Alfavita Newsroom Λίγες μέρες πριν τις εξετάσεις, το άγχος των υποψηφίων- και όχι μόνο- έχει χτυπήσει κόκκινο! Το Υπουργείο έχει ανοίξει γραμμή ψυχολογικής υποστήριξης για τους υποψηφίους των Πανελλαδικών, πράγμα που φανερώνει πόσο σημαντική είναι η ψυχική καταπόνηση των υποψηφίων! Πολυάριθμες έρευνες έχουν συσχετίσει το άγχος των εξετάσεων (εξουθενωτικό) με χαμηλή επίδοση, καθώς οι λειτουργίες της μνήμης, της προσοχής και της δημιουργικής και συνθετικής σκέψης παρακωλύονται απο τη συναισθηματική φόρτιση (Ormrod,1999). Το μέτριο άγχος, ωστόσο, θεωρείται ευεργετικό για τη μάθηση και την επίδοση, γιατί κινητοποιεί τους μαθητές σε δράση.
Γιατί, όμως, οι εξετάσεις πυροδοτούν άγχος, έναν κατα τ΄άλλα φυσιολογικό μηχανισμό προσαρμογής, που ενεργοποιεί ο οργανισμός για να επιβιώσει, όταν βρίσκεται αντιμέτωπος με μία απειλή; Για ποιό λόγο οι εξετάσεις ερμηνεύονται απο τους μαθητές ως απειλητική κατάσταση για την υπόσταση τους;
Οι αιτίες είναι πολλές: ελλιπής προετοιμασία- οι μαθητές που δεν έχουν προετοιμαστεί κατάλληλα βιώνουν "εξουθενωτικό άγχος" (Stipek, 2002) που τους οδηγεί σε περισσότερα ψυχοσωματικά συμπτώματα και στρατηγικές αποφυγής(παραίτηση)- υψηλές προσδοκίες, συνύφανση της επιτυχίας στις εξετάσεις με την αυτο-αξία (Covington, 1992), φόβος αποτυχίας, φόβος απόρριψης, δυσλειτουργικά μοντέλα σκέψης(καταστροφοποίηση, λογική του "άσπρου-μαύρου" κτλ). Μάλιστα, η ανησυχία αυξάνεται, επιδρώντας αρνητικά στην επίδοση, όσο περισσότερο νιώθουμε ανεπαρκείς για να αντεπεξέλθουμε σε αυτές (Sarason, 1978). Με άλλα λόγια, οι αρνητικές σκέψεις για την κατάσταση και για την αυτο-αποτελεσματικότητά μας(γνωστική πτυχή του άγχους,Ormrod,1999) μας εγκλωβίζουν σε έναν φαύλο- κύκλο αποτυχίας.
Για το λόγο αυτό, οι μαθητές χρειάζεται να υιοθετήσουν θετικότερες σκέψεις για τη διαδικασία των εξετάσεων και για την αυτο-αποτελεσματικότητά τους. Σε ό,τι αφορά στις εξετάσεις καθεαυτές, το γεγονός ότι έχουν συνυφανθεί με άλλες κοινωνικές (καταξίωση, πολιτισμικό κεφάλαιο Burdieu)- κατα κύριο λόγο- και οικονομικές (επαγγελματικό μέλλον) παραμέτρους έχουν συντελέσει στο να εκλαμβάνονται απο τους μαθητές ως μία ανυπέρβλητη δοκιμασία, που προκαλεί φόβο και σύγχυση.
Στην πραγματικότητα, όμως, πρόκειται για έναν έλεγχο κατάκτησης εκείνων των γνωστικών στόχων που θεωρεί το Υπουργείο αναγκαίους για τους μελλοντικούς ακαδημαικούς πολίτες. Η προσέγγιση των εξετάσεων, αποκλειστικά, ως ελέγχου γνώσεων- που έχουν υποστεί άπειρες φορές κατα τη διάρκεια της μαθητικής τους ζωής- κάνει το άγχος πιο διαχειρίσιμο, αφού οι μαθητές κατανοούν τι είναι αυτό που πρέπει να κάνουν (σαφήνεια έργου Lodewyk & Winne, 2005) για να αντεπεξέλθουν στις εξετάσεις και επικεντρώνονται στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων που είναι αναγκαίες. Απαραίτητη προυπόθεση (Schunk, 1983), όμως, για να κινητοποιηθούν οι μαθητές και να συνεχίσουν την προσπάθειά τους αποτελεί η ανάπτυξη της αίσθησης αυτο-αποτελεσματικότητας και η αλλαγή των αιτιακών αποδόσεων (Weiner (1972, 1985, ποιός φταίει για την αποτυχία), που μπορούν να γίνουν με μεταγνωστικής φύσεως παρεμβάσεις.
Αναλυτικότερα, η αυτο-αποτελεσματικότητα (Bandura, 1986) αφορά σε προσωπικές αντιλήψεις του ατόμου σχετικά με την ικανότητά του να οργανώσει και να εκτελέσει με επιτυχία έργα ή δραστηριότητες, ώστε να επιτύχει ένα στόχο, πράγμα που συμβάλλει στην κινητοποίηση του για μελλοντική προσπάθεια και ενασχόληση με παρόμοια έργα.Πως μπορεί αυτή, όμως, να ενισχυθεί;
Οι μαθητές θα πρέπει να καθοδηγηθούν να κάνουν έναν εσωτερικό αυτο-διάλογο, υπενθυμίζοντας στον εαυτό τους τις προηγούμενες επιτυχίες τους- όχι αποκλειστικά και μόνο σε ακαδημαϊκά έργα. Ο στόχος είναι να κατανοήσουν ότι για την εκτέλεση ενός ακαδημαικού έργου, απαιτούνται ικανότητες τις οποίες χρησιμοποιούν στην καθημερινότητά τους όταν το επιθυμούν (πχ μνήμη). Ταυτόχρονα, όταν οι μαθητές βιώνουν επιτυχία, κινητοποιούνται και προσπαθούν, με σκοπό να επαναλάβουν αυτό το ευχάριστο συναίσθημα. Αρκεί, βέβαια, η προσέγγιση του γνωστικού έργου να γίνει σταδιακά και οι γνωστικοί στόχοι να είναι κατατμημένοι σε μικροότερους, ώστε να προχωρούν οι μαθητές σταδιακά στην κατάκτηση ολόκληρου του στόχου. Με τον τρόπο αυτό, αναμένεται να αλλάξουν τις γνωστικές τους διεργασίες, τις στρατηγικές μελέτης και επομένως τη συμπεριφορά τους, ώστε να επιτύχουν τον επιδιωκόμενο στόχο (Pintrich & Zusk, 2002). Ακόμη, οι μεταγνωστικές στρατηγικές μάθησης και η αυτοαξιολόγηση (αυτό θα πρέπει να γίνεται, βέβαια καθ' όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας) συντελούν στην αυτο-ρύθμιση της γνώσης που είναι σημαντική παράμετρος ενίσχυσης της αυτο-αποτελεσματικότητας και της επίδοσης. Τέλος, οι αρνητικές σκέψεις θα πρέπει να αντικαθίστανται, συνειδητά, απο θετικές δηλώσεις που ενεργοποιούν θετικά συναισθήματα.
Ο αυτοδιάλογος, λοιπόν, θα μπορούσε να είναι κάπως έτσι:
- Αντί να σκέφτεστε, "Αποκλείται να γράψω καλά στην Ιστορία!Δεν υπάρχει περίπτωση να τα θυμηθώ όλα!", σκεφτείτε: "Τι πρέπει να κάνω για να γράψω καλα;"
- "Περισσότερες επαναλήψεις; Να δομήσω το γνωστικό σχήμα (πολύ καλύτερα αποτελέσματα);Καλύτερες στρατηγικές μελέτης; Να αφιερώσω περισσότερο χρόνο; Να χρησιμοποιήσω περισσότερο εποπτικό υλικό για να τα θυμάμαι. Χρειάζομαι, ίσως, λίγη παραπάνω βοήθεια; "
- Αντί να σκέφτεστε τι μπορεί να κάνουν οι "ανταγωνιστές σας και πόσες φορές έχουν βγάλει την ύλη", σκεφτείτε ότι είναι ζήτημα της δικής σας μνήμης πόσο καλά θα θυμάστε και θα συσχετίζετε τις γνώσεις που πρέπει να μάθετε.Σκεφτείτε, ακόμη, ότι δεν πρόκειται να σας ρωτήσουν κάτι που δεν έχετε διδαχθεί. Για το λόγο αυτό, πείτε απο μέσα σας: "Οφείλω στον εαυτό μου, απο σεβασμό στον κόπο μου , να παραμείνω ψύχραιμος και να εκτελέσω το έργο για το οποίο έχω προετοιμαστεί".
- Ρωτήστε τον εαυτό σας" Μπορώ να καταλάβω τα ζητούμενα; Γνωρίζω τις απαντήσεις (ας μην είναι κατα λέξη, αρκεί να μην αλλοιώνεται το περιεχόμενο); Προχωρώ. Αν όχι ξανακάνω επανάληψη"
- Αντί να σκέφτεστε " Τι θα γίνει αν αποτύχω; Θα τύχω αρνητικής αξιολόγησης΅", σκεφτείτε: " έχω προσπαθήσει, όσο έπρεπε για να κατακτήσω τους στόχους; Τότε δε θα αποτύχω!. Αν όχι, τότε, θα εντείνω την προσπάθειά μου για να τους κατακτήσω".
- Θυμηθείτε, τέλος, ότι η αποτυχία ή επιτυχία είναι συνάρτηση της προσπάθειας και εξαρτάται απο το πόσο ευσυνείδητα προσπαθήσατε.
Και για να θυμηθούμε, κλείνοντας τον Σοφοκλή: "εκφεύγει ταμελούμενο"
Καλή επιτυχία και ψυχραιμία! Οι πανελλαδικές είναι μόνο μία δοκιμασία, ανάμεσα στις τόσες άλλες που έχετε περάσει και που σας περιμένουν. Επικεντρωθείτε ΜΟΝΟ στη γνωστική πλευρά των εξετάσεων. Τα άλλα έπονται.
Η Μαρία Μαυροθανάση είναι Φιλόλογος ΕΚΠΑ
Msc Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία
Msc Διαπολιτισμική Εκπαίδευση
Msc Συμβουλευτική και Επαγγελματικός Προσανατολισμός
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
