Αναμφίβολα η εξ αποστάσεως εκπαίδευση έφερε εκπαιδευτικούς και μαθητές αντιμέτωπους με ένα πλήθος πρωτοφανών και συχνά δυσεπίλυτων προκλήσεων. Υλικοτεχνικές ελλείψεις και ανεπάρκειες, διαχειριστικές αστοχίες αλλά και κοινωνικοοικονομικές ανισότητες επηρεάζουν και καθορίζουν το βαθμό πρόσβασης των μαθητών στη μάθηση εγείροντας ερωτήματα για τη διασφάλιση της ισοτιμίας και της δικαιοσύνης στο εκπαιδευτικό μας σύστημα.
Χωρίς να υποβαθμίζεται η σημασία όλων των παραπάνω στο άρθρο αυτό επιχειρείται μία σύντομη αναφορά στη δυνατότητα των εκπαιδευτικών να διευκολύνουν την ισότιμη πρόσβαση στη γνώση για τους μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες μέσα από τις πρακτικές του Καθολικού Σχεδιασμού.
Ο όρος Μαθησιακές Δυσκολίες
Ο όρος Μαθησιακές Δυσκολίες χρησιμοποιείται για να περιγράψει έναν μαθητικό πληθυσμό που χαρακτηρίζεται από πολύ μεγάλη ετερογένεια. Ωστόσο παρά τις ατομικές τους διαφορές οι δυσκολίες που εμφανίζουν συχνότερα οι μαθητές με ΜΔ είναι οι εξής:
• δυσκολία στην ανάγνωση, την αποκωδικοποίηση και κατανόηση ενός κειμένου.
• έλλειψη οργανωτικών δεξιοτήτων
• δυσκολίες στην ακολουθία οδηγιών και στην απομνημόνευση ακολουθιών
• αδυναμίες στις μαθηματικές πράξεις ή στις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων ·
• δυσκολία με αφηρημένες έννοιες
• δυσκολίες με τη βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη μνήμη
• δυσκολίες στον γραπτό ή/και προφορικό λόγο και
• χαμηλή αυτοπεποίθηση, έλλειψη κινήτρων και χαμηλή συμμετοχή
Οι εκπαιδευτικοί ως δημιουργοί υλικού για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση μπορούν να υιοθετήσουν ορισμένες πρακτικές προκειμένου να διασφαλίσουν ότι το υλικό αυτό όπως και η προσέγγισή τους θα είναι αφενός παιδαγωγικά ορθά και αφετέρου προσβάσιμα σε όλους τους μαθητές τους. Ο Καθολικός Σχεδιασμός για τη Μάθηση-ΚαΣΜα (Universal Design for Learning - UDL) ως εκπαιδευτική προσέγγιση παρέχει το κατάλληλο πλαίσιο για την κάλυψη των διαφορετικών αναγκών όλων των διαφορετικών ομάδων μαθητών. Είναι μια ιδέα που προέρχεται από τον χώρο της αρχιτεκτονικής. Εφαρμόστηκε αρχικά στην αρχιτεκτονική, δημιουργώντας προσβάσιμες δομές και κατασκευές για τα άτομα με σωματικές αναπηρίες. Στη συνέχεια, η ιδέα αυτή ταυτίστηκε με τη δημιουργία δομών οι οποίες σχεδιάζονται και κατασκευάζονται με τρόπο που να εξυπηρετούν ένα ευρύτατο φάσμα χρηστών, χωρίς την ανάγκη προσαρμογής ή εξειδικευμένου σχεδιασμού εκ των υστέρων (Τζιβινίκου, 2015). Αντίστοιχα στην εκπαίδευση βασική αρχή του Καθολικού Σχεδιασμού αποτελεί η ιδέα πως τα μαθησιακά περιβάλλοντα και υλικά θα πρέπει να σχεδιάζονται εξ αρχής με τέτοια ευελιξία ώστε οι μαθητές με διαφορετικές ικανότητες να έχουν μια σειρά επιλογών στη διάθεσή τους και να μπορούν όλοι να επωφεληθούν από το ίδιο πρόγραμμα.
Η προσέγγιση ΚαΣΜα στην διδασκαλία προσαρμόζει διαφορετικά στυλ μάθησης, παρέχει γνωστική υποστήριξη για τους μαθητές και προσφέρει εναλλακτικές μορφές αξιολόγησης. Οι εκπαιδευτικοί στα πλαίσια του Καθολικού Σχεδιασμού):
• Χρησιμοποιούν πολλαπλούς τρόπους αναπαράστασης της πληροφορίας που θέλουν να μεταδώσουν (εικόνα, ήχος, σχεδιάγραμμα, εννοιολογικός χάρτης κ.ά.)
• Παρέχουν πολλαπλές επιλογές δράσης και έκφρασης για να ελέγξουν αν οι μαθητές τους κατανόησαν και κατέκτησαν τη νέα γνώση (π.χ. προφορική αντί για γραπτή εξέταση, χρήση ερωτήσεων κλειστού τύπου, ανάθεση εργασίας όχι απαραίτητα γραπτής κ.ά. ).
• Παρέχουν πολλαπλούς τρόπους εμπλοκής επιτρέποντας στους μαθητές να εργαστούν σύμφωνα με τα ενδιαφέροντα και τα επίπεδα των δεξιοτήτων τους (πχ να φτιάξουν μια ζωγραφιά, ένα τραγούδι ή μια κατασκευή για ό,τι τους ενδιαφέρει σχετικό με το θέμα).
Όλες οι παραπάνω πρακτικές μπορούν να συνδράμουν στην προσπάθειά μας να ενισχύσουμε τη συμμετοχή των μαθητών με ΜΔ στις ψηφιακές τάξεις ενώ ταυτόχρονα μας παρέχουν τη δυνατότητα να τους προφυλάξουμε από ανώφελες αποτυχίες. Το τελευταίο καθίσταται ιδιαίτερα σημαντικό ειδικά κατά τη διάρκεια των online μαθημάτων όπου οι μαθητές μας βρίσκονται εκτεθειμένοι σε ένα κοινό το οποίο δεν μπορούμε να ελέγξουμε πλήρως.
Οι δυσκολίες με τη μνήμη, την προσοχή ή τη συγκέντρωση που μπορεί να έχουν ορισμένοι μαθητές μας δυσχεραίνουν την πρόσβασή τους στις πληροφορίες μιας ιστοσελίδας ή μιας ψηφιακής τάξης με τη δομή υπερκειμένου. Έχει βρεθεί πως οι μαθητές με ΜΔ διευκολύνονται όταν οι ιστοσελίδες έχουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά (Rowland, 2004):
• κείμενα με αριστερή στοίχιση
• στενές στήλες και μεγάλα πλαϊνά περιθώρια, για ευκολότερη σάρωση
• σύντομες, απλές προτάσεις
• σύντομες παραγράφους
• bullets ή αρίθμηση όπου είναι δυνατόν.
• πλαίσια ή επισήμανση του σημαντικού κειμένου.
• είτε έντονο κείμενο είτε έγχρωμο φόντο για να τονιστούν οι λέξεις-κλειδιά και οι σημαντικές έννοιες
• επικεφαλίδες και τίτλους παραγράφων, που αυξάνουν την κατανόηση.
Στο επίπεδο της ψηφιακής τάξης
Στο επίπεδο της ψηφιακής τάξης η συνεργασία μεταξύ συμμαθητών σε μικρότερες ομάδες που αλληλεπιδρούν και δημοσιεύουν κοινές εργασίες μπορεί επίσης να αποτελέσει ένα αποτελεσματικό εργαλείο για την τόνωση του ενδιαφέροντος και την αύξηση της εμπλοκής. Άλλα βοηθήματα που μπορούμε να υιοθετήσουμε είναι η εκ των προτέρων δημοσίευση (Izzo and Murray, 2003):
• προτύπων για την εργασία που αναθέτουμε
•σχεδιαγραμμάτων
• πινάκων αυτοελέγχου με τη μορφή checklist για τα βήματα ή τις ενέργειες που πρέπει να ακολουθήσουν οι μαθητές
• χρονοδιαγραμμάτων για την οργάνωση του έργου
• σκελετού σημειώσεων για το μάθημα που θα ακολουθήσει
Στις πληροφορίες που παρουσιάζουμε βοηθά να έχει προηγηθεί κατάτμηση σε μικρότερα μέρη. Αν πρόκειται για εργασία χρήσιμο είναι να δοθεί σε πολλά μικρότερα βήματα και να ενσωματωθεί αρίθμηση αλλά και χρωματική κωδικοποίηση των βημάτων. Βοηθά επίσης η διευκρίνιση των όρων που χρησιμοποιούνται στις οδηγίες Ας μην θεωρούμε δεδομένο ότι όλοι οι μαθητές μας αντιλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο λέξεις όπως «χαρακτηρίζω, συγκρίνω, αναλύω, περιγράφω» κοκ..
Τέλος μπορούμε να επιλέγουμε τη χρήση ασύγχρονων μεθόδων για τη συζήτηση ή την αξιολόγηση με τους μαθητές με ΜΔ, όποτε αυτό είναι δυνατόν, προκειμένου με τον τρόπο αυτό να αποφύγουμε την πίεση που πιθανότατα αισθάνονται όταν τους ζητείται να επεξεργαστούν πληροφορίες σε ζωντανό χρόνο υπό το βλέμμα όλων σε μια ψηφιακή αίθουσα συνομιλίας. Έτσι οι μαθητές με ΜΔ θα έχουν τον απαραίτητο χρόνο να διαβάσουν και να αναθεωρήσουν τις πληροφορίες πριν απαντήσουν.
Οι εκπαιδευτικές μέθοδοι
Οι εκπαιδευτικές μέθοδοι που βασίζονται στη χρήση υπολογιστή μπορεί να είναι ιδιαίτερα κατάλληλες για μαθητές με ΜΔ. Ορισμένα από τα πλεονεκτήματα που προσφέρουν τα διαδικτυακά μαθησιακά περιβάλλοντα για μαθητές με δυσκολίες στην ανάγνωση ή τα μαθηματικά ή τη συγκέντρωση είναι η δυνατότητα να προσαρμόσουν μόνοι τους το ρυθμό των μαθημάτων, να κάνουν όση εξάσκηση επιθυμούν και τέλος να συνεργαστούν ή να επικοινωνήσουν με τους συμμαθητές τους όποτε χρειαστεί (Carnagey, 2001). Ως εκπαιδευτικοί έχουμε επίσης την ευκαιρία να παρουσιάσουμε το υλικό μας σε εναλλακτικές μορφές και με πρόσθετους τρόπους προσαρμόζοντάς το στα διαφορετικά στυλ μάθησης των μαθητών. Χρησιμοποιώντας τις ευέλικτες στρατηγικές του Καθολικού Σχεδιασμού στην εξ αποστάσεως διδασκαλία μπορούμε να δημιουργήσουμε μαθησιακά περιβάλλοντα κατάλληλα για όλο το φάσμα των δεξιοτήτων των μαθητών μας.
Βιβλιογραφία
Carnagey, William. 2001. Online learning environments: Gateway or roadblock to opportunity for learners with disabilities. Journal of Instruction Delivery Systems 15, no.4: 7–13.
Izzo, Margo, and Alexa Murray. 2003. Applying Universal Design for Learning principles to enhance achievement of college students. In Learning objects: Context and connections, ed. Catherine M. Gynn and Stephen R. Acker, 29–42. Columbus: The Ohio State University. http://telr-research.osu.edu/learning_objects/documents/TELR-LO7screen.pdf.
Rowland, Cyndi. 2004. Cognitive disabilities part 2: Conceptualizing design considerations. http://www. webaim.org/techniques/articles/conceptualize/.
Τζιβινίκου, Σ. (2015). Μαθησιακές Δυσκολίες-Διδακτικές Παρεμβάσεις
https://repository.kallipos.gr/bitstream/11419/5338/7/02_chapter_4.pdf
Τσιολπίδου Ξανθή- Εκπαιδευτικός ΕΑ
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 6/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
