κάποιοι συνειδητοποιούν ότι οι γνώσεις τους είναι ελλιπείς, ζητώντας τη βοήθεια από περισσότερο καταρτισμένους, μια εργασία η οποία έχει χρησιμοποιηθεί για τη μέτρηση της διανοητικής ταπεινοφροσύνης ακόμα και σε παιδιά.
Όταν κάποιος προσπαθεί να κάνει συλλογισμούς και να πάρει αποφάσεις σε ένα ζήτημα, συχνά εργάζεται σκληρά για να βρει στοιχεία που επιβεβαιώνουν την αρχική του οπτική. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται επιβεβαίωση ή μεροληψία myside. Επειδή η επιβεβαιωτική αναζήτηση πιθανώς κατευθύνει την προσοχή σε επιχειρήματα που υποστηρίζουν τις αρχικές πεποιθήσεις μας (και όχι στα όρια των πεποιθήσεων και το σφάλμα τους), αυτή η μεροληψία μπορεί να λειτουργήσει ως μεταγνωστικός περιορισμός, ο οποίος έρχεται σε αντίθεση με τη διανοητική ταπεινοφροσύνη.
Επιπλέον, συχνά έχουμε την τάση να υπερεκτιμούμε με αυτοπεποίθηση τα πόσα γνωρίζουμε για διάφορα φαινόμενα, όπως το πως λειτουργεί ένα φερμουάρ, πως σχηματίζεται το χιόνι ή πως ένα ελικόπτερο πετάει και αντιλαμβανόμαστε την έλλειψη γνώσης μας μόνο αφού αποτύχουμε να εξηγήσουμε το φαινόμενο αυτό.
Η ομαδική αλληλεγγύη μπορεί επίσης να υπερισχύσει της διανοητικής ταπεινόφροσυνης, αφού όταν η «αλήθεια μιας ομάδας» συγκρούεται με την πραγματικότητα, τότε είναι δύσκολο να επιτευχθεί, εξαιτίας της τάσης μας (αντανακλαστικά) να τηρούμε τις πεποιθήσεις της ομάδας και να ενισχύσουμε τις σχέσεις μας με τα υπόλοιπα μέλη.
Σημασία της διανοητικής ταπεινοφροσύνης.
Η προθυμία να αναγνωρίσει κανείς τα όρια της γνώσης και του λάθους του μπορεί να αποφέρει ομαδικά και ατομικά οφέλη, εάν εκφραστεί την κατάλληλη στιγμή και στον κατάλληλο βαθμό. Αυτή η ενόραση απηχεί τις φιλοσοφικές ρίζες της διανοητικής ταπεινότητας ως αρετή.
Σε κοινωνικό επίπεδο, η διανοητική ταπεινοφροσύνη μπορεί να προωθήσει την κοινωνική συνοχή μειώνοντας την πόλωση της ομάδας και ενθαρρύνοντας αρμονικές σχέσεις μεταξύ άλλων ομάδων.
Σε ατομικό επίπεδο, μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες για την ευημερία, τη λήψη αποφάσεων και την ακαδημαϊκή μάθηση.
Κοινωνικές επιπτώσεις.
Τα άτομα που επιτυγχάνουν συχνά τη διανοητική ταπεινοφροσύνη είναι πιο πιθανό να επιδείξουν ανοχή σε αντίθετες κοινωνικές, πολιτικές και θρησκευτικές απόψεις, να εκδηλώνουν λιγότερη εχθρότητα προς τα μέλη των αντίπαλων ομάδων και είναι πιο πιθανό να αντιστέκονται στην υποτίμηση μελών εκτός ομάδας. Τα άτομα με μεγαλύτερη διανοητική ταπεινοφροσύνη επιδεικνύουν επίσης λιγότερη προκατάληψη, εκτίθενται σε αντίθετες προοπτικές πιο συχνά και δείχνουν μεγαλύτερο άνοιγμα στο να κάνουν φιλία με μέλη εκτός ομάδας. Συγκριτικά, τα άτομα με χαμηλότερη διανοητική ταπεινοφροσύνη εμφανίζουν χαρακτηριστικά γνωστικής ακαμψίας και είναι πιο πιθανό να έχουν άκαμπτες απόψεις και πεποιθήσεις.
Η διανοητική ταπεινοφροσύνη συνδέεται επίσης με τις προθέσεις συγχώρεσης και συμφιλίωσης με άλλους που έχουν πληγώσει κάποιον ή προσβάλλουν τις πεποιθήσεις του.
Επιπλέον, η διανοητική ταπεινοφροσύνη μπορεί να υποστηρίξει τη διαπροσωπική συνοχή μειώνοντας τις υποτιμητικές συμπεριφορές κατά τη διάρκεια των διαφωνιών, όπως η επισήμανση των αντιπάλων ως κακόβουλων ή μη έξυπνων .
Η κλειστή σκέψη μπορεί να οδηγήσει τα άτομα να υποτιμούν τις απόψεις ή τα επιχειρήματα των άλλων . Αντίθετα, η διανοητική ταπεινοφροσύνη συνδέεται με την ανοιχτόμυαλη διάθεση και την προθυμία να μάθουμε για διαφορετικές οπτικές γωνίες, οι οποίες θα μπορούσαν να προωθήσουν τη συζήτηση με σεβασμό .
Βελτίωση της διανοητικής ταπεινοφροσύνης.
Δεδομένων των προφανών πλεονεκτημάτων της σε διάφορα πλαίσια, είναι συχνά επιθυμητό να καταφέρουμε να αυξήσουμε το επίπεδο της διανοητικής μας ταπεινοφροσύνης.
Με βάση την έρευνα οι δύο περισσότερο προσεδοφόροι τρόποι είναι οι παρακάτω:
Α) Ο πρώτος τρόπος επιχειρεί να την αυξήσει σε σένα. Ο στόχος αυτής της μεθόδου είναι να αποστασιοποιηθείς από τα γεγονότα. Είναι ιδανικός όταν είσαι μόνος σου και στοχάζεσαι πάνω σε κάτι που έχεις διαβάσει ή έχεις ακούσει. Για να το πετύχεις πρέπει, όταν σκέφτεσαι, να μη χρησιμοποιείς προσωπικές αντωνυμίες αλλά να χρησιμοποιείς το όνομά σου. Δηλαδή αντί να λες «Εγώ πιστεύω ότι…» να ξεκινάς με το όνομά σου και να λες «Ο Γιάννης πιστεύει ότι…». Με αυτό τον τρόπο αυξάνονται οι πιθανότητες να παραδεχτείς και να διορθώσεις πιθανά λάθη σου.
Β) Ο δεύτερος τρόπος επιχειρεί να αυξήσει τη διανοητική ταπεινοφροσύνη στον συνομιλητή σου. Του ζητάς να σου περιγράψει αναλυτικά πως μπορεί να εφαρμοστεί η πρότασή του. Να εξηγήσει δηλαδή με όσο το δυνατόν περισσότερες λεπτομέρειες τον τρόπο υλοποίησης της ιδέας του και όχι να σου πει τους λόγους για τους οποίους πιστεύει ότι η ιδέα του είναι σωστή. Έτσι, πιθανότατα θα δει ότι στην πραγματικότητα δε γνωρίζει και τόσα πολλά πράγματα, θα γίνει πιο ανεκτικός, θα αποκτήσει έναν πιο εποικοδομητικό ρολό στη συζήτηση. Αν, αντιθέτως, του ζητήσεις να σου εξηγήσει για ποιον λόγο πιστεύει ότι η πρόταση του είναι σωστή, πετυχαίνεις ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα.
Αυτή η προσέγγιση για την προώθηση της διανοητικής ταπεινότητας απαιτεί κοινωνική αλλαγή στην εκπαιδευτική, επιστημονική και επιχειρηματική κουλτούρα, μακριά από τη μεταχείριση της διανοητικής ταπεινοφροσύνης ως αδυναμία και αντιμετωπίζοντας την ως βασική αξία που τιμάται και ενισχύεται.
Πηγές:
1) https://www.nature.com/articles/s44159-022-00081-9
2) https://imerologiodaskalou.blogspot.com/2022/11/blog-post_30.html?m=1
* Θανάσης Κοπάδης, Μαθηματικός - Συγγραφέας
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 18/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
