Alfavita Newsroom Διεθνές Συνέδριο με θέμα «Οι παιδαγωγικές ιδέες του Janusz Korczak: Σχεδιάζοντας το μέλλον ενός κόσμου που σέβεται τα παιδιά και τα δικαιώματά τους» πραγματοποιείται στις 24 και 25 Οκτωβρίοιυ, στο Πολιτιστικό Κέντρο Παν. Πατρών
«Το έργο του έχει μεγάλη αξία, διαχρονικά. Ιδίως όμως στις μέρες μας, που τόσα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με σοβαρές παραβιάσεις δικαιωμάτων τους, λόγω της κρίσης, της αυξανόμενης ανεργίας, της διαρκώς εξαπλούμενης βίας, της προσφυγιάς και των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι γονείς να μεγαλώσουν τα παιδιά τους σε ένα ασφαλές περιβάλλον.» Γιώργος Μόσχος, πρ. Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη για τα Δικαιώματα του Παιδιού
Δείτε αναλυτικά το πρόγραμμα εδώ
Γράφει ο Χαράλαμπος Μπαλτάς: Η πρόσληψη του Janusz Korczak στην ελληνική μεταπολίτευση: α/ συνέχειες και τομές
[email protected]
O Janusz Korczak στην Ελλάδα αρχίζει να συζητιέται τα χρόνια στης ελληνικής κρίσης (2010 – 2018), καθώς το ευρωπαϊκό έτος που είναι αφιερωμένο σ’ αυτόν το δάσκαλο είναι το 2012. Στα χρόνια αυτά της οικονομικής και πολιτικής κρίσης που προηγήθηκαν, προτάθηκαν κυρίως τέσσερις μορφές σχολείων. Πρόκειται για το ψηφιακό, το «δημοκρατικό», το κοινωνικό και το ανοιχτό σχολείο. Το τελευταίο είναι αυτό που εξελίσσουμε στο «Σκασιαρχείο» σε σχολείο της κοινότητας. Το πρώτο, το ψηφιακό, είχε δυσάρεστα αποτελέσματα στην εκπαίδευση καθώς έφτασε μέχρι και να κάνει πρωτόκολλα καταστροφής όλο το παρελθόν του σχολείου, από τα εποπτικά μέσα και τις μηχανές προβολής μέχρι κι όλο τον κόσμο της αφής. Έκλεισε επίσης σχολικές μονάδες (ειδικά τα μικρά σχολεία) κι ευνόησε την εξ αποστάσεως εκπαίδευση με διάφορες τεχνολογίες (διαδίκτυο, Τ.Π.Ε., διαδραστικούς πίνακες, εγκατάσταση στην τάξη, εθισμός στην εικόνα, πολλές ώρες έκθεση στην οθόνη) και συμμάχησε μ’ ένα μικρό μέρος της κρ(α)ιτικής παιδαγωγικής. Απαγόρευσε την ταινία «Τα παιδία δεν παίζει» (2010) και κατασκεύασε στις αυλές τον σχολείων το αποκαλούμενο bullying (εκφοβισμός) για να κάνει το σχολείο αντικοινωνικό χώρο. Αυτό το σχολείο, αν και παρουσιάστηκε χωρίς τοίχους υπό τους ήχους των Pink Floyd, λίγο – πολύ ηττήθηκε. Το «δημοκρατικό» σχολείο επίσης δεν έπεισε τον εκπαιδευτικό για τη δημοκρατία. Το αντίθετο. Εκπαιδευτικοί διώχθηκαν για τον αντιφασιστικό τους αγώνα και το σχολείο παραδόθηκε στην Χρυσή Αυγή και την μικροφυσική του φασισμού, μέχρι και τον θάνατο του Παύλου Φύσσα (2013) και την κυβερνητική αλλαγή (2015). Η γονεϊκή αυθεντία (παρεμβάσεις στο έργο του εκπαιδευτικού, κατ’ οίκον διδασκαλία, αυταρχική πολιτική, ιεραρχία, τρομοκρατία, απειλή απόλυσης, απώλεια του διαφωτισμού) αυξήθηκε. Και ακολούθησε μετά τη Στάση – Σύνταγμα (2011), το ανοιχτό σχολείο και πιο ριζοσπαστικά από εμάς το ανοιχτό μέσα/ έξω σχολείο. Το πνεύμα του είναι αυτό της από – σχολειοποίησης και της εξόδου στην κοινότητα για να έχουμε το σχολείο της κοινότητας. Τα κοινωνικά κινήματα όλη αυτή την περίοδο έχουν δημιουργήσει τη δυνατότητα να το έχουμε. Αυτό αφορά τις δράσεις για την αλληλεγγύη, την κοινωνική οικονομία, τις συλλογικές κουζίνες, τους λαχανόκηπους, τα ποδήλατα, την υπαίθρια διδασκαλία, την αρχιτεκτονική, τα κοινά (νερό, ενέργεια, ψηφιακά περιβάλλοντα, πόρους της κοινότητας), τις συνεργατικές τάξεις, τον συνεταιρισμό (βιβλιοθήκη κλπ), την ανακύκλωση από χέρα σε χέρι, την κοινωνική κατοικία, τους ελεύθερους και πράσινους χώρους, την αλληλεγγύη (μαθήματα, προσφυγικό, κατοικία, εθελοντική εργασία), τις καταλήψεις, τον αγώνα κατά του φασισμού και τις λαϊκές συνελεύσεις της γειτονιάς. Το προσφυγικό ζήτημα του 2015 δίνει νέα ώθηση στο πνεύμα της συμπερίληψης του ανοιχτού σχολείου και της κοινωνικής παιδαγωγικής. «Οι παιδαγωγοί της αλληλεγγύης» με έμβλημα την εικόνα του Janusz Korczak το 2016 θα δώσουν αυτήν την διάσταση της κοινωνικής παιδαγωγικής ενεργά. Τα «αλληλέγγυα σχολεία» επίσης.
Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο δημιουργούνται οι όροι ο Janusz Korczak να επινοηθεί εκ νέου. Με δύο δυναμικές, όπου η μία να βλέπει στην παιδαγωγική της αλληλεγγύης και η άλλη συμπληρωματικά, να καταγίνεται με το ολοκαύτωμα, τον αναδυόμενο φασισμό, τους θεσμούς των παιδιών (δικαστήριο, εφημερίδα, κυβέρνηση) και με το σχολείο της κοινότητας. Όπως και ο Celestin Freinet έτσι και ο Janusz Korczak δεν περιέχονται στην ελληνική ιστορία της εκπαίδευσης. Επίσης η σχέση του Janusz Korczak με την ιστορία δοκιμάστηκε μέσα από τις σχέση μνήμης/ λήθης που αφορούν την διαιρεμένη μνήμη, το τραύμα του πόλεμου και το ολοκαύτωμα. Όπως και για πολλούς/ πολλές μάρτυρες του ολοκαυτώματος η σιωπή για τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας άρχισε αργά και βασανιστικά να λύνεται. Αναφορές στο όνομά του μέχρι και την δεκαετία του ’70 στην Ελλάδα δεν υπάρχουν, παρά το γεγονός ότι η παιδαγωγική μας είναι κυρίως γερμανικής επιρροής από τον μεσοπόλεμο. Το έτος 1979 που γίνεται από την ΟΥΝΕΣΚΟ έτος παιδιού και Janusz Korczak είναι μια ευκαιρία να διαδοθεί το όνομά του σ’ όλο τον κόσμο. (1). Εκεί προτείνεται να έχουμε τη Σύμβαση για τα δικαιώματα του Παιδιού, αυτό που θα συμβεί σε δέκα χρόνια, το 1989. Η δεύτερη ευκαιρία είναι το 2012.
Η κύρια ενημέρωση για τον Janusz Korczak περνά μέσα από το πολωνικό τμήμα της IBBY, στον Κύκλο του Παιδικού κι Εφηβικού Βιβλίου με αποστολές βιβλίων για βράβευση από τότε μέχρι και το 2000. Την δεκαετία του ’80 τρεις ελληνίδες συγγραφείς – Αγγελική Βαρελλά, Ευγενία Φακίνου, Μαρία Πυλιώτου - βραβεύονται με βραβείο Janusz Korczak. Από τις εκδόσεις «Κέδρος» θα έχουμε από το γαλλικό κείμενο την μετάφραση του βιβλίου του Janusz Korczak, Ο Βασιλιάς Ματίας ο Α΄(1981), σε μετάφραση Μαρίζα Ντεκάστρο. Την ίδια χρονιά η Άλκη Ζέη διασκευάζει αυτό το παιδικό μυθιστόρημα από τη γαλλική έκδοση και το κάνει θεατρικό έργο γα το θέατρο «Πόρτα» της Ξένιας Καλογεροπούλου το 1982, μια παράσταση που θα παιχθεί πάλι στην διάρκεια της ελληνικής κρίσης, στο θέατρο Άλφα – Ιδέα, το 2017. Η παράσταση το 1982 κινδύνεψε να μην πάρει έγκριση από το Υπουργείο Παιδείας γιατί τότε με την άνοδο της σοσιαλιστικής κυβέρνησης ο βασιλιάς ήταν μια επίμαχη έννοια. Η ελληνική μεταπολίτευση αγάπησε τα παιδιά και τα έβαλε σε περίοπτη θέση. Το θεατρικό «Ο Ματίας ο Α’» παίζεται σ’ όλα τα σχολεία της χώρας μας πολλά χρόνια τώρα. Η θέση όμως των παιδιών σήμερα κλονίζεται και το έργο του Janusz Korczak είναι περισσότερο από ποτέ επίκαιρο.
Ας δούμε όμως πως προσλαμβάνεται στην Ελλάδα. Από το 1985 σταθερά για τον δάσκαλο κάνει ομιλίες στο Πανεπιστήμιο ο Γιώργος Τσιάκαλος, αλλά το βιβλίο του Η υπόσχεση της παιδαγωγικής (2001) με αναφορές στον Janusz Korczak θα κυκλοφορήσει αρκετά αργότερα. Και από το 2000 έχουμε το πανεπιστημιακό έργο του Ανδρέα Μπρούζου για ζητήματα συμβουλευτικής, συναισθηματικής και ανθρωπιστικής θεώρησης της εκπαίδευσης. (2). Όπως και από τον ίδιο το πρώτο κείμενο του δασκάλου με την αγαπημένη φράση του Korczak «όλα τα δάκρυα είναι αλμυρά». Το πρώτο άρθρο στην ελληνική γλώσσα τη δεκαετία του ’80 είναι αυτό της Αγγελικής Βαρελλά στο περιοδικό Διαδρομές (1986) της Λότης Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου, μετά την βράβευσή της στην Πολωνία, με το λογοτεχνικό βιβλίο της Φιλενάδα μου, Φουντουκιά μου (1985). Θα ακολουθήσει η βράβευση της Ευγενίας Φακίνου για το βιβλίο της Μια μικρή καλοκαιρινή ιστορία (1987) και της Μαρίας Πυλιώτου, Τα δέντρα που τρέχουν… (1995). Σταθερά η Ελληνική Τηλεόραση από το 1990 προβάλλει το έργο του Αντρέι Βάιντα, Η Θυσία του Κόρτσακ (1990) και ανελλιπώς. Η Δέσποινα Καρακατσάνη και ο Γιάννης Μερκαντές, μέλη της Παιδαγωγικής Ομάδας «Το Σκασιαρχείο», είκοσι χρόνια πριν δημοσιεύουν ένα κείμενο (3) για τον Janusz Korczak στο περιοδικό Εκπαιδευτική Κοινότητα (τχ. 52, 1999). Το έργο του παιδαγωγού είναι σχεδόν άγνωστο. Η επικύρωση της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού από το 1992 δεν θα κάνει το όνομά του να διαδίδεται ταχύτερα. Θα χρειαστούν 20 χρόνια για να έχουμε το ευρωπαϊκό έτος Janusz Korczak το 2012 και να συνεργαστούμε οι φορείς για τα δικαιώματα του παιδιού (Συνήγορος του Παιδιού, Παιδαγωγική Ομάδα «Το Σκασιαρχείο», Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση). Το βιβλίο του Stanislas Tomkiewicz Η Κλεμμένη εφηβεία (2012) περνά σχεδόν απαρατήρητο. Όμως το 2014 θα τυπωθεί το πρώτο (λογοκριμένο) αναγνωστικό «Οι φιλίες των παιδιών», το οποίο περιέχει απόσπασμα από την λογοκριμένη Αγωγή του Πολίτη του Korczak του 1929. (4). Η αρχή γίνεται πάλι μετά το 2010, μ’ ένα αναγνωστικό δημιουργημένο από τα παιδιά, όπως θα ήθελαν οι άνθρωποι που τίμησαν τον Παναγή Δημητράτο μετά την εκτέλεσή του, το 1947.
Η Μπεάτα Ζουλκιέβιτς γράφοντας ένα κείμενο γι’ αυτόν τον δάσκαλο το 2012 ίσως να μην φανταζόταν την διάδοσή του. Σήμερα η επίδρασή του είναι αναγνωρισμένη. (5). Και το ψέλλισμα του ονόματος του Janusz Korczak στο θέατρο «Εμπρός» από τον γράφοντα, με παραλήπτη τον Συνήγορο του Παιδιού, τον Γιώργο Μόσχο, ίσως να ήταν κάτι αυτονόητο. Σήμερα ξέρουμε πως επέδρασε για την μεγάλη δράση που κάναμε το «Σκασιαρχείο» με τον Συνήγορο του Παιδιού το 2014 και καλέσαμε όλους τους ανθρώπους που έχουν εργαστεί πάνω στη ζωή αυτού του δασκάλου. (6) Κι όλοι μπορεί να μην ξέρουν την επικοινωνία μας με την Μπεάτα Ζουλκιέβιτες. Σήμερα όμως όλοι/ όλες ξέρουν ότι στην εμμονή μας οφείλουμε την μετάφραση του βιβλίου του Janusz Korczak, Το δικαίωμα του παιδιού στον σεβασμό (2017). Η ομάδα στην εκπαίδευση «Μικρό Δέντρο» ήδη έχει εκδώσει μια μπροσούρα για το έργο του το 2016. Και ο Δημήτρης Γουλής στο Πανεπιστήμιο σταθερά ασχολείται με τον Korczak και το Ολοκαύτωμα ετοιμάζοντας νέες μεταφράσεις για το έργο του. (7). Η ταινία που προβάλαμε της Joanna Grudzinska «Σχολείο – Επανάσταση» (2016) μιλά εξαντλητικά για τη ζωή και το έργο του και την προβάλουμε παντού. Τα σεμινάρια του Νεκτάριου Στελλάκη από το 2016 και η μνήμη του ονόματος του Janusz Korczak μας φέρουν σήμερα εδώ ομοτράπεζους να μοιραζόμαστε την αγάπη του παράδοξου αυτού δασκάλου. Το φιλμ της εκπαιδευτικού Κυριακής Λαλιώτη και της Βασιλικής Παπαδάκη, «Το Μεγάλο Σπίτι» (2018) που βραβεύεται στο Φεστιβάλ Δράμας το 2018, αλλά και οι επισκέψεις στο Ορφανοτροφείο του και τα νηπιαγωγεία της Πολωνίας, δείχνουν τον δρόμο για την ανταλλαγή σε επίπεδο εφαρμογής της παιδαγωγικής του, συγχρόνως με την παιδαγωγική του Freinet της Παιδαγωγικής Ομάδας «Το Σκασιαρχείο». Το αφιέρωμα στον Korczak στις εκδόσεις «Γαβριηλίδη» με το «Σκασιαρχείο» τον Ιανουάριο του 2019 επαναλαμβάνεται και το 2020, με ένα πρόγραμμα της Φωτεινής Παπαρήγα με μια θεατρική δουλειά των σχολείων ανάμεσα στον Κεραμικό και το μνημείο του Ολοκαυτώματος στην Αθήνα. Ήδη έχουμε κάνει ανύποπτα πολύ δρόμο.
Για το σήμερα – για ένα σχολείο της κοινότητας
Το «Σκασιαρχείο» συνεχίζοντας τις παρεμβάσεις του μέσα κι έξω από τα σχολεία παράγει νέα υλικά για το Ολοκαύτωμα. Στο θέατρο «Εμπρός», στα τέσσερα Αντιφασιστικά Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών (2013 - 2016) δουλεύαμε διαρκώς πάνω στο έργο του Janusz Korczak και δημιουργήσαμε το εκπαιδευτικό υλικό των εργαστηρίων για το έργο του Ντέιβιντ Γκρεγκ, «Ποιος είναι ο δόκτωρ Κόρτσακ;» (Πόρτα 2015). Η συνεργασία μας με το θέατρο Άλφα – Ιδέα και το θεατρικό του Janusz Korczak «Ο βασιλιάς Ματίας ο Α΄» (2017), διασκευασμένο από την Άλκη Ζέη έδωσε την έξοδο στην κοινότητα στη δουλειά μας με τα παιδιά και τα δικαιώματά τους. Η συνέλευση των παιδιών μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Επίσης, μεταφράσαμε το θεατρικό του Ταγκόρ «Το ταχυδρομείο» (1914) που παίζεται λίγο πριν την Τρεμπλίνκα από τον Κόρτσακ και τους μαθητές του, το καλοκαίρι του 1942, για να εξημερώσει τα παιδιά με τον θάνατο. Αποσπάσματα αυτού του έργου προβάλλονται στην ταινία του Αντρέι Βάιντα, «Η θυσία του Κόρτσακ» (1990), η οποία διακινείται από την ομάδα μας. Το δικαίωμα στο θάνατο, αυτό το παρεξηγημένο δικαίωμα είναι εμβληματικό στην παιδαγωγική μας που αγαπά την ελευθερία. Σ’ αυτό το εγχείρημα για τη διάδοση των ιδεών του δασκάλου Janusz Korczak συμμετέχουν από το 2013 στα εργαστήρια μας η Μπεάτα Ζουλκιέβιτς Η εκδήλωση που έγινε το 2014 για το δάσκαλο του Ολοκαυτώματος με το «Σκασιαρχείο» και τον Συνήγορο του Παιδιού, τον Γιώργο Μόσχο, κρατά επίκαιρο χαρακτήρα.
Επίσης η Μπεάτα Ζουλκιέβιτς που μετέφρασε το βιβλίο του «Το δικαίωμα του παιδιού στο σεβασμό» (2017), είναι διαρκώς ένα άνθρωπος της ομάδας μας. «Το Σκασιαρχείο» επίσης θα εκδώσει κι ένα βιβλίο του Ahment Lamihi που συνδέει τον Janusz Korczak με τον Celestin Freinet (μετάφραση Φωτεινή Παπαρήγα) στο πλαίσιο της Θεσμικής Παιδαγωγικής. Και η Αγγελική Βαρελλά, κατόπιν συνεργασίας με τον γράφοντα παρακινήθηκε και ετοιμάζει ένα παιδικό βιβλίο για τον για τον Korczak με πιθανό τίτλο «Αντίο Παιδιά». Και ο Γιώργος Τσιάκαλος με τις εκδόσεις «Επίκεντρο» ετοιμάζει μια σειρά βιβλίων για τον Korczak. Και ο Γιώργος Μόσχος με την πρωτοβουλία του «ΠΡΩΤΑ 12» εργάζεται πάνω στην προαγωγή των ιδεών του Korczak. Επίσης με τις εκδόσεις «Κέδρος» συζητάμε την επανέκδοση του βιβλίου «Ο Βασιλιάς Ματίας ο Α»’. Και ο Δημήτρης Γουλής έχει μεταφράσει το βιβλίο του Philippe Meirieu, «Κόρτσακ, ο φίλος των παιδιών» (2012) και σύντομα θα το έχουμε. Και ετοιμάζουμε ως «Σκασιαρχείο» και το βιβλίο του Korczak «Πως να αγαπάτε ένα παιδί», ένα βιβλίο του 1919 (σε μετάφραση Κυριακής Λαλιώτη). Δεν σταματάμε να συνεργαζόμαστε για τον δάσκαλο.
Όλα αυτά όμως είναι προβολές του μέλλοντος και μπορεί να μην γίνουν ακριβώς έτσι. Έχουμε όμως πολλή δουλειά για τον άνθρωπο που αφιέρωσε ολοκληρωτικά τη ζωή του στα παιδιά ως παιδίατρος, συγγραφέας παιδαγωγικών άρθρων, δοκιμίων και παιδικών μυθιστορημάτων και θεατρικών έργων (24 βιβλία και πάνω 1400 άρθρα). Αλλά και ως διευθυντής δύο ορφανοτροφείων στη Βαρσοβία, τόσο όταν ήταν ελεύθερη όσο και μέσα στο γκέτο, όταν η πολωνική πρωτεύουσα ήταν υπό την Κατοχή των Γερμανών. Οι παιδαγωγικές ιδέες του φιλοδοξούμε να εφαρμοστούν στις Στέγες Ανηλίκων της χώρας μας ακριβώς γιατί η κοινότητα που πρότεινε είναι τόσο σημαντική. Αλλά και στα σχολεία μας το «γραμματοκιβώτιο» (μια άλλη εκδοχή της τεχνικής της αλληλογραφίας του Freient) μπορεί να επιφέρει περαιτέρω ανατολή της βίας στις αυλές και την κοινωνία. Στα ορφανοτροφεία που διηύθυνε κατάφερε να θέσει σε εφαρμογή τα παιδαγωγικά του οράματα, να δημιουργήσει δηλαδή μια κοινότητα, όπου όλα τα παιδιά ως ισότιμα μέλη καλούνταν να παίρνουν αποφάσεις και να διαχειρίζονται τη ζωή τους ανεξάρτητα από την ηλικία τους. Για τον σκοπό αυτό εφάρμοσε τα τέσσερα παιδαγωγικά είδη εκμάθησης της δημοκρατίας που εμείς θέλουμε να βάλουμε σε εφαρμογή την επόμενη περίοδο. Σε αντιστοιχία βέβαια με την εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική εξουσία έχουμε,
Το Δημοψήφισμα
Το Κοινοβούλιο των παιδιών
Το Δικαστήριο των παιδιών
Συγκεντρώσεις-Συζητήσεις
Επίσης έχουμε τεχνικές όπως το γραμματοκιβώτιο, η εφημερίδα, η παιδική δημοσιογραφία και το ραδιόφωνο. Οι ιδέες του Korczak ταιριάζουν με τις ιδέες του Celestin Freinet και του «Σκασιαρχείου». Ο Freinet τύπωνε εφημερίδες και ονειρευόταν (ή άφηνε τα παιδιά να ονειρευτούν) ένα σχολείο της κοινότητας. και συμμετείχε ενεργά στον αντιφασιστικό αγώνα στην Γαλλία μέχρι και την λήξη του πόλεμου. Δεν θα δούμε τ’ όνομά του στην ταινία το «Σκασιαρχείο» (1949) γιατί διαγράφτηκε από το κομουνιστικό κόμμα. Το πρωτοποριακό έργο του Korczak έληξε απότομα το 1942, με τη μεταγωγή του ίδιου και των παιδιών ‘του’ από το γκέτο της Βαρσοβίας στο στρατόπεδο της Τρεμπλίνκα Για τον Korczak λοιπόν θα κάνουμε συνεχώς εργαστήρια για τον ενεργό (αντί) φασισμό και το Ολοκαύτωμα. Το τέλος του υπήρξε τραγικό και ηρωικό γιατί προτίμησε να πεθάνει μαζί με τα παιδιά, αλλά αυτό τείνει να επισκιάζει την πνευματική του κληρονομιά. Εμείς θέλουμε να την αναδείξουμε. Είναι ο άνθρωπος πίσω από το άρθρο 12 των δικαιωμάτων του παιδιού. Κι είναι μια μεγάλη κληρονομιά. Μεταφράσαμε σελίδες του ημερολόγιου τού γκέτο για να δουλεύομε στα εργαστήριά μας. Και δημιουργήσαμε την ιδέα των τεσσάρων ομάδων σε κάθε σχολική τάξη – εργαστήριο σκέψης και πράξης. Αυτό τον τρόπο σκέψης και πράξης θέλουμε να τον πάμε παντού. Το ημερολόγιό του τις μέρες εγκλεισμού του ίδιου, καθώς και των ορφανών του στο γκέτο της Βαρσοβίας (σε μετάφραση της Φωτεινής Παπαρήγα), αποτελεί τη βάση για να δημιουργηθούν οι διαφορετικές προοπτικές (αντίσταση, συνεργασία, προσφυγιά, δικαιώματα των παιδιών). Οι προτάσεις από τα ημερολόγια εναλλάσσονται από διαφορετικές φωνές προκειμένου να αποδοθεί η σύγχυση, η πολυφωνία, η διαφορετική κάθε φορά προοπτική και η τελική επιλογή της κριτικής σκέψης. Η δημιουργία ομάδων αποβλέπει στη ρητορική αντιπαράθεση με βάση ένα κεντρικό πρόσωπο που είναι η μάσκα του δασκάλου, το οποίο ζητά ν’ ακούσει από τις ομάδες τις προοπτικές, να τις συμβουλευτεί και να επιλέξει το αδύνατο. Όμως η δεύτερη φάση της ελληνικής μεταπολίτευσης κλονίζεται από την εύθραυστη πια παιδική ηλικία. Η γονεϊκή αυθεντία επιστρέφει και η οριζοντιότητα στις σχέσεις των παιδιών, μαζί με τις ψηφιακές κοινότητες, δημιουργούν νέα ζητήματα. Ο προηγούμενος αιώνας ήταν του παιδιού, του θανάτου, του Οιδίποδα, του ασυνείδητου αλλά και της παιδαγωγικής. Τώρα αυτός ο αιώνας είναι του αντί – Οιδίποδα, της στέρησης της ιδιότητας του πολίτη, του μετά – ανθρώπου, της αθανασίας και του θανάτου του πατέρα. Το αίτημα για ένα σχολείο της κοινότητας που θα υπερβαίνει τα φιλελεύθερα δικαιώματα και θα κάνει τη μετάβαση στην κοινότητα, είναι του παρόντος. Κι αυτό να μεταφερθεί ως στάση και στις Εταιρίες Προστασίας Ανηλίκων της Ελλάδας και να έχουμε την παιδαγωγική του Janusz Korczak, την κοινωνική παιδαγωγική της κοινότητας μέσα στον τρόπο της λειτουργίας τους. Μετά το 2012 κάνουμε διαρκώς κάτι για τον δάσκαλο και ειδικά ως κοινωνική παιδαγωγική. Άλλοτε συνέδρια, άλλοτε προβάλουμε το φιλμ του Philippe Meirieu, «Κόρτσακ» (2000) κι άλλοτε θέατρο ή μεταφράσεις. Και τώρα πάλι κάτι κάνουμε.
Παραπομπές
Η αίσθηση για τον Janusz Korczak το 1979 αφορούσε την κίνηση των ιδεών της Ευρώπης καθολικά. Δες Stanislas Tomkiewicz, Η κλεμμένη εφηβεία, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2012.
2 Δες Ανδρέας Μπρούζος, Ο εκπαιδευτικός ως λειτουργός συμβουλευτικής, μια ανθρωπιστική θεώρηση της εκπαίδευσης, Gutenberg, Αθήνα 2009, σελ. 367 – 375. Επίσης Ανδρέας Μπρούζος «Janusz Korczak: ο συνήγορος του παιδιού» στο Γιώργος Ε.. Πυργιωτάκης (επιμέλεια), Διακεκριμένες προσωπικότητες της παιδαγωγικής, Επίκεντρο 2015, σελ. 195 – 211.
3 Δέσποινα Καρακατσάνη - Γιάννης Μερκαντές, Janusz Korczak, η πορεία και το έργο ενός σύγχρονου παιδαγωγού (1878/9 – 1942», περιοδικό Εκπαιδευτική Κοινότητα, τχ. 52, Νοέμβριος – Ιανουάριος 1999, σελ. 30 – 37.
4 Το αναγνωστικό «Οι φιλίες των παιδιών» (2014) τυπώνεται στο 35ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών με την τεχνική του Freient «Όχι πια αναγνωστικά» και είναι αφιερωμένο στον Παναγή Δημητράτο, το πρώτο δάσκαλο του σχόλιου που εκτελείται από έλληνες δοσίλογους των Γερμανών. Λογοκρίνεται και δεν χρηματοδοτείται η έκδοσή του γιατί είναι αντιφασιστικό και αφιερωμένο στον Παύλο Φύσσα.
5 Μπεάτα Ζουλκιέβιτς, «Ποιος είναι ο γερο – δόκτωρ», The Books Journal, τχ. 24, 2012
6 Δες Συνήγορος του Παιδιού, www.0 – 18.gr για τις ανακοινώσεις του διημέρου 8. 9/11/2014
7 Δες Δημήτρης Γουλής, «Γιάνους Κόρτσακ: ένας στωικός φιλόσοφος των καιρών μας ενώπιον του απόλυτου κακού», The Athens Review of books, τχ 88, Οκτώβριος 2017, σελ. 55 – 60.
Ο Χαράλαμπος Μπαλτάς είναι δάσκαλος στο 35ο Δημοτικό Σχολείο Εξαρχείων και πρόεδρος της Παιδαγωγικής Ομάδας «Το Σκασιαρχείο – Πειραματικοί ψηλαφισμοί για ένα Σχολείο της Κοινότητας». Ήταν Υπεύθυνος Αγωγής Υγείας (2010 – 2012), συντάκτης στο περιοδικό «Παιδεία και Κοινωνία» (2015 – 2018) και μέλος του Δ.Σ. της Εταιρίας Προστασίας Ανηλίκων Αθηνών (2016 – 2018). Συμμετέχει στην (συν)επιμέλεια του βιβλίου, Celestin Freinet, Θεσμική και Κριτική Παιδαγωγική, Εκδόσεις των Συνάδελφων, Αθήνα 2017.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
