Η αξία των ανθρωπιστικών σπουδών και η καταστροφή τους στο ελληνικό σχολείο

 

Ερωτήσεις και απαντήσεις δασκάλου και μαθητή στο μεσαίωνα

 

Τμήμα των νεοφιλελεύθερων εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων ήταν ο περιορισμός, ακόμη και η κατάργηση, των μαθημάτων που συγκροτούν την ανθρωπιστική παιδεία. Η αρχαία ελληνική γραμματεία, η αρχαία ρωμαϊκή γραμματεία έχουν συχνά βρεθεί υπό διωγμό.

 

Στον καπιταλισμό του χρηματιστηρίου κυριαρχεί η τεχνοκρατική λογική (Χάμπερμας) σε βάρος της κριτικής σκέψης και της ανθρωπιστικής παιδείας. Τι χρειαζόμαστε την γνώση του παρελθόντος; Γιατί οι μαθητές / -τριες να ταλαιπωρούνται με τα αρχαία και τα λατινικά κείμενα; Γιατί να τα μελετούν; Σήμερα, η «αγορά» έχει ανάγκη από ανθρώπους που ξέρουν να χειρίζονται υπολογιστές και να κινούνται σε αυτήν.

 

Υπάρχει, όμως, ένα ακόμη ζήτημα: Τι είναι ακριβώς η ανθρωπιστική παιδεία και πότε κερδίζουν πραγματικά οι μαθητές από αυτήν;

Ανθρωπιστική παιδεία είναι η διδασκαλία του τυπικού της αρχαίας ελληνικής και λατινικής γλώσσας;

Ανθρωπιστική παιδεία είναι τα πολύτομα και καλοτυπωμένα πονήματα της γραμματικής και του συντακτικού μέσω των οποίων οι μαθητές προσπαθούν να μελετήσουν προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις εξεταστικές απαιτήσεις;

Ανθρωπιστική παιδεία είναι οι σχηματοποιημένες συνταγές του πως θα βρούμε το υποκείμενο, το ρήμα, το αντικείμενο και τους επιθετικούς σε μια πρόταση;

Ανθρωπιστική παιδεία είναι τα φροντιστηριακά φυλλάδια του τύπου «10 έξυπνοι τρόποι να βρεις το γερούνδιο και να ξεκλειδώσεις την σύνταξη;»

 

Τι μένει από όλα αυτά στους μαθητές;

Δεν μένει απολύτως τίποτα!

Όλα αυτά είναι τρόποι και πατέντες για να δουλεύουν τα φροντιστήρια και η βιομηχανία των καλοτυπωμένων και πραγματικά εξαιρετικών βοηθημάτων σε βαθμό που να απορεί κανείς γιατί το σχολείο δεν ευτύχησε καν να έχει τόσο καλοδομημένα και καλογραμμένα, όπως τα βοηθήματα, βιβλία στις τάξεις του.  

 

Μετά από τόσα χρόνια και τόσες ώρες διδασκαλίας, οι απόφοιτοι του ελληνικού σχολείου δεν ξέρουν τι είπε ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης, ο Επικουρος κ. ά. Δεν ξέρουν σχεδόν τίποτε για την ρωμαϊκή κοινωνία, τον πολιτισμό της, τη φιλοσοφία της, την καινοτομία της στο δίκαιο και τους θεσμούς. Δεν ξέρουν ότι το  De bello Gallico είναι μια από τις πρώτες και σημαντικότερες «κοινωνιολογικές» καταγραφές της κοινωνίας των Γαλατικών επαρχιών. Ξέρουν να επεξεργαστούν συντακτικά και γραμματικά κάποιες προτάσεις του.   

 

Ο Κώστας Σωτηρίου, μια από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του εκπαιδευτικού κινήματος, παρατηρούσε: «Kαμιά κατανόηση του αρχαίου πνεύματος. Kαμιά γνωριμία με τους αρχαίους κλασικούς. Δεν ενδιαφέρει τη μέση παιδεία το ελληνικό πνεύμα. Tην ενδιαφέρει ο νεκρός τύπος. Oι αρχαίοι κλασικοί κατάντησαν στα σχολεία μας σκιάχτρα της ζωής, σκιάχτρα της χαράς. Kαλός μαθητής στ’ αρχαία ελληνικά, όποιος ξέρει ορθογραφία και αποθήκεψε στο μυαλό του τους κανόνες της γραμματικής και του συντακτικού. H βασανιστική θεματογραφία κριτήριο για την αξία και την πνευματική υπεροχή του μαθητή». 

 

Mήπως όλα αυτά δεν εξακολουθούν να ισχύουν και σήμερα, παρά τις όποιες αλλαγές;