Νίκος Μάστορας Παρότι στη χώρα μας οι έφηβοι, παρά τα ολοένα αυξανόμενα περιστατικά βίας, είναι ακόμα περισσότερο συνδεδεμένοι με τις οικογένειές τους και κυρίως με τις μητέρες τους, εντούτοις για περισσότερους από τους μισούς, οι γονείς... δεν έχουν ιδέα τι κάνουν όταν συνδέονται στο διαδίκτυο...
Συγκεκριμένα, μόνο για το 44,8% των εφήβων φαίνεται ότι οι γονείς γνωρίζουν καλά για το πού είναι συνδεδεμένοι και το τι κάνουν όταν είναι στο διαδίκτυο -μάλιστα το ποσοστό αυτό να είναι σήμερα σημαντικά χαμηλότερο σε σχέση με μία 4ετία πριν (ήταν 53,5% το 2018).
Το στοιχείο αυτό, που ερμηνεύει σε ένα βαθμό και την αυξανόμενη διαδικτυακή βία στην εποχή μας, προκύπτει από σχολική έρευνα του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής (Ε.Π.Ι.Ψ.Υ) με τίτλο «Πανελλήνια έρευνα για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των έφηβων-μαθητών», η οποία περιελάμβανε ερωτήσεις για την οικογένεια και τις σχέσεις των εφήβων με τους γονείς τους και δημοσιοποιήθηκε με αφρομή τη χθεσινη Παγκόσμια Ημέρα Οικογένειας (15 Μαΐου)
Στη συντριπτική τους πλειονότητα οι έφηβοι στην Ελλάδα έχουν εύκολη πρόσβαση στη μητέρα (84%) ή/και τον πατέρα (68%) για να συζητήσουν θέματα που τους απασχολούν, ενώ και σε υψηλό ποσοστό (73%) φαίνεται ότι απολαμβάνουν τη στήριξη της οικογένειάς τους.
Ωστόσο, είναι ενδεικτικό ότι οι έφηβοι από οικογένειες χαμηλότερου οικονομικού επιπέδου αναφέρουν σε χαμηλότερο ποσοστό ότι νιώθουν υποστήριξη από την οικογένεια, ότι έχουν εύκολη επικοινωνία με τον πατέρα (αν και δεν ισχύει το ίδιο για την επικοινωνία με τη μητέρα), και ότι κάνουν συχνά δραστηριότητες μαζί με την οικογένειά τους
Σε επίσης υψηλά ποσοστά οι έφηβοι στη χώρα μας τρώνε τουλάχιστον ένα γεύμα (σχεδόν) καθημερινά όλοι μαζί ως οικογένεια (74%) και συζητούν για θέματα γενικού ενδιαφέροντος (67%). Ωστόσο, για έναν/μία στους/στις 7 (14%) εφήβους δεν είναι εύκολο να μιλήσει για προσωπικά του/της θέματα με κανέναν από τους 2 γονείς, ενώ και το ποσοστό των εφήβων που έχουν την υποστήριξη της οικογένειάς τους εμφανίζεται σήμερα σημαντικά χαμηλότερο από ό,τι ήταν πριν από 8 και πριν από 4 χρόνια. Οι έφηβοι από οικογένειες χαμηλότερου οικονομικού επιπέδου φαίνεται να έχουν σε σημαντικά χαμηλότερα ποσοστά υποστήριξη από την οικογένεια, εύκολη επικοινωνία με τον πατέρα, αλλά και ευκαιρίες για να κάνουν συχνά δραστηριότητες μαζί ως οικογένεια.
Τα παραπάνω αποτελούν τα σημαντικότερα ευρήματα της πιο πρόσφατης (2022) σχολικής έρευνας του ΕΠΙΨΥ με τίτλο «Πανελλήνια έρευνα για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των έφηβων-μαθητών», η οποία περιελάμβανε ερωτήσεις για την οικογένεια και τις σχέσεις των εφήβων με τους γονείς τους. Τα πλήρη ευρήματα παρουσιάζονται αναλυτικά στο ειδικό θεματικό τεύχος του ΕΠΙΨΥ «Έφηβοι και οικογενειακό περιβάλλον στην Ελλάδα: Η κατάσταση σήμερα και διαχρονικά», διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου στο www.epipsi.gr.
Σύμφωνα με την κυρία Άννα Κοκκέβη, Ομότιμη Καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και επιστημονικά υπεύθυνη της έρευνας στην Ελλάδα, «…μολονότι οι σύγχρονοι έφηβοι εκτίθονται σε ολοένα και περισσότερα πλαίσια επιρροής στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς- η οικογένεια συνεχίζει να αποτελεί τον πυρήνα για την υγιή τους ανάπτυξη και κοινωνικοποίηση. Διότι, -όπως φάνηκε και στη δική μας έρευνα- ένα θετικό και υγιές κλίμα στην οικογένεια μπορεί να προάγει στα νεαρά της μέλη την αυτοεκτίμηση, την εμπιστοσύνη στις δυνατότητές τους και την αίσθηση ασφάλειας, ενώ, από την άλλη, ένα δυσλειτουργικό και μη υποστηρικτικό πλαίσιο μπορεί να οδηγήσει σε άγχος, κατάθλιψη και άλλα προβλήματα ψυχοκοινωνικής υγείας».
Τα κύρια ευρήματα
Για περισσότερα από τα 4/5 (83,7%) των εφήβων στην Ελλάδα είναι εύκολο να μιλήσουν με τη μητέρα τους για θέματα που τους απασχολούν και για τα 2/3 (67,8%) είναι εύκολο να μιλήσουν με τον πατέρα. Ωστόσο, για έναν στους 7 (14,0%) δεν είναι εύκολο να μιλήσει με κανέναν από τους 2 γονείς.
Σχεδόν τα 3/4 (73,1%) των εφήβων νιώθουν ότι έχουν την υποστήριξη των γονιών τους—σε υψηλότερο ποσοστό τα αγόρια συγκριτικά με τα κορίτσια και οι 11χρονοι συγκριτικά με τους 13- ή τους 15χρονους. Ωστόσο, μειώνεται σημαντικά διαχρονικά το ποσοστό των εφήβων που νιώθουν ότι λαμβάνουν υποστήριξη από την οικογένειά τους—από 80,2% το 2014 και 78,1% το 2018 σε 73,1% το 2022.
Για σχεδόν τα 2/3 (63,7%) των εφήβων φαίνεται να υπάρχει επαρκής γονεϊκή επίβλεψη. Ωστόσο, το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί σημαντικά την τελευταία 8ετία (από 86,0% το 2014 σε 73,8 το 2018 και ακολούθως 63,7% το 2022).
Μόνο για το 44,8% των εφήβων φαίνεται ότι οι γονείς γνωρίζουν καλά για το πού είναι συνδεδεμένοι και το τι κάνουν όταν είναι στο διαδίκτυο— το ποσοστό αυτό να είναι σήμερα σημαντικά χαμηλότερο σε σχέση με μία 4ετία πριν (ήταν 53,5% το 2018).
Οι δραστηριότητες που η πλειονότητα των εφήβων κάνουν συχνότερα μαζί με την οικογένεια τους είναι να τρώνε μαζί (74,1%), να συζητούν (67,1%) και να παρακολουθούν τηλεόραση και ταινίες (45,6%). Την τελευταία 12ετία, αν και έχει αυξηθεί το ποσοστό των εφήβων που αναφέρουν ότι συζητούν και πηγαίνουν για περπάτημα καθημερινά με την οικογένεια, έχει μειωθεί σημαντικά το ποσοστό εκείνων που αναφέρουν ότι τρώνε καθημερινά με την οικογένειά τους.
Περίπου τα 2/5 των εφήβων θεωρεί ότι η πανδημία του COVID-19 (συμπεριλαμβανομένων των μέτρων για τον περιορισμό της) είχε είτε ουδέτερη (43,2%) είτε θετική (39,7%) επίδραση στις σχέσεις τους με την οικογένεια. Ωστόσο, ένας στους 6 (17,0%) αναφέρει ότι η επίδραση ήταν αρνητική. Το ποσοστό των εφήβων που θεωρούν ότι η επίδραση ήταν θετική είναι υψηλότερο στους 11χρονους (συγκριτικά με τους μεγαλύτερους) αλλά δεν διαφοροποιείται ανάλογα με το φύλο ή το οικονομικό επίπεδο της οικογένειας.
Οι έφηβοι από οικογένειες χαμηλότερου οικονομικού επιπέδου αναφέρουν σε χαμηλότερο ποσοστό ότι νιώθουν υποστήριξη από την οικογένεια, ότι έχουν εύκολη επικοινωνία με τον πατέρα (αν και δεν ισχύει το ίδιο για την επικοινωνία με τη μητέρα), και ότι κάνουν συχνά δραστηριότητες μαζί με την οικογένειά τους.
Οι έφηβοι για τους οποίους είναι εύκολο να μιλήσουν με τους γονείς τους και εκείνοι που αισθάνονται ότι λαμβάνουν υποστήριξη από την οικογένειά τους εμφανίζουν υψηλότερα επίπεδα αυτεπάρκειας και χαμηλότερο κίνδυνο για εκδήλωση συμπτωμάτων κατάθλιψης.
Η Πανελλήνια Έρευνα του ΕΠΙΨΥ για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των έφηβων-μαθητών εκπονείται από το 1998, ανά 4ετία, ως το εθνικό σκέλος του διεθνούς ερευνητικού προγράμματος Health Behaviour in School-aged Children (www.hbsc.org), το οποίο τελεί υπό την αιγίδα του Π.Ο.Υ. Στην έρευνα του 2022 συμμετείχε πανελλήνιο αντιπροσωπευτικό δείγμα 6.250 μαθητών της ΣΤ΄ Δημοτικού, της Β΄ Γυμνασίου και της Α΄ Λυκείου. Οι μαθητές με γονική συναίνεση συμπλήρωσαν στο σχολείο ανώνυμο ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο. Η έρευνα χρηματοδοτήθηκε μερικώς από το Υπουργείο Υγείας. Το ΕΠΙΨΥ ευχαριστεί το ΥΠΑΙΘ, το ΙΕΠ, τις διοικήσεις και τους/τις εκπαιδευτικούς των σχολείων για τη συνεργασία, καθώς και τους/τις μαθητές/ριες για τη συμμετοχή τους στην έρευνα.
Κατεβάστε όλη την έρευνα του ΕΠΙΨΥ
Η βία στο διαδίκτυο
Οπως προαναφέρθηκε, το εύρημα ότι πανω από τους μισούς εφήβους λειτουργούν ανεξέλεγκτα στο διαδίκτυο, ερμηνεύει και τα ευρήματα μιας άλλης έρευνας, του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου για τη «Βία στο διαδίκτυο» που πραγματοποιήθηκε πανελλαδικά σε 4.800 έφηβους μαθητές υπό την έγκριση του Υπουργείου Παιδείας, κατά το διάστημα Νοέμβριος- Μάρτιος 2023-2024.
Από τα σημαντικότερα συμπεράσματα που προκύπτουν από την ανάλυση της έρευνας είναι ότι σχεδόν οι μισοί έφηβοι έχουν εκτεθεί ως παρατηρητές σε περιπτώσεις βίας στο διαδίκτυο και 13% των εφήβων έχει βιώσει διαδικτυακή βία.
Εντυπωσιακό είναι ότι 43% των εφήβων που δηλώνουν "Άλλο" στην ερώτηση για το φύλο, δηλώνουν ότι έχουν υποστεί διαδικτυακή βία γεγονός που αναδεικνύει την αυξημένη ευαλωτότητα που έχουν και στο διαδίκτυο παιδιά και έφηβοι μη συμβατικού σεξουαλικού προσανατολισμού...
Τα πιο σημαντικά ευρήματα
49% έχει βιώσει βία στο διαδίκτυο ως παρατηρητής.
13% έχει πέσει θύμα βίας στο διαδίκτυο.
44% έχει γίνει μάρτυρας περιστατικού παρενόχλησης ή κακοποίησης λόγω φύλου.
11% έχει βιώσει παρενόχληση ή κακοποίηση λόγω φύλου.
24% έχει πέσει θύμα μη συναινετικού διαμοιρασμού προσωπικών εικόνων/βίντεο.
11% αισθάνθηκε πίεση ή εξαναγκασμό να μοιραστεί προσωπικές/φωτογραφίες βίντεο στο διαδίκτυο.
46% δεν νιώθει ασφάλεια στο διαδίκτυο.
39% δεν γνωρίζει πώς να αναφέρει περιστατικά διαδικτυακής βίας.
Επίσης, ενδεικτικό είναι ότι 38% των εφήβων δεν γνωρίζει πώς να αναφέρει περιστατικά διαδικτυακής βίας στις πλατφόρμες. Όπως προκύπτει από την έρευνα οι έφηβοι δεν είναι εξοικειωμένοι με βασικές μορφές βίας όπως η έμφυλη βία ή η ρητορική μίσους γεγονός που λειτουργεί αποτρεπτικά στο να αναγνωρίζουν αυτές τις μορφές βίας όταν τις συναντούν. Πιο συγκεκριμένα 69% είτε δεν γνωρίζει καθόλου είτε δεν είναι σίγουρο τι είναι η έμφυλη διαδικτυακή βία, ενώ το 80% δηλώνει ότι δεν γνωρίζει τι είναι η ρητορική μίσους στο διαδίκτυο.
Η έρευνα αναδεικνύει την αναγκαιότητα περισσότερης ενημέρωσης των εφήβων για τους τρόπους ενδεδειγμένης αντίδρασης όταν βιώνουν ή συναντούν βία στο διαδίκτυο.
Εντυπωσιακό είναι το ποσοστό των εφήβων που θεωρούν ότι η διαδικτυακή βία είναι ένα μεγάλο πρόβλημα για τους ανήλικους (83%) ενώ 44% δεν νιώθει ασφάλεια όταν χρησιμοποιεί το διαδίκτυο.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 15/7
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
