Μια ταπεινή γνώμη για την αξιολόγηση -εν θερμώ

Γράφω εν θερμώ.

Όχι γιατί έχω τρία παιδιά, ένα σε κάθε βαθμίδα της εκπαίδευσης, ούτε επειδή είμαι εκπαιδευτικός, φορολογούμενος, έλληνας πολίτης ή άλλα ηχηρά παρόμοια.

Γράφω εν θερμώ γιατί παρόλο που το σχολείο με πληγώνει - από την πρώτη και τελευταία καρπαζιά που εισέπραξα στην πρώτη Δημοτικού, γιατί έτρεχα στην αυλή του 43ου, μέχρι σήμερα- δεν μπορώ να ζήσω μακριά του.

Κανένας ας μην αξιολογηθεί χίλια χρόνια. Ούτε άτιμος πολιτικός ούτε ψευτογιατρός ούτε λωποδύτης δικηγόρος ούτε αμόρφωτος δημοσιογράφος ούτε κλεφταράς επιχειρηματίας -χίλια χρόνια κανένας. Ο δάσκαλος όμως, πώς γίνεται να μην αξιολογείται; Αν δεν αρχίσεις από κείνον, ούτε γονιό σωστό δεν θα ξαναβγάλεις.

Κοντεύω εξήντα κι από τα έξι μου βλέπω να εξελίσσονται και να αναρριχώνται εκπαιδευτικοί εξόφθαλμα απολίτιστοι, άπνοοι, τυχοδιώκτες και οκνηροί, χωρίς κοινωνική συνείδηση αλλά με γερό μέσον και κομματικές διασυνδέσεις. Και να χάνονται, να παραγκωνίζονται και να ξεχνιούνται άλλοι, γλυκύτατοι κι αξιαγάπητοι φάροι ανθρωπιάς, πηγές γάργαρης και χαρούμενης γνώσης. Πνεύματα λαμπρά, που φέγγουν και ζεσταίνουν στο πιο πυκνό και κρύο σκοτάδι, να σβήνουν στα αζήτητα, να πετιούνται στα σκουπίδια.

Γράφω εν θερμώ, γιατί προ ολίγου βγήκα βαθύτατα απογοητευμένος από συνεδρίαση του Συλλόγου των σαράντα+ διδασκόντων του σχολείου μας για την αξιολόγηση.

Ίσως περιττεύει να πω ότι, με εξαίρεση ενός μόνο μέλους – διάσπαση πρώτη - , στη συνεδρίαση διαπιστώθηκε η διαφωνία όλων των υπολοίπων με τις διαδικασίες που επέβαλε το υπουργείο.

Το τί θα συμβεί στη συνέχεια είναι γνωστό. Αφού ο Σύλλογος δε συμφωνεί, θα κάνει την ανάθεση αρμοδιοτήτων ο Διευθυντής κατά το δοκούν, παρακάμπτοντας και απολύτως ακυρώνοντας το συλλογικό όργανο, που σε μια δημοκρατία θα έπρεπε εξ ορισμού να υπερέχει σε κύρος οποιουδήποτε άλλου – προσβολή πρώτη. Τί θα αναθέσει; Εννέα τομείς στους οποίους ενδέχεται το σχολείο να σηκώνει βελτιώσεις. Από την ίδια την ποιότητα της δικής του διεύθυνσης μέχρι τις σχέσεις με γονείς, μεταξύ μαθητών, με σχολεία του εξωτερικού κλπ. Ομάδες εκπαιδευτικών θα οριστούν απ’τον ίδιο να διερευνήσουν το κάθε πεδίο και να βγάλουν χρήσιμα συμπεράσματα μέχρι το τέλος της χρονιάς .

Αφού γίνει η αναγκαστική ανάθεση στους εκπαιδευτικούς, κάποιοι λίγοι (από φέτος κι εγώ) θα αρνηθούν να συμμετάσχουν -διάσπαση δεύτερη-, ρισκάροντας να χάσουν τον μισθό τους. Οι περισσότεροι, όπως πέρσι κι εγώ, θα ξεκινήσουν να εργάζονται σοβαρά, συζητώντας ιδέες, επινοώντας δράσεις, εγκαινιάζοντας διαδικασίες, εκπονώντας ερωτηματολόγια κλπ., αλλά -ομολογουμένως- με λιγότερη θέρμη από πέρσι, αφού τίποτε δεν άλλαξε, τίποτε δεν βελτιώθηκε και τίποτε δεν προέκυψε από τις χιλιάδες εργατοώρες που αφιερώθηκαν στους ίδιους τομείς (“άξονες”) από τους ίδιους ανθρώπους. Κάποιοι άλλοι -διάσπαση τρίτη- τέλος, που κατά τα φαινόμενα ολοένα και θα πληθαίνουν, θα επιδοθούν στην αναπόφευκτη λογοκλοπή με “ολίγον” ρετουσάρισμα ή και άνευ – στο κάτω, κάτω πόσο να διαφέρουν οι ιδέες πάνω στους ίδιους άξονες κάθε χρόνο;

Σίγουρα όλη αυτή η διαδικασία έγινε αιτία να γεννηθούν ωραίες, ρηξικέλευθες ιδέες. Αυτές λογικά μπήκαν στις Εκθέσεις Εσωτερικής Αξιολόγησης κάθε σχολείου τον Ιούνιο (σχεδόν όλα τα σχολεία αυτοαξιολογηθήκαμε με άριστα -προσβολή δεύτερη), διαβάστηκαν από τον Σύμβουλο Εκπαίδευσης Π.Ε. για κάθε ένα από τα σχολεία ευθύνης του (επί εννέα άξονες, επί τριάντα δύο δείκτες, ούτε ψύλος στον κόρφο αυτού του ανθρώπου) μέχρι τις 20 Ιουλίου, μπήκαν συνοπτικά (προσβολή τρίτη – τόση δουλειά κάναμε, πέντε σειρές άξιζε μονάχα;) στις δικές του Εκθέσεις Εξωτερικής Αξιολόγησης, έφτασαν στον αρμόδιο Επόπτη Ποιότητας Εκπαίδευσης, και αφού μπήκαν στις δικές του εκθέσεις Εξ.Αξ. τέθηκαν υπόψιν των ΑΔΙΠΠΔΕ και ΙΕΠ μέχρι την 31η Αυγούστου. Τα ονόματα όσων εκπαιδευτικών διαφώνησαν ανοιχτά και δεν συμμετείχαν, λογικά, σημειώθηκαν και διαβιβάστηκαν αρμοδίως. Όχι όσων έκαναν μόνο πέντε λεπτά δουλειάς, με αντιγραφή & επικόλληση από συγγράματα, ιστοσελίδες ή αλλότρια περσινή δουλειά.

Σε μας όμως, οι ωραίες ιδέες δεν έγιναν γνωστές. Ό,τι εφαρμόσαμε πέρσι στο δικό μας σχολείο, επειδή μας προβλημάτιζε, θα το εφαρμόζαμε πιο γρήγορα αν δεν είχαμε όλη αυτή τη χαρτούρα να συμπληρώνουμε. Ό,τι μας διέφυγε, ίσως το εντοπίζαμε, αν δεν είχαμε τόσες φόρμες να γεμίζουμε – έστω και με αντιγραφή & επικόλληση. Και μετά την 31η Αυγούστου δεν είμαστε πια οι ίδιοι -συνάδελφοι βγήκαν στη σύνταξη, πήραν μετάθεση, απόσπαση, έρχονται και φεύγουν (σπάνια γεμίζουν τα κενά μας πριν τα Χριστούγεννα) κλπ. - και πρέπει γρήγορα- γρήγορα να γνωριστούμε απ’ την αρχή, να γνωρίσουμε τα νέα παιδιά και να ξαναγίνουμε σχολείο. Το ένα τρίτο μάλιστα από μας -μέχρι να καλυφθούνε τα κενά- καλούνται να διδάξουν μαθήματα άλλων ειδικοτήτων, άρα θέλουνε διάβασμα επειγόντως, τί εκθέσεις και φόρμες και καταιγισμούς ιδεών να συζητάμε τώρα;

Από την υπόθεση της αξιολόγησης, όπως αυτή προβλέπεται, μόνα σίγουρα αποτελέσματα μέχρι στιγμής είναι τούτα:

1. Οι δάσκαλοι φορτώνονται γραφειοκρατικά καθήκοντα που δυσχεραίνουν ακόμα περισσότερο το όποιο παιδαγωγικό ή εκπαιδευτικό έργο επιτελούν. Σε ποσοστό 100% εισπράττουμε μια τιμωρητική διάθεση του εργοδότη μας, που θυμίζει στρατιωτικό καψόνι τύπου “μετακινήστε τις πέτρες εκεί κι όταν τελειώσετε ξαναφέρτε τες”. Ίσως λέγε-λέγε, τα κανάλια έπεισαν το πανελλήνιο ότι τρεις μήνες κάνουμε ακριβοπληρωμένες διακοπές.

2. Πλήττεται ευθέως και σχεδόν με σαδιστικό τρόπο η αξιοπρέπεια των διδασκόντων. Ενώ δημοκρατικότατα μας ρωτάνε αν ως Σύλλογος συμφωνούμε, η κατά 90%+ διαφωνία μας δεν παίζει κανέναν ρόλο. Αν δεν τη θέλουμε έτσι την αξιολόγηση, αυτή πάντως έτσι θα γίνει με εντολή του διευθυντή, μας λένε. Στα παιδιά μου αυτό θυμίζει τον τρόπο που στο σπίτι μας σερβίρουμε τις μπάμιες (“αν δεν σου αρέσει μη τις φας, πάντως άλλο φαῒ δεν έχει”). Εμένα μου θυμίζει το χαστούκι στην αυλή του 43ου. “Γιατί να μην τρέχω;” “Γιατί έτσι”.

3. Μας πετσοκόβουν σε φράξιες, σπέρνοντας αντιπαλότητες και αισθήματα απομόνωσης ανάμεσά μας, ενώ κάθε χρόνο πρέπει να πασχίζουμε να γίνουμε ομάδα για να λειτουργήσουμε εύρυθμα, αλληλέγγυα, γρήγορα και αποδοτικά. Τέτοιος κατακερματισμός, ακόμα και υφέρπων – αξιολογότατο ίσως εργαλείο στα χέρια Ρωμαίων κατακτητών – θεωρείται παγκοσμίως εγγυημένη συνταγή αποτυχίας σε εκπαιδευτικό ίδρυμα.

4. Μας εκφοβίζουν με προβλέψεις για οικονομικές ποινές, αγωγές, συλλογή πληροφοριών, καταγραφή των διαφωνούντων κλπ. Κι όσοι δεν φοβούνται, προκαλούνται μ’αυτόν τον τρόπο σε ανοιχτή σύγκρουση, άρα αναπόφευκτα πολλές φορές και στείρα αντιπαράθεση, που δεν υπόσχεται τίποτε καλό. Και μπορεί να είναι μόνο λίγο δύσκολο να διαβάζει κανείς αισιόδοξα διαγγέλματα για τη νέα χρονιά ή πύρινους λόγους κατά του σχολικού εκφοβισμού, την ώρα που ο ίδιος φοβάται μη χάσει το μηνιάτικό του – όχι επειδή αρνείται να διδάξει, αλλά επειδή δεν συμπληρώνει κάποιες φόρμες. Εκείνο όμως που είναι πραγματικά ακατόρθωτο, ίσως ο ορισμός του οξύμωρου, είναι φοβισμένος δάσκαλος να προσπαθεί να διδάξει.

5. Το υπουργείο αυτοκτονικά προσφέρει γη και ύδωρ στους δόλιους, καθ έξιν και κατ’εξακολούθηση αντιπολιτευτές του. Όσο ιλαροτραγικό ακούγεται, άλλο τόσο είναι αληθές ότι το “Delenda Carthago” στις ομιλίες των εκπροσώπων της συνδικαλιστικής παράταξης που πρόσκειται στην κυβέρνηση είναι τελευταία -σχεδόν ανεξαιρέτως- : “Εγώ, προσωπικά, συνάδελφοι, δεν συμφωνώ με την αξιολόγηση όπως πάνε να την περάσουν”. Αν για τους φίλους των κυβερνώντων αποτελεί τέτοιο αγκάθι αυτού του είδους η αξιολόγηση, φανταστείτε τί ισχύος πολιορκητικός κριός είναι για όσους φανατικά θα αντιπολιτεύονται όλο το επόμενο έργο τους, όσο εύστοχο και εμπνευσμένο κι αν είναι.

Μα η ανάγκη για αξιολόγηση παραμένει. Πώς όμως να ζυγίσεις διευθυντάδες και δασκάλους, όταν καλύπτονται πίσω από γνωριμίες ή κάτω από συδικαλιστικές αιγίδες, όταν μένουν στο απυρόβλητο λόγω εξίσου ένοχης συναδελφικής αλληλεγγύης ή συντεχνιακού συμφέροντος; Δεν ξέρω, αλλά υποπτεύομαι ότι στο δημόσιο αυτό μπορεί να γίνει μόνο με κρυφή ψηφοφορία μεταξύ ομοιόβαθμων και υφισταμένων – όχι από πάνω κι ούτε με ενδεχόμενη ποινή την στέρηση μισθού ή την απόλυση. Αν δεν φοβάμαι ότι θα κάψω τον συνάδελφο και τη δύσμοιρη οικογένειά του, θα του τραβήξω το αυτί χωρίς τύψεις και θα δεχτώ το ίδιο κι απ’αυτόν.

Πώς να αξιολογήσεις, από την άλλη, ένα ολόκληρο σχολείο, χωρίς τα παραπάνω ανεπιθύμητα αποτελέσματα; Δεν ξέρω, αλλά θαρρώ πως μπορεί να ανατίθεται σε έναν εκπαιδευτικό -για έναν μήνα εκ περιτροπής, αν όχι για όλη τη χρονιά- να γυροφέρνει το σχολείο και να κατεβάζει ιδέες για βελτίωση, όπως ανατίθενται οι γιορτές ή η σύνταξη πρακτικού. Ίσως πάλι, αν για κάποιους παλιομοδίτες η πρόταση για βελτίωση ακούγεται σαν κακόβουλη κριτική, θα μπορούσε ο αρμόδιος εκπαιδευτικός να επισκέπτεται άλλες μονάδες και να φέρνει από εκεί τις νέες ιδέες προς συζήτηση και εφαρμογή. Θα μπορούσε πάλι να γίνεται ανωνύμως, με κάλπη στην αίθουσα καθηγητών – για την περίπτωση που κάποιος φοβάται να καυτηριάσει ανοιχτά κακώς κείμενα.

Κοντεύω εξήντα και δεν μπορώ πλέον να αυταπατώμαι ή να κοροϊδεύω προσποιούμενος πως διαθέτω κάποιου είδους σοφία. Ούτε μπορώ άλλο κι ούτε θέλω να ατενίζω δάση – μόνο δέντρα μ’αρέσει να κοιτάζω. Για ένα μόνο είμαι σίγουρος κι αυτό αφορά εμένα: είμαι τυχερός που έγινα δάσκαλος – άνθρωπος που εξ ορισμού είναι ταγμένος να μαθαίνει, να βελτιώνεται και να δείχνει τη δυνατότητα και σ’ άλλους. Δασκάλους θαύμαζα πάντα - είτε από την έδρα δίδασκαν είτε με τη ζωή τους - και όποτε είδα δάσκαλο να προχωρά αλλού, τον είδα να κακοποιείται βάναυσα, από αχρείους πολιτικάντηδες κι αστοιχείωτους δημοσιογράφους, σε σημείο που σίγουρα κι ο ίδιος μετάνιωσε τέτοια εξέλιξη. Αλλά δεν μπορεί μόνο εγώ να αισθάνομαι έτσι. Μήπως λέτε κι εσείς – για όσους ωραίους ανθρώπους σας σημάδεψαν – “δάσκαλος”; Μήπως τον τελευταίο μήνα, που χάσαμε τόσους μεγάλους καλλιτέχνες, νιώσατε τη συγκίνηση με την οποία όλοι ανεξαιρέτως οι γνωστοί τους τους αποκάλεσαν “δασκάλους”;

Διδάχθηκα μάθημα καλό στις ειδήσεις προχτές (όχι χωρίς να νιώσω ντροπή, ομολογώ) από έναν νέο άντρα, του οποίου τη φάρα συλλήβδην ανερμάτιστα κακολογούσα. Βγήκε - με οδύνη που μπορώ να φανταστώ και να νιώσω γιαυτό και τον θαύμασα– κι αποκήρυξε την αισχρή χειρονομία του πατέρα του μέσα σ’ ένα δικαστήριο. “Ναι μεν, αλλά” να μην ακούσω εδώ, σας παρακαλώ - θα ‘ναι ασύγγνωστη έλλειψη σεβασμού. Αν μπορεί κανείς να διδάσκεται σε τέτοιο βαθμό – όπως οφείλουμε να πούμε ότι το κατάφερε στη συντριπτική του πλειοψηφία ο γερμανικός λαός, ας πούμε – τότε γιατί δείχνετε τέτοια έλλειψη εμπιστοσύνης στους δασκάλους; Γιατί να μη μπορούν μόνοι τους να μάθουν να αξιολογούνται;

Πετάξτε μας το μπαλάκι, δώστε μας διορία μέχρι το τέλος της χρονιάς να εκπονήσουμε ένα σύστημα αξιολόγησης και βγάλτε το μετά σε δημόσια διαβούλευση. Δώστε μας και το καλοκαίρι, αν θέλετε, να το τελειοποιήσουμε – από τις παραλίες της Καραϊβικής και των Καννών, όπου φυσικά κάνουμε όλοι διακοπές – κι ύστερα κάντε όπως νομίζετε.

Αν πάλι δεν θέλετε, στείλτε μας μεγάλες φόρμες να συμπληρώνουμε και αναφορές βαρύγδουπες να βεβαιώνουμε ότι πετάει η ομάδα. Πάρτε και το μηνιάτικο όσων διαφωνούν – χαλάλι! Θα φάνε λίγες μπάμιες παραπάνω μέχρι το τέλος της χρονιάς, μα από Ιούλιο, στις Μπαχάμες, θα χορτάσουνε παπάγια...