Με τις εγγραφές στα νηπιαγωγεία οι γονείς εκτός του πρωινού προγράμματος μπορούν να επιλέξουν και το ολοήμερο πρόγραμμα. Το ολοήμερο νηπιαγωγείο ως ένα πρόγραμμα λειτουργίας με διευρυμένο ωράριο (7:45-16:00), θεσπίστηκε το 1997. Η καθιέρωσή του ως θεσμός έγινε για επιστημονικούς αλλά και κοινωνικούς λόγους, διότι βελτιώνει τις ακαδημαϊκές και κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών και αποτελεί απάντηση στις ανάγκες της σύγχρονης ελληνικής οικογένειας.
Η παιδαγωγική διάσταση του ολοήμερου νηπιαγωγείου είναι αδιαμφισβήτητα σημαντική: με τον περισσότερο χρόνο που προσφέρει έχει θετική επίδραση σε όλα τα παιδιά και κυρίως σε παιδιά από χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα, αλλά και ευάλωτες ομάδες. Επίσης καταγράφεται θετική επίδραση στην απόδοση των παιδιών στο τέλος της σχολικής χρονιάς και στη σχολική επιτυχία στην πρώτη τάξη. Συμβάλλει στην πρόληψη των μαθησιακών δυσκολιών μέσω της διαδικασίας της παρατήρησης ώστε να υπάρξει έγκαιρη παρέμβαση για την υποστήριξη των παιδιών. Στο ολοήμερο πρόγραμμα προβλέπεται χρόνος για γεύμα που προετοιμάζεται από το σπίτι, ενώ η παιδαγωγική αξία της ώρας αυτής έγκειται στον εμπλουτισμό του πεδίου εμπειριών και γνώσεων των παιδιών, βοηθά στην ανάπτυξη της αυτονομίας και της αυτοεξυπηρέτησής τους, καλλιεργεί την επικοινωνία και τη συνεργασία μεταξύ τους. Θεωρείται σημαντικό να δίνεται στα παιδιά ο απαιτούμενος χρόνος ώστε να γευματίζουν ήρεμα, αργά, χωρίς θόρυβο, συνωστισμό και βιασύνη, που κουράζει τα παιδιά. Πέρα από την κάλυψη των βιολογικών αναγκών, η ώρα του γεύματος, περιλαμβάνει και κάλυψη κοινωνικών αναγκών και συνιστά διαδικασία κοινωνικοποίησης, δεν είναι απλά κατανάλωση τροφής. Το ίδιο ισχύει και για τον χρόνο για ξεκούραση και χαλάρωση, που προβλέπεται, μετά το γεύμα, όπου τα παιδιά επιπλέον κατανοούν την έννοια της αυτοφροντίδας, την αναγκαιότητα των ορίων ανάμεσα στις δραστηριότητες και την χαλάρωση για ανάκτηση δυνάμεων.
Όσον αφορά τους γονείς το ολοήμερο πρόγραμμα αποτελεί μια αναγκαιότητα στην σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα, καλύπτοντας σε μεγαλύτερο βαθμό τις οικογενειακές ανάγκες. Τους απαλλάσσει από προβλήματα φύλαξης, προσφέροντας ένα ασφαλές περιβάλλον, απομακρύνει το άγχος και την πίεση και διευκολύνει την κοινωνικοποίηση των παιδιών, προσφέροντας περισσότερο χρόνο για μάθηση και δημιουργικές δραστηριότητες.
Η παράμετρος της επιπλέον παραμονής των παιδιών στο σχολείο καθιστά πιο επιτακτική την ανάγκη στήριξης και βελτίωσης του θεσμού, καταδεικνύοντας πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος των εμπλεκόμενων παραγόντων, τόσο στο παιδαγωγικό πεδίο, όσο και στο πολιτειακό. Ζητήματα χρηματοδότησης, υποδομών και στελέχωσης με προσωπικό αναδεικνύονται ως σημαντικά αλλά και πεδία στα οποία παρατηρείται υστέρηση. Με παραλλαγές και προσαρμογές από την έναρξη ισχύος του θεσμού φτάνουμε στο σήμερα. Στο μεσοδιάστημα υπήρξε περίοδος όπου για την εγγραφή παιδιού στο ολοήμερο πρόγραμμα απαιτούνταν βεβαίωση εργασίας και των δυο γονιών (σήμερα δεν ισχύει) για να αποδειχθεί η αδυναμία παραμονής των παιδιών στο σπίτι. Πρακτικά αυτό σήμαινε αποκλεισμό παιδιών από τη φοίτηση στο ολοήμερο και ότι δεν μπορούσε να επιλεγεί από την οικογένεια για παιδαγωγικούς και μόνο λόγους και φυσικά για την πλευρά του υπουργείου παιδείας σήμαινε μείωση δαπανών, με το λιγότερο εκπαιδευτικό προσωπικό και τη μείωση των λειτουργικών δαπανών που απαιτεί. Αργότερα χαρακτηρίστηκε ως προαιρετικό, κάτι που ισχύει και σήμερα σε αντίθεση με το πρωϊνό πρόγραμμα που είναι υποχρεωτικό. Σε πρώτη ανάγνωση ο χαρακτηρισμός αυτός μοιάζει να αφορά την οικογένεια προσφέροντας ευελιξία στον οικογενειακό προγραμματισμό της, την οργάνωση και επιλογή της εκπαίδευσης των παιδιών τους. Δυστυχώς όμως συμβαίνει το αντίθετο. Η συνθήκη αυτή εξυπηρετεί άλλους σκοπούς. Επιτρέπει στο υπουργείο να θέτει προτεραιότητες για τη λειτουργία των τμημάτων στα νηπιαγωγεία. Για παράδειγμα σε περιπτώσεις κενών θέσεων νηπιαγωγών στα τμήματα, που προκύπτουν για διάφορους λόγους, είτε λόγω απουσίας προσλήψεων νηπιαγωγών, αδειών ασθενείας, επιμορφώσεων, κ.λ.π., συνήθη πρακτική αποτελεί η αναστολή λειτουργίας των ολοήμερων τμημάτων για την κάλυψη των πρωϊνών τμημάτων, αλλά και άλλων ολοήμερων τμημάτων σε άλλα σχολεία, ανάλογα την προτεραιότητα που τίθεται από τη διοίκηση. Αυτό συμβαίνει λόγω έλλειψης προσωπικού, το οποίο θα μπορούσε να εξυπηρετήσει τις ανάγκες αυτές, ενώ οι λόγοι είναι δημοσιονομικοί και πάλι. Οι αναπληρωτές/τριες εκπαιδευτικοί θα μπορούσαν να καλύψουν τα κενά που δημιουργούνται για τους παραπάνω λόγους, όμως και εδώ το νομικό πλαίσιο λειτουργεί αποτρεπτικά, για παράδειγμα μόνο σε μακροχρόνια αναρρωτική άδεια μονίμου εκπαιδευτικού προσλαμβάνεται αναπληρωτής/τρια. Είναι κατανοητό λοιπόν ότι οι μικρότερης διάρκειας απουσίες καλύπτονται με τις μετακινήσεις νηπιαγωγών από το ένα νηπιαγωγείο στο άλλο, αναστέλλοντας τη λειτουργία τμημάτων ή και συμπτύσσοντας τμήματα πότε στο ένα και πότε στο άλλο νηπιαγωγείο, επιμερίζοντας κατά κάποιο τρόπο το πρόβλημα σε όλα τα σχολεία. Ενώ θα μπορούσε να διατίθεται από το υπουργείο κάποιο ποσοστό εκπαιδευτικών με σκοπό την κάλυψη των κενών αυτών, ώστε να εξασφαλίζεται η εύρυθμη λειτουργία των σχολείων. Επίσης στην περίπτωση που καταγράφεται μείωση του ελάχιστου απαιτούμενου αριθμού παιδιών για τη λειτουργία ενός ολοήμερου τμήματος εντός της σχολικής χρονιάς, ακόμη και ενός παιδιού (5/10/14 για 1/θ/2/θ και 3/θ αντίστοιχα, ως ελάχιστος αριθμός) σύμφωνα με το νόμο, αναστέλλεται η λειτουργία του. Ενώ παρατηρείται και το φαινόμενο όπου, όταν υπολείπεται ο απαιτούμενος αριθμός παιδιών για τη λειτουργία του τμήματος, ακόμη και ενός παιδιού, να μην λειτουργεί το ολοήμερο, ή αν λειτουργήσει αυτό γίνεται κατόπιν διαμαρτυριών γονέων και εκπαιδευτικών. Όπως γίνεται αντιληπτό, όλα αυτά συμβαίνουν χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες των παιδιών και των οικογενειών τους, αλλά και οι εκπαιδευτικοί. Ουσιαστικά συμβαίνει το εξής: η αναγκαιότητα της κάθε οικογένειας μπορεί να ζυγιστεί και να μετρηθεί και ανάλογα να καλυφθεί ή όχι, κι όλα αυτά από μέρα σε μέρα να αλλάζουν. Διότι μπορεί μια μέρα να μην λειτουργήσει το τάδε ολοήμερο τμήμα, την άλλη το άλλο και οι γονείς να πρέπει να προσαρμόσουν το πρόγραμμά τους ανάλογα και μάλιστα την τελευταία στιγμή. Εκείνο που θα έπρεπε να ισχύει και λόγω της αλλαγής συνθηκών στην λειτουργία της οικογένειας για διάφορους λόγους (αλλαγή ή εύρεση εργασίας, μονογονεϊκές οικογένειες, αλλαγή κατοικίας κ.α) να υπάρχει ένας οργανωμένος θεσμός που να εξασφαλίζει σιγουριά.
Παράδοξο αποτελεί το να μην στηρίζεται, ένας αποδεδειγμένα σημαντικός θεσμός ενίσχυσης της κρατικής μέριμνας, όπως το ολοήμερο νηπιαγωγείο, που στόχο έχει τη μείωση των μορφωτικών και των κοινωνικών διακρίσεων των παιδιών. Οι δυσλειτουργίες που αναφέρθηκαν δεν εξυπηρετούν τους εργαζόμενους γονείς, διότι ανατρέπουν τον οικογενειακό τους προγραμματισμό, δεν προσφέρουν ασφάλεια και σταθερότητα και τους αναγκάζουν να στραφούν σε άλλες υπηρεσίες και δομές, κυρίως ιδιωτικού χαρακτήρα, με οικονομικό κόστος, την ίδια στιγμή που η πολιτεία αποποιείται τον ρόλο της για παροχή δωρεάν δημόσιας εκπαίδευσης σε όλα τα παιδιά. Τα παιδιά αποτελούν τον αδύναμο κρίκο αυτής της αλυσίδας, όπου οι μορφωτικές τους ανάγκες δεν έχουν τη θέση που τους αρμόζει. Αυτά τα προβλήματα λειτουργούν επιπρόσθετα στην ήδη επιβαρυμένη συνθήκη με τα πολυπληθή τμήματα (αναλογία 1 εκπαιδευτικός προς 25 παιδιά), ενώ η αποτελεσματικότητα του ολοήμερου νηπιαγωγείου μπορεί να ενισχυθεί σε περιβάλλοντα με μικρότερο αριθμό παιδιών ανά τμήμα, κάτι που είναι ιδιαίτερα επωφελές για όλα τα παιδιά σε κάθε δομή της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Μια άλλη συνθήκη η οποία είναι πάρα πολύ σημαντική στην εκπαίδευση και που έχει σχέση με τα παραπάνω παραδείγματα και δεν λαμβάνεται υπόψη είναι η εξής: Το κάνω μάθημα σε παιδιά δεν είναι κάτι απλό και επιφανειακό, αλλά απαιτεί γνώσεις, αποτελεί πολύπλοκη και δυναμική διαδικασία σχεδιασμού και εφαρμογής, βασισμένη σε επιλογές και αποφάσεις που πρέπει να παρθούν με βάση τις ανάγκες των παιδιών. Δεν είναι απλώς μεταφορά γνώσης, είναι πρώτα από όλα σχέση παιδαγωγική μεταξύ εκπαιδευτικού και παιδιού, που έχει πολύ μεγάλη αξία, που αποτελεί απαράβατο κανόνα για να αναπτυχθούν αυθεντικές, προσωπικές αδιαμεσολάβητες σχέσεις με τα παιδιά, ώστε να δημιουργηθεί και καλλιεργηθεί το απαιτούμενο παιδοκεντρικό μαθησιακό κλίμα για να επιτευχθεί η μάθηση. Όταν διακόπτεται αυτή η σχέση, δεν λαμβάνεται υπόψη καθόλου η ψυχολογία των παιδιών, ενώ δεν είναι καθόλου εύκολο και μάλιστα είναι και επιβλαβές να αλλάζουν εκπαιδευτικούς τα παιδιά αυτής της ηλικίας, καθώς χάνουν την εμπιστοσύνη τους απέναντι στην εκπαιδευτική διαδικασία, διότι ο/η νηπιαγωγός τους αποτελεί σημαντικό πρόσωπο για τα ίδια, ενώ δεν μπορούν να κατανοήσουν το λόγο που αυτό συμβαίνει. Είναι χαρακτηριστικά τα σχόλια των παιδιών σε περιπτώσεις μετακινήσεων των νηπιαγωγών τους, τους για κάλυψη λειτουργικών κενών σε άλλα σχολεία, «-μα που πήγε η κυρία μας; -γιατί έφυγε;-θα ξανάρθει;»,
Η λειτουργία του ολοήμερου νηπιαγωγείου, θεσμού που αγκαλιάστηκε από γονείς και εκπαιδευτικούς τορπιλίζεται, εφόσον δεν στηρίζεται υλικά και θεσμικά. Απαξιώνεται η αξία του, η εργασία των εκπαιδευτικών, οι γονείς και οι ανάγκες τους και πάνω από όλα τα παιδιά. Ένας απαξιωμένος θεσμός σαφώς και δεν είναι ελκυστικός. Οι νηπιαγωγοί προσπαθούν με όλες τους τις δυνάμεις να τον στηρίξουν αλλά δεν συμπεριλαμβάνεται στις προτεραιότητες της εκπαιδευτικής πολιτικής. Οι συνέπειες αυτής της κατάστασης αφορούν όλους τους εμπλεκόμενους, μιας και στη λειτουργία των εκπαιδευτικών θεσμών απαιτείται η συνεισφορά των εκπαιδευτικών, των οικογενειών και της κοινότητας/πολιτείας.
Ο σκοπός όλων όσων παρατέθηκαν είναι να καταγραφούν οι κίνδυνοι αλλά και οι επιπτώσεις τους, για τον θεσμό του ολοήμερου νηπιαγωγείου, όπως τον βιώνει μια γυναίκα εργαζόμενη, νηπιαγωγός και μητέρα. Όπως αναδείχτηκε από τα παραπάνω, εκπαιδευτικοί και γονείς πρέπει να συμπορευθούμε ενώνοντας τις δυνάμεις μας στον αγώνα για βελτίωση και αυτού του θεσμού, όπως και για το δημόσιο σχολείο γενικότερα και εντέλει για την προάσπιση των μορφωτικών δικαιωμάτων των παιδιών μας.
Νάτσια Ελευθερία
Νηπιαγωγός, Μέλος του Συλλόγου Εκπαιδευτικών Π. Ε. Νομού Ιωαννίνων, αν. αιρετό μέλος του ΠΥΣΠΕ Ιωαννίνων.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ τον Ιούνιο: Ανακοινώθηκε ΕΠΙΣΗΜΑ η ύλη!
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 24/03
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
