Νίκος Τσούλιας Αν δεν δώσουμε πρώτα την ερμηνεία για τη μη ορθολογική εξέλιξη ενός κοινωνικού θεσμού, είναι προφανές ότι δεν θα μπορούμε να κάνουμε αποτελεσματική πολιτική σ’ αυτόν. Γιατί τα λέω όλα αυτά;
Γιατί στο μείζον πρόβλημα της μη ανάπτυξης της επαγγελματικής εκπαίδευσης δεν αναλύουμε και δεν εξηγούμε ορθολογικά τη συνολική εικόνα της, με αποτέλεσμα όλες οι παρεμβάσεις μας να είναι ατελέσφορες. Ποιες είναι λοιπόν οι βασικές αιτίες της διαχρονικής παθογένειας της επαγγελματικής εκπαίδευσης;
α) Από τη γένεση του σύγχρονου ελληνικού κράτους και από τις πρώτες προσπάθειες για τη διαμόρφωση της θεσμικής εκπαίδευσης παρατηρείται μια ιδιαίτερη προτίμηση των Ελλήνων προς τη Γενική Παιδεία. Προφανώς η απόπειρα της εθνογένεσης στηρίζεται πολύ στις παρακαταθήκες της αρχαίας Ελλάδας και αυτό έχει ως συνέπεια την αντίληψη ότι μόνο η κλασική παιδεία μπορεί συγκροτήσει το κράτος και να αναμορφώσει την κοινωνία στη σύγχρονη έκφρασή τους.
Ας δούμε κάποιους σταθμούς στην ιστορία της εκπαίδευσης. Οι πρώτες συστηματικές προσπάθειες για την ανάπτυξη της επαγγελματικής εκπαίδευσης, που γίνονται από τον Ε. Βενιζέλο και με Υπουργό Παιδείας τον Γ. Παπανδρέου, δεν ευδοκιμούν. Η νέα συστηματική απόπειρα που γίνεται στη δεκαετία του 1960 με την περίφημη μεταρρύθμιση του Γ. Παπανδρέου ως πρωθυπουργού αυτή τη φορά και πάλι δεν οδηγεί σε μια ισχυρή εδραίωση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και το ίδιο θα παρατηρηθεί και στην πολιτική παρέμβαση στη δεκαετία του 1970 και του 1990 με το Νόμο 2640/1997 και παρά το γεγονός ότι υπήρχε σημαντική χρηματοδότηση εκ μέρους και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η επικράτηση της γενικής παιδείας έναντι της επαγγελματικής διαφαίνεται πολύ εύκολα και στο γλωσσικό μας κώδικα, ο οποίος αποτυπώνει με τον πιο εμφαντικό τρόπο τα αξιακά προτάγματα και τις κοινωνικές προτεραιότητες. Η λέξη «Λύκειο» έχει αποικιστεί από τη γενική παιδεία. Έτσι, όταν λέμε λύκειο, εννοούμε το Γενικό λύκειο - και για να αναφερθούμε στο Επαγγελματικό λύκειο πρέπει να το αναφέρουμε ως Επαγγελματικό λύκειο!
β) Σ’ όλη τη μακρά διαδρομή του εκπαιδευτικού μας συστήματος λοιπόν διατηρείται ένας ισχυρός αξιολογικός κώδικας που ιεραρχεί ψηλά την κλασική παιδεία και εκείνες τις σπουδές που έχουν μεγάλη κοινωνική αναγνώριση. Στη συνέχεια και ιδιαίτερα στη διάρκεια της μεταπολίτευσης κυριαρχεί μια κραταιά υποκουλτούρα στην ελληνική κοινωνία, η οποία απαξιώνει τη χειρωνακτική εργασία. Κανένας γονέας δεν θέλει το παιδί του να κάνει στη ζωή του χειρωνακτικό επάγγελμα!
Το αποτέλεσμα το βλέπουμε ακόμα και σήμερα. Εξακολουθούν να επιλέγονται οι σπουδές στις λεγόμενες ανταγωνιστικές σχολές, παρά τα γεγονότα αφενός της έκδηλης ανεργίας των πτυχιούχων αυτών των σχολών – και πολύ πριν από την κρίση – και αφετέρου της πλασματικής πανεπιστημιακής ζήτησης που εκφράζεται με τη μεγάλου ποσοστού εγκατάλειψη των σπουδών. Και φυσικά όλο αυτό το ανορθολογικό στερέωμα, που διατρέχει τη νοοτροπία μας, δεν μπορεί να λυθεί με την εφαρμογή κάποιου νομοθετικού πλαισίου.
γ) Ως απότοκος αυτής της ισχυρής νοοτροπίας άρχισε από παλιά και συνεχίζεται και σήμερα η επιλογή των μαθητών ανάμεσα στους δύο τομείς της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, γενικής εκπαίδευσης ή επαγγελματικής εκπαίδευσης, να γίνεται σχεδόν με μοναδικό κριτήριο τις μαθησιακές δυνατότητές τους! Εδραιώνεται έτσι με τον πιο ισχυρό τρόπο η ανορθολογική ερμηνεία που προαναφέραμε και μάλιστα εμφανίζεται να την νομιμοποιεί και να την αναπαραγάγει!
Έτσι στο Γενικό Λύκειο πηγαίνουν οι καλοί μαθητές, και όσοι δεν μπορούν να ανταποκριθούν σ’ αυτό πηγαίνουν κατ’ ανάγκη στο Επαγγελματικό Λύκειο. Αυτή την ανορθόδοξη – σε σχέση με τα άλλα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά συστήματα – επιλογή και κατανομή των μαθητών ανάμεσα στους δύο τύπους λυκείων τη βλέπουμε να ανατρέπεται με το Ν. 2525/1997 με τον οποίο διαμορφώθηκε ένα απαιτητικό και δύσκολο εξεταστικό σύστημα στο Γενικό λύκειο αλλά και πάλι όταν αναθεωρήθηκε αυτός ο Νόμος, επανήλθε η ροή των μαθητών στα γνωστές κοίτες.
δ) Με την κατάταξη του σχήματος «καλών - μη καλών μαθητών» αντίστοιχα στο Γενικό και στο Επαγγελματικό λύκειο διαμορφώνεται και μια άλλη αντίληψη. Με δεδομένη τη βαθιά προκατάληψη ότι οι καλοί μαθητές είναι και καλά παιδιά και αντίστροφα οι μη καλοί μαθητές δεν είναι…, διαμορφώνεται ένα κλίμα καχυποψίας ότι στο Επαγγελματικό λύκειο αναπτύσσονται πιο εύκολα φαινόμενα παραβατικότητας και έτσι οι γονείς αποφεύγουν να στέλνουν τα παιδιά τους και γι’ αυτό το λόγο. Ως απόρροια αυτού του φαινομένου βλέπουμε και τη μικρή ποσοστιαία αναλογία κοριτσιών /αγοριών στο ΕΠΑ.Λ.!
ε) Η επαγγελματική εκπαίδευση δεν έχει κάποιας μορφής «ανταγωνισμό» μόνο με τη γενική εκπαίδευση. Ουσιαστικά συνορεύει ή μάλλον τέμνεται με την κατάρτιση – αφού αρκετοί επαγγελματικοί κλάδοι και εργασιακοί χώροι συνυπάρχουν και στους δύο θεσμούς - , η οποία κατάρτιση ναι μεν δεν είναι μορφή τυπικής εκπαίδευσης αλλά εμφανίζεται να έχει καλύτερη σχέση με την αγορά εργασίας και επομένως προσφέρει και καλύτερη προοπτική – πάντα όμως με τη λογική της αγοράς. Εδώ λοιπόν τίθεται το μείζον θέμα των επαγγελματικών δικαιωμάτων του ΕΠΑ.Λ., που παραμένει σε εκκρεμότητα ακόμα και σήμερα!
στ) Επίσης, πρέπει να καταγράψουμε αφενός τη μεγάλη πολυπλοκότητα στο γνωσιακό χάρτη της επαγγελματικής εκπαίδευσης και τις πολλαπλές μορφές των υποδομών της και το ως εκ τούτου μεγάλο μέγεθος των ΕΠΑ.Λ. σε σχέση με τα ΓΕ.Λ. και αφετέρου το οικονομικό κόστος τόσο της κατασκευής όσο και της διαρκούς εξέλιξής της, αφού πρέπει να παρακολουθεί τις αλλαγές στην τεχνολογία και στην αγορά εργασίας. Έτσι, η ανάπτυξή της δεν είναι τόσο εύκολη και οικονομικά αλλά και γεωγραφικά με βάση την διασπορά του μαθητικού πληθυσμού.
ζ) Τέλος, η έλλειψη ενός ουσιαστικού και δημοκρατικού πολιτικού σχεδιασμού για την επαγγελματική εκπαίδευση ενταγμένου μέσα σε μια συνολική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση είναι το απτό γενικό δείγμα αδυναμίας της χώρας μας να διαμορφώσει τη θεσμική δημόσια εκπαίδευσή μας με βάση τις πολλαπλές προκλήσεις των καιρών μας. Ουσιαστικά η Πρωτοβάθμια και η Δευτεροβάθμια εκπαίδευση έχουν ακόμα ως Καταστατικό τους Χάρτη το Ν.1565 του 1985, που ήταν ένα μεγάλο βήμα εκδημοκρατισμού και εκσυγχρονισμού του εκπαιδευτικού μας συστήματος.
Είναι όμως προφανές ότι 30 χρόνια και πλέον μετά υπάρχει ανάγκη ενός νέου Καταστατικού Χάρτη. Αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνει με πολιτική μνημονίων ούτε με δημαγωγία και ασυναρτησία που χαρακτηρίζουν το ούτως ή άλλως ασυνάρτητο και λαϊκίστικο πολιτικό / κυβερνητικό σχήμα ΣΥ.ΡΙΖ.Α. – ΑΝ.ΕΛ. και το οποίο ασκεί αυθεντική νεοφιλελεύθερη αντικοινωνική και αντιεκπαιδευτική πολιτική.
Βλέπουμε λοιπόν ότι το ζήτημα της μη ανάπτυξης της επαγγελματικής εκπαίδευσης δεν είναι πρωτίστως εκπαιδευτικό πρόβλημα αλλά κοινωνικό και πολιτικό και εκφράζεται ως εκπαιδευτικό πρόβλημα, γιατί εκεί απολήγουν οι νοοτροπίες και οι συμπεριφορές, οι αξίες και οι επιλογές γονέων, μαθητών και κοινωνίας αλλά και η παθογένεια του πολιτικού μας συστήματος. Γι’ αυτό και η επίλυση του όλου προβλήματος είναι δύσκολη.
Φυσικά η ερμηνεία δεν δίνει τη λύση. Δίνει όμως την πραγματική εικόνα, το συνολικό πλαίσιο, που αν δεν τα λάβουμε υπόψη, οι παρεμβάσεις θα είναι εξ ορισμού αλυσιτελείς, όπως έχουμε δει να συμβαίνει επί δεκαετίες δεκαετιών στην πορεία της θεσμικής μας εκπαίδευσης. Είναι προφανές ότι θα επανέλθουμε με ανάλυση στο τι πρέπει και στο τι μπορούμε να κάνουμε.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
