Λεωνίδας Βουρλιώτης Στην Ελλάδα του 2025, χιλιάδες παιδιά εξακολουθούν να περιφέρονται ανάμεσα σε εκπαιδευτικά πλαίσια που δεν σχεδιάστηκαν γι’ αυτά. Παιδιά με μέτριας λειτουργικότητας αυτισμό, αναπτυξιακές ιδιαιτερότητες ή υψηλή νοημοσύνη παλεύουν καθημερινά για να βρουν το δικαίωμα σε μια εκπαίδευση που να τα σέβεται και να τα υποστηρίζει. Η ελληνική εκπαίδευση αποτυγχάνει να προσφέρει πραγματικά συμπεριληπτικές λύσεις — με τα «καλούπια» των ειδικών και γενικών σχολείων να αποδεικνύονται ασφυκτικά.
Ας δούμε τι εξομολογούνται δυο μητέρες στη Λίνα Γιάνναρου στην Καθημερινή
Παιδιά που “δεν χωρούν”
Ο Ηλίας, μαθητής της Α’ Δημοτικού με μέτριας λειτουργικότητας αυτισμό, είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Παρότι αυτοεξυπηρετείται και δείχνει πρόοδο, θεωρείται ανεπαρκής για το γενικό σχολείο, αλλά και “υπερβολικά λειτουργικός” για το ειδικό. Η μητέρα του, Αλεξάνδρα Λώλη, περιγράφει έναν φαύλο κύκλο αξιολογήσεων, απορρίψεων και οικονομικής εξάντλησης, χωρίς κρατική υποστήριξη. «Παντού είμαστε μια παραφωνία», δηλώνει.
Το ΚΕΔΑΣΥ και η “διπλή αλήθεια”
Το ΚΕΔΑΣΥ, κεντρικός μηχανισμός αξιολόγησης, συχνά αποφαίνεται υπέρ της φοίτησης σε ειδικά σχολεία – ανεξαρτήτως του βαθμού λειτουργικότητας του παιδιού – όχι λόγω παιδαγωγικής καταλληλότητας αλλά επειδή λείπουν οι διαθέσιμοι ειδικοί για παράλληλη στήριξη στα γενικά σχολεία. Το σύστημα αυτοαναιρείται, με τα “off the record” σχόλια να μετατρέπονται σε επίσημες αποφάσεις χωρίς διέξοδο.
Η άλλη όψη: Το χάρισμα που απομονώνει - Bullying αντί για αποδοχή
Η περίπτωση του Παναγιώτη, χαρισματικού παιδιού με κοινωνικές ιδιαιτερότητες, φέρνει στο φως ένα άλλο έλλειμμα: την ανικανότητα του σχολείου να προστατεύσει, να εντάξει και να κατανοήσει τα ιδιαίτερα χαρίσματα. Η Φωτεινή Πελέκη, μητέρα του, περιγράφει τον καθημερινό σχολικό εφιάλτη: συστηματικός εκφοβισμός, απομόνωση και ένα σχολείο που «σφυρίζει αδιάφορα». Ακόμη και η πλατφόρμα του Υπουργείου Παιδείας για τον σχολικό εκφοβισμό “stop-bullying.gov.gr” αποχαρακτήρισε το περιστατικό.
Ο γονεϊκός αποκλεισμός
Η κοινωνική απομόνωση δεν περιορίζεται στο παιδί. Οι γονείς, όταν επισημαίνουν τα προβλήματα, συχνά αποκλείονται και οι ίδιοι από τη σχολική κοινότητα – με χαρακτηριστικό το παράδειγμα της μητέρας που «έμεινε έξω» από την ψηφιακή ομάδα επικοινωνίας (viber group) του σχολείου.
Οικονομική εξόντωση χωρίς στήριξη
>3.000€ μηνιαίο κόστος για θεραπείες, σχολείο και παράλληλη στήριξη
Μόλις 522€ αποζημίωση από τον ΕΟΠΥΥ
0€ για συμβουλευτική γονέων, για επιμόρφωση εκπαιδευτικών, για μακροπρόθεσμο σχεδιασμό
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η κ. Λώλη: «Δεν θέλω άλλες οδηγίες. Θέλω πλαίσιο. Θέλω δημόσιο σχολείο που να ξέρει πώς να υποστηρίξει τον γιο μου. Δεν θέλω να καταλήξει να περιμένει επίδομα για να ζήσει. Θέλω να μπορεί να γίνει φούρναρης, μάγειρας, ό,τι αγαπήσει».
Ανισότητες μέσα στις ανισότητες, μαθητές σε εγκατάλειψη
Το λεγόμενο συμπεριληπτικό σχολείο έχει γίνει πιο αφιλόξενο για όλους τους μαθητές και πολύ περισσότερο για τους πλέον αδύναμους, καθώς έχει βαθύνει και βαθαίνει ολοένα και περισσότερο την υποχρηματοδότηση, τις περικοπές, τον ανταγωνιστικό και εξεταστικοκεντρικό του χαρακτήρα, την ανάγκη καταφυγής σε φροντιστηριακά στέγαστρα.
Τα ερωτήματα πηγάζουν και πριμοδοτούνται από την ίδια την κατάσταση που έχουν διαμορφώσει οι νομοθετικές παρεμβάσεις της ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας.
Ένα σχολείο μπορεί να είναι συμπεριληπτικό όταν είναι υποστελεχωμένο;
Οταν τα τμήματα έχουν 25 και βάλε μαθητές μαζί με παιδιά με αναπηρίες ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες;
Οταν οι μαθητές με ειδικές ανάγκες στο τέλος της χρονιάς εξετάζονται στα ίδια ακριβώς θέματα με τους άλλους συμμαθητές τους και είτε ξετινάζονται στις εξετάσεις είτε προάγονται στην επόμενη τάξη στη βάση μιας ελεημοσύνης που μπορεί να μαλακώνει την καρδιά αλλά δεν αντιμετωπίζει την ανισότητα;
Πολύ σωστά ο εκπαιδευτικός Τάσος Χατζηαναστασίου σημειώνει ότι έχουμε πιθανόν την παγκόσμια πρωτοτυπία να θεωρούμε ως ισότητα ευκαιριών την αμορφωσιά! Αντί δηλαδή να υπάρχει φροντίδα για ουσιαστική και πλήρη λειτουργία υποστηρικτικών δομών στη βασική εκπαίδευση, κρύβεται το πρόβλημα κάτω από το χαλί, ανεμίζεται η σημαία της δήθεν «ισότητας» ώσπου να έρθει η ωμή κοινωνική πραγματικότητα να αποκαταστήσει την τάξη, δηλαδή τις υπαρκτές κοινωνικές ανισότητες! Η «ισότητα» όπως την εννοεί η θεωρία της «συμπερίληψης» έχει καθαρά σε νεοφιλελεύθερη βάση: όλοι ίσοι σε μία άνιση κοινωνία!
Στο πλαίσιο αυτό η «συμπερίληψη» καμιά ισότητα ευκαιριών δεν διασφαλίζει. Δεν ωφελεί δηλαδή ούτε τα άτομα ούτε το κοινωνικό σύνολο. Αντίθετα, ενώ δεν προσφέρει τίποτα στους δήθεν «επωφελούμενους», όσο ανεβαίνουμε βαθμίδα εξοστρακίζει μαθητές από το σχολείο που δεν μπορούν να παρακολουθούν το πρόγραμμα του «ενός σχολείου για όλα τα παιδιά». Όσο για τους εκπαιδευτικούς η «συμπερίληψη» με την εξατομίκευση της διδασκαλίας που υποχρεωτικά προβλέπει, θα αποτελέσει ακόμη μία αφορμή για την απαξίωση και συκοφάντησή τους ότι «δεν κάνουν τη δουλειά τους».
Τι λείπει σήμερα
| Ανάγκη | Υφιστάμενη Κατάσταση | Τι πρέπει να γίνει |
|---|---|---|
| Ενδιάμεσο εκπαιδευτικό πλαίσιο | Ανύπαρκτο | Δημιουργία σχολικών μονάδων ή τάξεων για παιδιά με μέτριας λειτουργικότητας αναπτυξιακές διαταραχές |
| Παράλληλη στήριξη | Ανεπαρκές προσωπικό, ελλιπής χρηματοδότηση | Μόνιμες προσλήψεις, γενναία κρατική ενίσχυση |
| Αντιμετώπιση σχολικού εκφοβισμού | Γραφειοκρατική αναλγησία | Θεσμική υποχρέωση για άμεσες παρεμβάσεις, επιμόρφωση προσωπικού |
| Ενημέρωση εκπαιδευτικών | Μη υποχρεωτική | Ενσωμάτωση ειδικής αγωγής στην αρχική και συνεχιζόμενη επιμόρφωση |
| Συνεργασία με γονείς | Συχνά απούσα ή εχθρική | Ενεργή εμπλοκή των γονιών ως ισότιμοι εταίρο |
Ο Παιδαγωγός Φρενέ έλεγε: «Το σχολείο πρέπει να είναι το σπίτι του παιδιού, όχι ένα ξένο δωμάτιο». Στην Ελλάδα του σήμερα, για χιλιάδες οικογένειες, το σχολείο μοιάζει εχθρικό, ανίκανο ή αδιάφορο.
Αν θέλουμε μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς, η συζήτηση δεν μπορεί να μένει σε ευχολόγια και διακηρύξεις. Χρειάζονται δομές, σχέδιο και βούληση. Κυρίως όμως, χρειάζεται να δούμε κάθε παιδί όχι ως πρόβλημα προς διευθέτηση, αλλά ως μοναδική ύπαρξη με δικαίωμα στη μάθηση, την αποδοχή και την ελπίδα.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Πανελλήνιος γραπτός διαγωνισμός: Βγήκε η προκήρυξη - Αιτήσεις από 29/4 έως 14/5
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 21/04
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
