Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου, «σαν έτοιμα από καιρό»…

 

Aννα Μαυρουδή

 

Γιατί είναι σημαντικό το προσφάτως κατατεθέν στη Βουλή νομοσχέδιο «Οργάνωση και Λειτουργία Ιδρύματος Νεολαίας και Δια Βίου Μάθησης και Εθνικού Οργανισμού Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού και άλλες διατάξεις» του Υπουργείου Παιδείας; Γιατί τα δύο πρώτα κεφάλαια, αφιερωμένα αποκλειστικά στο ΙΝΕΔΙΒΙΜ και στον ΕΟΠΠΕΠ, Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου και τα δύο, εποπτευόμενα από το Υπουργείο Παιδείας, συμπυκνώνουν την ουσία του ιδεολογικού προσανατολισμού της κυβέρνησης, αναπαράγουν παλαιοκομματικές πρακτικές και διαιωνίζουν τη νοοτροπία του «κράτους ως κομματικό -ή και δικομματικό τώρα- τσιφλίκι σε αγαστή συνεργασία με τους ημετέρους επιχειρηματίες». Είναι επιτακτική ανάγκη να καταδειχθεί τόσο η αλλαγή του υποδείγματος δια-κυβέρνησης που επιχειρείται με αυτό το Σ/Ν, όσο και οι χρόνιες παθογένειες του δικομματισμού που υπηρετούνται εδώ αβασάνιστα. Έτσι, δεν θα ασχοληθούμε εδώ με τις αρμοδιότητες αυτές καθαυτές των ΝΠΙΔ και πώς αυτές υπακούουν στις κυρίαρχες νεοφιλελεύθερες πολιτικές για την Εκπαίδευση, την Φοιτητική και Μαθητική Μέριμνα, την Κατάρτιση, τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό και Συμβουλευτική, τη Νεολαία και την Δια Βίου Μάθηση. Ο καθένας από τους παραπάνω τομείς χρήζει σοβαρής και εκτενούς ενασχόλησης που ξεπερνούν τα όρια του παρόντος άρθρου.

 

Για την ιστορία, τα δύο αυτά ΝΠΙΔ έχουν προέλθει από τη συγχώνευση 6 διαφορετικών φορέων (ΚΥΑ127175/Η/4-11-2011 και ΚΥΑ119959/Η/20-10-2011 αντίστοιχα), ήτοι του Ινστιτούτου Νεολαίας, Ινστιτούτου Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων και Εθνικού Ιδρύματος Νεότητας για το ΙΝΕΔΙΒΙΜ και του Εθνικού Κέντρου Πιστοποίησης Δομών Δια Βίου Μάθησης, του Εθνικού Κέντρου Επαγγελματικού Προσανατολισμού, και του Εθνικού Οργανισμού Πιστοποίησης Προσόντων για τον Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.

 

Τον τελευταίο καιρό, σε έναν πραγματικό καταιγισμό κοινοβουλευτικών νομοθετικών παρεμβάσεων δρομολογείται βίαια ο βαθειά νεοφιλελεύθερος μετασχηματισμός της κρατικής πολιτικής και της δημόσιας διοίκησης σε όλα τα πεδία. Όλες οι αρμοδιότητες δημοσίων φορέων και υπηρεσιών μεταβιβάζονται σε υπερμεγέθη και καθολικά ελεγχόμενα από την πολιτική ηγεσία ΝΠΙΔ σε θέματα χάραξης και άσκησης πολιτικών για το περιβάλλον, την έρευνα, την υγεία, την πρόνοια, κ.α.. Έτσι, και με το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, οι διακηρύξεις περί μείζονος αναδόμησης προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος, με τις οποίες βομβαρδιζόμαστε καθημερινά από την κυρίαρχη μηντιακή αφήγηση, καταρρέουν. Με τον ίδιο τρόπο διαλύεται η εικόνα που απεγνωσμένα προσπαθεί να «χτίσει» η κυβέρνηση για τον εαυτό της: η διαφάνεια, η αριστεία, η αξιολόγηση, η ανάκτηση της αξιοπιστίας της χώρας στον ευρωπαϊκό χώρο και η λογοδοσία μέσω ελεγκτικών μηχανισμών είναι ανύπαρκτα στοιχεία στη συγκεκριμένη νομοθετική πρωτοβουλία.

 

Ας γίνουμε, όμως ποιο συγκεκριμένοι:

 

1. υπερσυγκεκρωτισμός εξουσιών στον/-ην εκάστοτε Υπουργό: Η «αρχή του ενός ανδρός ή της μιας γυνής» που διορίζει και παύει Διοικητικά Συμβούλια, χωρίς την πρόβλεψη για συμμετοχή έμπειρων υπαλλήλων επιτελικών δημοσίων υπηρεσιών αλλά και των εργαζομένων, που έχει την αποκλειστική ευθύνη για τον οικονομικό προϋπολογισμό έργων εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ (κυρίως από συγχρηματοδοτούμενα έργα) χωρίς τη διαμεσολάβηση και τον έλεγχο μιας δημόσιας λειτουργικής μονάδας είναι και επικίνδυνη και οπισθοδρομική.

 

2. άρση της επιτελικότητας των δημόσιων υπηρεσιών: η δια της πλαγίας οδού θεσμική αναβάθμιση των ΝΠΙΔ έρχεται να υπερκεράσει τους συνταγματικά αρμόδιους για τη χάραξη και εφαρμογή των δημοσίων πολιτικών σε ζητήματα Διά Βίου Μάθησης. Διερωτάται κανείς αν είναι δυνατόν Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου, μη δημόσιες δομές δηλαδή, να εκπροσωπούν την Ελλάδα ως Εθνικά Κέντρα, Εθνικά Σημεία Συντονισμού ή Εθνικά Σημεία Αναφοράς σε μια σειρά ευρωπαϊκών και διεθνών δικτύων, συνεδρίων, συμβουλίων και θεσμών. Διερωτάται, επίσης, κανείς αν η πιστοποίηση δημοσίων και ιδιωτικών δομών μπορεί να γίνεται από μια μη δημόσια δομή… Εισηγήσεις για την έκδοση κανονιστικών πλαισίων, για την «διαμόρφωση της δημόσιας πολιτικής, των κανόνων και των προγραμμάτων», η τήρηση μητρώων και πολλές άλλες αρμοδιότητες βρίσκονται εκτός δημοσίου ελέγχου.

 

3. Αντιεπιστημονική και αποσπασματική προσέγγιση της δημόσιας διοίκησης: Το νομοσχέδιο κατατέθηκε πριν ακόμα καταρτιστεί το τελικό οργανόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας & Θρησκευμάτων, Πολιτισμού & Αθλητισμού, δηλαδή το Σ/Ν ρυθμίζει θέματα εποπτευόμενων φορέων, πριν ρυθμιστεί το ίδιο το Υπουργείο! Αποτελεί τουλάχιστον ανορθολογισμό η «τακτοποίηση» της λειτουργίας και των αρμοδιοτήτων των δύο ΝΠΙΔ, δηλαδή των εκτελεστικών βραχιόνων του Υπουργείου, πριν καθοριστεί το κεντρικό θεσμικό όργανο, δηλαδή το ίδιο το Υπουργείο.

 

4. Ιδιωτικοποίηση πολλών δράσεων, έργων και προγραμμάτων σχετικά με την εκπαίδευση και τη δια βίου μάθηση αλλά και την πιστοποίηση προσόντων, τον επαγγελματικό προσανατολισμό και τη συμβουλευτική. Παραδείγματος χάριν, Α. Παραχωρείται ο έλεγχος και η πιστοποίηση σε ιδιωτικούς αδειοδοτημένους φορείς, οι οποίοι θα καταβάλλουν ανταποδοτικά τέλη, Β. τα Ιδιωτικά Γραφεία Εργασίας, οι Επιχειρήσεις Προσωρινής Απασχόλησης που προβλέπονται με το Μεσοπρόθεσμο του Νοεμβρίου 2012 θα παρέχουν συμβουλευτική και επαγγελματικό προσανατολισμό, κατάρτιση και επαγγελματική εκπαίδευση. Αρχίζει λοιπόν το «μεγάλο κόλπο»: εκατομμύρια ευρώ θα διοχετευτούν στα ΕΠΑ και ΙΓΕΕ μέσω ΕΣΠΑ και τους όρους, τον έλεγχο και την εποπτεία των οποίων θα έχει ο ΕΟΠΠΕΠ ή κάποιος ιδιωτικός «πιστοποιημένος» από τον ΕΟΠΠΕΠ φορέας. Άγνωστη παραμένει η τύχη και το ύψος των διδάκτρων των δημόσιων ΙΕΚ, των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας, των υπό ίδρυση Κέντρων Δια βίου Μάθησης στους Δήμους και πολλών άλλων δράσεων της μη τυπικής εκπαίδευσης.

 

5. Ανυπαρξία ελεγκτικών διαδικασιών των χρηματοροών, αξιολογικού πλαισίου για την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και κοινωνικής λογοδοσίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η μόνη πρόβλεψη είναι ένας ετήσιος οικονομικός απολογισμός που υποβάλλεται αποκλειστικά στον Υπουργό και μετά… χάνονται τα ίχνη του. Η εποπτεία αναφέρεται γενικά και αόριστα: το πώς, από ποιους και κάθε πότε παραμένει αδιευκρίνιστο.

 

6. Πυραμίδα αλληλοεξαρτώμενων «πραιτωριανών φρουρών»: Ο Υπουργός προσλαμβάνει και απολύει κατά το δοκούν το Δ.Σ. όπου θα τοποθετούνται άτομα «εγνωσμένου κύρους και διακριθέντες στο δημόσιο βίο»(!), που με τη σειρά του αποσπά από όλο το δημόσιο τομέα υπαλλήλους με τα επιδόματα και τα μόρια των οργανικών τους θέσεων! Οι προσλήψεις, το πειθαρχικό δίκαιο, η μισθολογική και βαθμολογική εξέλιξη του προσωπικού, όλα καθορίζονται από το ΔΣ.

 

7. Αδιαφάνεια ως προς την οικονομική διαχείριση: α. της μεγάλης δημόσιας περιουσίας (κληροδοτήματα, ακίνητα, έργα τέχνης, πνευματικά δικαιώματα, σχολικές βιβλιοθήκες κτλ) η οποία και μένει «ανεκμετάλλευτη». Πώς θα αξιοποιηθεί, με ποιους επωφελούμενους και με ποια νομική διαδικασία παραμένει αναπάντητο στο νομοσχέδιο. Το γεγονός και μόνο ότι μεταβιβάζεται σε ΝΠΙΔ και αποτελεί πλέον δική του περιουσία αποτελεί σοβαρή εξέλιξη. β. κοινοτικών κονδυλίων: τα δύο ΝΠΙΔ χρήζονται Ενδιάμεσοι Φορείς Διαχείρισης για τα κοινοτικά πλαίσια στήριξης, δηλαδή αντλούν και μοιράζουν επιδοτήσεις…

 

8. Αδυναμία πρόβλεψης ύψους μείωσης δημοσίων δαπανών: επιτροπές, μέλη, αριθμός συνεδριάσεων, κτλ, όλα αμειβόμενα για τα μέλη του ΔΣ. Την ίδια ώρα που απολύονται εργαζόμενοι για να μειωθεί το μισθολογικό κόστος και λοιδορούνται δημόσιοι υπάλληλοι των 1000 ευρώ, δημιουργούνται έμμισθες θέσεις αγνώστου κόστους για το δημόσιο προϋπολογισμό. Ας σημειωθεί επίσης, ότι η συνοδευτική έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του κράτους δεν μπορεί να προβλέψει ουσιαστικά παρά μόνο παραπάνω δαπάνες προκαλούμενες από το Σ/Ν. Επίσης, ο έλεγχος της διαχείρισης γίνεται με απόφαση του ΔΣ από ορκωτούς λογιστές των οποίων η αμοιβή καθορίζεται από το ΔΣ: ο ελέγχων επιλογή του ελεγχόμενου, όπως και η αμοιβή του!

 

Για να δούμε λίγο το «μεγάλο κάδρο», τα πεδία στα οποία δραστηριοποιούνται τα δύο αυτά ΝΠΙΔ (βλέπε εισαγωγή) αποτελούν την αιχμή του δόρατος για το 5ο Χρηματοδοτικό Πλαίσιο Στήριξης, με παράλληλη αύξηση των αντίστοιχων χρηματοδοτήσεων. Η συνολική στρατηγική της ΕΕ στο πλαίσιο της «ΕΥΡΩΠΗΣ 2020» προωθεί τους συγκεκριμένους τομείς θεωρώντας τους πυλώνες για την ανάπτυξη και την έξοδο από την κρίση. Από αυτό πηγάζει και η σπουδή του Υπουργείου: η δημιουργία του κατάλληλου νομοθετικού πλαισίου για τη μέγιστη δυνατή απορρόφηση των κοινοτικών κονδυλίων από πλήρως ελεγχόμενους από την πολιτική εξουσία φορείς, οι οποίοι με τη σειρά τους μπορούν να τα διοχετεύουν σε επιχειρηματίες κατά βούληση –κομματική, οικονομική κτλ- κύριους πρωταγωνιστές στο χώρο της μη τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης.

 

Για τους γνωρίζοντες, η λειτουργία των ΝΠΙΔ θεωρείται προβληματική π.χ. το δημιούργημα της προηγούμενης Υπουργού, Άννας Διαμαντοπούλου, το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «Διόφαντος» και οι δραστηριότητες του που έχουν μπει στο στόχαστρο της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) από τον Φεβρουάριο του 2012 για διασπάθιση κοινοτικών κονδυλίων.

 

Κόπτεται, λοιπόν η κυβέρνηση για περιστολή δαπανών, εξορθολογισμό διαδικασιών, συντονισμό πολιτικών και αποτελεσματικότητα. Είναι όμως σίγουρο ότι αυτά δεν πρόκειται να υλοποιηθούν με το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, καθώς πρόκειται για ένα κράμα απορρύθμισης αρμοδιοτήτων και επιτελικών σχέσεων, συρρίκνωσης του δημοσίου συμφέροντος, ιδιωτικοποίησης διαδικασιών και υπηρεσιών και μικροπολιτικής σκοπιμότητας με δημιουργία «μικρομάγαζων», ρουσφετολογικού και πελατειακού δικτύου με πολλά εκατομμύρια ευρώ, δημοσίας και ευρωπαϊκής προέλευσης. Η σκοπιμότητα του νομοσχεδίου βρίσκεται σε πλήρη αντιδιαστολή με την προσπάθεια εξυγίανσης και εκσυγχρονισμού του πελατειακού συστήματος που ευαγγελίζεται η κυβέρνηση. Και κυρίως, με το επιχείρημα της κυβερνησιμότητας ως ύψιστο αγαθό αλλά και της κρίσης χρέους ως ευκαιρία για λιγότερο κράτος, η δημοκρατία και τα δημόσια αγαθά απαξιώνονται και συρρικνώνονται, αφήνοντας όλο και περισσότερο χώρο σε μια ιδιωτική αγορά που λειτουργεί με όρους διαπλοκής και αδιαφάνειας.

 

Παιδεία και Κοινωνία, 13/1/2012