Alfavita Newsroom Γράφει η Αθήνα Αργυροπούλου – ΠΕ80 Οικονομολόγος MSc Μanagement & MSc Διοίκηση εκπαιδευτικών μανάδων.
Έχουν φέρει τη δική τους επανάσταση στην καθημερινότητα, στην επιστήμη και στην εκπαίδευση. Προσφέρουν πολλές δυνατότητες που δεν μπορούσαμε να φανταστούμε ότι υπάρχουν και αυτός είναι ο λόγος για τη συνεχή προσπάθεια του ανθρώπου να ανακαλύψει, να εξελίξει και να εκμεταλλευτεί .
Τα τελευταία χρόνια η χρήση του διαδικτύου παρουσιάζει σημαντική αύξηση σε παγκόσμιο επίπεδο. Το Διαδίκτυο (αγγλ. internet) είναι ένα επικοινωνιακό δίκτυο που επιτρέπει την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ οποιουδήποτε διασυνδεδεμένου υπολογιστή. Η τεχνολογία του είναι κυρίως βασισμένη στην διασύνδεση επιμέρους δικτύων ανά τον κόσμο και πολυάριθμα πρωτόκολλα επικοινωνίας. Αυτός θα λέγαμε ότι είναι ο επιστημονικός ορισμός. Αν το δούμε όμως με μια άλλη οπτική είναι ένας πολύ γρήγορος τρόπος αναζήτησης δεδομένων, επικοινωνίας με άτομα που βρίσκονται μακριά μας και γενικά είναι ένα εργαλείο στα χέρια του ανθρώπου που τα τελευταία χρόνια τού έχει κάνει πιο εύκολη τη ζωή του.
Οι χρήστες περνούν πολλές ώρες μπροστά στον υπολογιστή, συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο, «σερφάροντας» σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, απασχολούμενοι με αναζήτηση δεδομένων, περιήγηση στον παγκόσμιο ιστό, ενασχόληση με διαδραστικά παιχνίδια. Δυστυχώς όμως συχνά παρουσιάζεται το φαινόμενο οι χρήστες να εθίζονται στο διαδίκτυο καταχρώντας τον χρόνο που βρίσκονται συνδεδεμένοι, με αποτέλεσμα να προκαλούνται σοβαρά προβλήματα που αφορούν είτε την προσωπική, είτε την επαγγελματική, είτε την κοινωνική τους ζωή. Πολλές έρευνες έχουν γίνει σε ευρωπαϊκό αλλά και σε διεθνές επίπεδο για να αποκαλύψουν τη διάσταση που έχει πάρει το θέμα. Οι έρευνες αφορούν διάφορες ηλικίες και στόχο έχουν να αναδείξουν τα προβλήματα που δημιουργούνται στις ανθρώπινες σχέσεις των εφήβων από την υπερβολική χρήση του διαδικτύου προκειμένου να προσδιοριστεί ο όρος «εθισμός στο διαδίκτυο». Σήμερα στην Ελλάδα, σύμφωνα με έρευνες, οι χρήστες του Διαδικτύου ανέρχονται στα 5 εκατομμύρια. Η πιο συχνή χρήση του Διαδικτύου αφορά online βιντεοπαιχνίδια και υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης.
Επιχειρώντας την εννοιολογική προσέγγιση του εθισμού, φαίνεται ότι αποτελεί μια έννοια, η οποία δεν συνδέεται αποκλειστικά με τη χρήση ουσιών, αλλά και με την άσκηση ανάλογης δράσης. Πρόσφατα στο πλαίσιο των ειδών εθισμού, εντάχθηκε στην ψυχιατρική και ψυχολογική ορολογία η έννοια του εθισμού στο διαδίκτυο, η οποία όπως είναι λογικό διέπεται από συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Πρόκειται για ένα φαινόμενο, το οποίο σημειώνεται στους χρήστες του διαδικτύου σε παγκόσμιο και εθνικό επίπεδο, ενώ συχνά καταγράφεται ο συσχετισμός του φαινομένου με τα συμπτώματα της κατάθλιψης.
Στο πλαίσιο της ιστορικής αναδρομής του όρου, ο εθισμός (addiction) χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, προκειμένου να εκφράσει την έννοια της σωματικής υποδούλωσης των ανθρώπων, κυρίως εξαιτίας οικονομικών χρεών. Σε κλινικό πλαίσιο για πρώτη φορά καταγράφηκε τη δεκαετία του 1980, με σκοπό να εκφράσει την έννοια της εξάρτησης, η οποία ορίστηκε σαν μια διαδικασία, μέσω της οποίας εκδηλώνεται μια συγκεκριμένη συμπεριφορά και συνακολούθως προκαλείται ένα ερέθισμα με συνακόλουθα ευχάριστα συναισθήματα, απομακρύνοντας κάθε έννοια εσωτερικής δυσανασχέτησης.
Το φαινόμενο του εθισμού στο διαδίκτυο συνδέεται άμεσα με τις διαταραχές της διάθεσης, καθώς και με την έννοια της πλασματικής κυριαρχίας. Έτσι η παθολογική δραστηριότητα που αναπτύσσεται συνακολούθως, αφαιρεί από τους εξαρτημένους τη δυνατότητα να ελέγξουν τη συμπεριφορά τους, ενισχύοντας ενδεχομένως μια νευροβιολογική διαταραχή (Μάνος, 1997). Ο χρήστης ευνοείται από την απλότητα την αμεσότητα της επικοινωνίας και την ανωνυμίας που του προσφέρει για αυτό και εξαρτάται παθολογικά.
Η αντιμετώπισης του φαινομένου εθισμού στο διαδίκτυο , προκειμένου να εξασφαλιστεί η δημιουργική του χρήση, είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ο ρόλος της πολιτείας και του σχολείου. Καταρχήν, η εκπαίδευση αποτελεί το βασικό πεδίο, στο οποίο η πολιτεία έχει τη δυνατότητα να παρέμβει και επομένως να επηρεάσει ανάλογα τους εφήβους. Άλλωστε πρέπει να σημειωθεί ότι η ελληνική πολιτεία έχει αναγνωρίσει την αναγκαιότητα και τη χρησιμότητα του Διαδικτύου στην εκπαίδευση, δημιουργώντας ανάλογες υποδομές και προγράμματα. Παρά το γεγονός αυτό, υποστηρίζεται από τους περισσότερους φορείς ότι υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις και περιθώρια, έτσι ώστε να ενσωματωθεί περαιτέρω η χρήση του διαδικτύου, εντός και εκτός των σχολικών μονάδων. Άλλωστε, τα τελευταία χρόνια οι μεταρρυθμίσεις σχετικά με τη σύνδεση του διαδικτύου με το σχολείο προωθούν την αναβάθμισή του περαιτέρω.
Βασικό σε αυτό το πλαίσιο είναι να εφαρμοστούν οι καινοτομίες και οι επιτυχημένες εφαρμογές των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση, προκειμένου να αναπτυχθεί περαιτέρω η δημιουργικότητα των μαθητών. Σημαντικές κατευθύνσεις ως προς αυτό θα μπορούσε να δώσει και το μάθημα της πληροφορικής. Επίσης, πολύ συχνά εκπαιδευτικοί λαμβάνουν και οι ίδιοι πρωτοβουλίες, προκειμένου να αναπτυχθούν ενδιαφέροντα sites για το σχολείο τους και έτσι αναπτύσσουν πρωτοβουλίες και δράσεις. Ωστόσο, όπως προκύπτει από στοιχεία των ΚΕ.ΠΛΗ.ΝΕ.Τ. (Κέντρων Πληροφορικής και Νέων Τεχνολογιών), τα σχολεία Α/βάθμιας και Β/βάθμιας εκπαίδευσης στη χώρα μας βασίζονται κυρίως σε παραδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας και δύσκολα τις τροποποιούν.
Προκειμένου να εξασφαλιστεί η δημιουργική ενασχόληση των παιδιών με το διαδίκτυο, όπως προτείνεται από τους περισσότερους φορείς, θα ήταν ιδιαιτέρως σημαντικό σε κάθε σχολικό μάθημα να γινόταν η υποχρεωτική παράδοση μιας ομαδικής εργασίας, η οποία θα προϋπέθετε την αναζήτηση και αξιοποίηση πληροφοριών μέσα από το διαδίκτυο, έτσι ώστε οι νέοι να αναπτύξουν δημιουργική σχέση με τον παγκόσμιο ιστό, στα ευρύτερα πλαίσια των σχολικών τους καθηκόντων. Παράλληλα θα ήταν πολύ σημαντικό να εγκατασταθούν σε κάθε τάξη όλων των σχολείων ένας Η/Υ, ο οποίος θα ήταν διαρκώς συνδεδεμένος στο διαδίκτυο, έτσι ώστε οι μαθητές να έχουν τη δυνατότητα να τον χρησιμοποιήσουν, προκειμένου να ανιχνεύσουν πληροφορίες από το διαδίκτυο, ακόμη και κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας.
Ο ρόλος των εκπαιδευτικών είναι καταλυτικός σχετικά με τη δημιουργική αξιοποίηση του διαδικτύου. Ωστόσο, όπως προκύπτει από στοιχεία των φορέων των εκπαιδευτικών, οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν τις απαραίτητες γνώσεις προκειμένου να παρέχουν ανάλογη βοήθεια στους μαθητές και να τους προτρέψουν με μεθοδικότητα στη δημιουργική χρήση του διαδικτύου. Συχνά μάλιστα σημειώνεται και ένα είδος τεχνοφοβίας στους εκπαιδευτικούς, ο οποίος ενδεχομένως οφείλεται στη δυσλειτουργία του υφιστάμενου τεχνικού εξοπλισμού.
Όσον αφορά τον ρόλο των γονιών, αναμφισβήτητα είναι ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς μπορεί να παρακολουθήσει την ενασχόληση των παιδιών με το διαδίκτυο και επομένως να γνωρίζει τα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν, να επέμβει και να βελτιώσει την κατάσταση. Ωστόσο, στη σύγχρονη κοινωνία οι περισσότεροι γονείς, και ιδίως αυτοί που προέρχονται από τα λιγότερα εύπορα κοινωνικά στρώματα, διέπονται από ψηφιακό αναλφαβητισμό, με αποτέλεσμα να μη δύνανται να παρακολουθήσουν και να ελέγξουν τα παιδιά τους, βρισκόμενοι σε ένα ψηφιακό χάσμα μαζί τους. Δεν θα μπορούσαν βέβαια να παραλειφθούν και οι περιπτώσεις αδικαιολόγητου εφησυχασμού και αδιαφορίας από την πλευρά των γονιών. Η απουσία των γονέων σε τέτοιου είδους δραστηριότητες λοιπόν δημιουργεί αρκετά κενά στην ανατροφή τους. Κι όμως η παρέμβαση των γονιών θα μπορούσε να ωθήσει τα παιδιά σε ασφαλή χρήση, καθώς και σε νέους ορίζοντες μόρφωσης και επικοινωνίας. Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν θα μπορούσε να προταθεί η οργάνωση σεμιναριακού τύπου μαθημάτων, με ενημέρωση των γονιών για τις δυνατότητες του διαδικτύου.
Πέρα από τους συγκεκριμένους φορείς όμως και την ανάπτυξη της δημιουργικότητας, η ανάπτυξη κριτικής σκέψης είναι εξίσου πολύ βασική. Πρόκειται για μια έννοια η οποία συνεπάγεται την ορθή σκέψη ολόκληρης της κοινωνίας. Η υλοποίηση μιας τέτοιας προσπάθειας θα μπορούσε να προωθηθεί όχι μόνο από το κράτος, αλλά και από τις πολιτιστικές κινήσεις και τους ίδιους τους πολίτες, από το σύνολο των καλλιτεχνών και των δημοσιογράφων. Σημαντικός σε αυτό το πλαίσιο είναι και ο ρόλος των ΜΜΕ, μέσα από την προώθηση καμπανιών που θα κινητοποιούσαν το ενδιαφέρον μικρών και μεγάλων, σχετικά με τα θέματα της ορθής και δημιουργικής χρήσης του διαδικτύου.
Συμπερασματικά λοιπόν αντιλαμβάνεται κανείς ότι το φαινόμενου του διαδικτυακού εθισμού στην Ελλάδα είναι αρκετά έντονο, ενώ η παθολογική και προβληματική του χρήση οδεύει, βάση των υψηλών της ποσοστών, στον εθισμό. Σύμφωνα με τα περισσότερα ερευνητικά δεδομένα, ο εθισμός κυμαίνεται από το 1% έως το 3%, ενώ η παθολογική χρήση σημειώνεται γύρω στο 13%. Επίσης η ενασχόληση καταγράφεται ως πιο συχνή στα αγόρια και εντοπίζεται στο πεδίο των διαδραστικών παιχνιδιών και της κοινωνικής δικτύωσης.
Οι αρνητικές συνέπειες του εθισμού στο διαδίκτυο επιδρά δυσμενώς στην αναπτυξιακή πορεία και στον τρόπο δράσης και σκέψης των εφήβων καθώς και στην κοινωνική, συναισθηματική και ψυχική τους ανάπτυξη. Συχνά μάλιστα συνάδει, και ενδεχομένως οδηγεί, σε παθολογικά φαινόμενα, όπως στα ναρκωτικά, στο αλκοόλ και σε σημαντικές διαταραχές της διάθεσης. Έτσι οι έφηβοι συναντούν έντονες δυσκολίες ως προς την προσαρμογή τους στις απαιτήσεις των νέων κοινωνικών ρόλων που καλούνται να αναλάβουν καθώς ενηλικιώνονται. Ο τρόπος της αντίδρασής τους όμως δεν συνάδει με τα χαρακτηριστικά που αποδίδονται από την αναπτυξιακή ψυχολογία και επομένως αναστέλλονται πολλά από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους. Έτσι οι αναπτυξιακές τους διεργασίες παρακωλύονται και αναδιαμορφώνεται η συνέχιση της αναπτυξιακής τους διαδικασίας με έναν αποκλίνοντα τρόπο.
Προκειμένου να αρθούν οι συνέπειες αυτές, θα μπορούσε να προωθηθεί περαιτέρω η δημιουργική χρήση του διαδικτύου, έτσι ώστε να δοθούν στα παιδιά ευκαιρίες διαφορετικές χρήσης και αξιοποίησής του. Σε αυτό το πλαίσιο, καταλυτικό ρόλο διαδραματίζουν οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και οι λοιποί εκπαιδευτικοί και κοινωνικοί φορείς ως «ραντιέρες » επένδυσης για το μέλλον.
Βιβλιογραφια:
Μάνος, Ν. (1997). Βασικά στοιχεία κλινικής ψυχιατρικής. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
