Πρόταση για το Λύκειο και το σύστημα εισαγωγής στην Τριτοβάθμια

Το Γενικό Λύκειο αποτελεί προαιρετική βαθμίδα εκπαίδευσης με στόχο την παροχή Γενικής Παιδείας στους μαθητές, την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους και την καλλιέργεια των δεξιοτήτων τους, αλλά μοιραία αποτελεί και το προστάδιο για την εισαγωγή τους στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.

Η επιδιωκόμενη αποσύνδεση του Λυκείου από την εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, όμως, προσκρούει στη δομή-οργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος, στον ελλιπή σχεδιασμό, σε λανθασμένες εκτιμήσεις και στην κουλτούρα που έχει διαμορφωθεί. Το σύστημα εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το Λύκειο και αποτελεί αυταπάτη να θεωρείται εύκολη υπόθεση η απαγκίστρωσή του.

Η παρακάτω πρόταση καθορίζει ως τάξεις γενικής παιδείας την Α΄ και Β΄Λυκείου και ως έτος προπαρασκευής στα πανελλαδικά εξεταζόμενα μαθήματα την Γ’ Λυκείου, ώστε να είναι ξεκάθαρες οι απαιτήσεις και οι στόχοι κάθε τάξης. Κάθε πανελλαδικά εξεταζόμενο μάθημα εξοπλίζει τον μαθητή και αποτελεί προαπαιτούμενη γνώση-έρεισμα για τη σχολή που επιθυμεί να εισαχθεί.

Στόχος και προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία των ιδρυμάτων της Τριτοβάθμιας είναι οι υποψήφιοι να διδάσκονται επαρκώς συγκεκριμένα μαθήματα για την εισαγωγή τους σε σχολές εφάμιλλου γνωστικού αντικειμένου. Η εμβάθυνση κατά τη διδασκαλία και η αξιολόγηση μέσω των πανελλαδικών εξετάσεων πιστοποιούν αφενός ότι οι μαθητές κατέχουν επαρκώς το απαραίτητο γνωστικό υπόβαθρο, για να ξεκινήσουν τις σπουδές τους, αφετέρου τους επιτρέπει να αναδείξουν/καλλιεργήσουν τα πεδία στα οποία έχουν κλίση, ταλέντο και αυξημένο ενδιαφέρον.

Το προτεινόμενο σύστημα έχει επηρεαστεί τόσο από το International Baccalaureate, όσο και το αντίστοιχο σύστημα που θεσμοθετήθηκε στην Κύπρο την περασμένη άνοιξη, καθώς και από τα συστήματα που εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα τα τελευταία 40 χρόνια.

Περιγραφή προτεινόμενου Συστήματος Εισαγωγής

Όσον αφορά στα μαθήματα, όπως και σήμερα, το Γενικό Λύκειο:

► Στην Α’ Λυκείου παρέχει εκπαίδευση Γενικής Παιδείας.

► H Β’ Λυκείου αποτελεί κυρίως (και είναι η τελευταία) τάξη Γενικής Παιδείας. Περιέχει 2 ολιγόωρους Κύκλους Σπουδών, τον Θετικό (με Μαθηματικά και Φυσική) και τον Θεωρητικό (με Αρχαία Ελληνικά και Κοινωνικές-Πολιτικές Επιστήμες), όπως στον υπάρχον πλαίσιο. Τα υπόλοιπα γνωστικά αντικείμενα (πλην των προαναφερθέντων 4 και των Λατινικών) προσφέρονται ως μαθήματα Γενικής Παιδείας.

► Στη Γ’ Λυκείου πραγματοποιείται διδασκαλία και εμβάθυνση σε γνωστικά αντικείμενα ενός Κύκλου Σπουδών, Θετικού ή Θεωρητικού, κατ’ επιλογή του μαθητή. Με απλά λόγια, προσφέρονται μόνο μαθήματα που εξετάζονται για την εισαγωγή των μαθητών στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, όπως αποτυπώνονται στον Πίνακα, ενώ 3 μαθήματα προσφέρονται και στους δυο Κύκλους Σπουδών.

Όσον αφορά στα ειδικά μαθήματα, αυτά οργανώνονται με βάση τη ζήτηση και πραγματοποιούνται σε επιλεγμένα σχολεία κατά τις απογευματινές ώρες και σε ικανοποιητικό χρόνο για τη διδασκαλία της εξεταστέας ύλης.

Η ύλη των μαθημάτων των δύο Κύκλων Σπουδών πρέπει να είναι εξορθολογισμένη και να διδάσκεται σε επαρκή χρόνο, ώστε να καλύπτεται με πληρότητα και επάρκεια (διδασκαλία, εμβάθυνση και εμπέδωση).

Πίνακας | 

Ο Εθνικός Οργανισμός εξετάσεων αποτελεί φορέα που υπάγεται στο Υπουργείο Παιδείας. Έχει την ευθύνη μηχανοργάνωσης της διαδικασίας, διαχείρισης της τράπεζας θεμάτων, διοργάνωσης των εξετάσεων, έκδοσης των αποτελεσμάτων με αξιοπιστία και εγκυρότητα. Πιο συγκεκριμένα:

• Διατηρεί Μητρώο εξεταστικών κέντρων με γεωγραφική διασπορά σε όλη την Ελλάδα.

• Διατηρεί Μητρώα για επιτροπές εξετάσεων, βαθμολογητές και επιτηρητές. Τα μητρώα αυτά, επικαιροποιούνται τακτικά. Τα μέλη τους είναι αμειβόμενα και επιμορφώνονται υποχρεωτικά.

• Δημιουργεί και διατηρεί επικαιροποιημένη Τράπεζα Θεμάτων, με θέματα διαβαθμισμένης δυσκολίας, για τα εξεταζόμενα μαθήματα, κατά τις διεθνείς πρακτικές. Τα θέματα είναι δημόσια αναρτημένα, περιέχονται ενδεικτικές λύσεις και αριθμούν κάποιες χιλιάδες, ώστε να μην απομνημονεύονται. Στις εξετάσεις επιλέγονται θέματα από την τράπεζα με κλήρωση αλλά και από την κεντρική επιτροπή εξετάσεων. Ανακοινώνονται δημόσια ενδεικτικές λύσεις των θεμάτων.

• Διεξάγει τις εξετάσεις 2 φορές ετησίως: κατά το δεύτερο δεκαήμερο του Ιουνίου και του Δεκεμβρίου.

• Υποστηρίζει με ενιαίο πληροφοριακό σύστημα όλη την διαδικασία. Οι υποψήφιοι διαχειρίζονται τον ηλεκτρονικό τους φάκελο (portfolio), το μηχανογραφικό κ.λπ.

Οι εξετάσεις είναι αυτοχρηματοδοτούμενες (όπως θα φανεί στη συνέχεια).

Τα Τριτοβάθμια Τμήματα, δηλώνουν τα μαθήματα που επιθυμούν να έχουν εξεταστεί οι εισακτέοι τους, δηλαδή, το προφίλ των εισακτέων τους, που στο εξής θα αποκαλείται Πλαίσιο Πρόσβασης. Το Πλαίσιο Πρόσβασης περιλαμβάνει τα Νέα Ελληνικά, αριθμεί κατ’ ελάχιστο 4 και κατά μέγιστο 5 μαθήματα (κάποια Τμήματα μπορεί να επιλέξουν φοιτητές που έχουν εξεταστεί σε 5 μαθήματα).

Τα συναφή Τμήματα σε συνεργασία με την Αρχή Διασφάλισης Ποιότητας (ΑΔΙΠ) πραγματοποιούν διαβούλευση, ώστε να προτείνουν κοινό Πλαίσιο Πρόσβασης (κοινό προφίλ εισακτέων). Τα τμήματα έχουν πλήρη ελευθερία και ευελιξία στην επιλογή τους. Ακολουθούν παραδείγματα, σχετικά με το τι θα μπορούσαν να προτείνουν τα Τμήματα:

• Τμήματα Μαθηματικών: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Μαθηματικά, 3. Επιστήμη Υπολογιστών, 4. Φυσική.

• Τμήματα Ιατρικής: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Βιολογία, 3. Χημεία, 4. Φυσική, 5. Μαθηματικά ή Επιστήμη Υπολογιστών.

• Τμήματα Αρχιτεκτονικής: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Μαθηματικά, 3. Φυσική, 4. Χημεία, ή Επιστήμη Υπολογιστών (και 5. Σχέδιο).

• Τμήματα Μηχανολόγων Μηχανικών: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Μαθηματικά, 3. Φυσική, 4. Επιστήμη Υπολογιστών, 5. Βιολογία ή Χημεία.

• Τμήματα Φιλολογίας: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Αρχαία Ελληνικά, 3. Λογοτεχνία, 4. Λατινικά.

• Τμήματα Χημείας: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Χημεία, 3. Μαθηματικά, 4. Φυσική ή Επιστήμη Υπολογιστών.

• Τμήματα Νοσηλευτικής: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Βιολογία, 3. Χημεία, 4. 1 οποιοδήποτε μάθημα Θετικού κύκλου Σπουδών.

• Παιδαγωγικά Τμήματα: 1.Νέα Ελληνικά, 2. Μαθηματικά-Στατιστική, 3. Ιστορία ή Κοινωνικές - Πολιτικές Επιστήμες ή Φυσική ή Επιστήμη Υπολογιστών, 4. 1 οποιοδήποτε μάθημα άλλο μάθημα.

• Τμήματα Πολιτικών Επιστημών: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Κοινωνικές - Πολιτικές Επιστήμες, 3. Ιστορία, 4. 1 οποιοδήποτε άλλο μάθημα.

• Οικονομικά Τμήματα: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Αρχές Οικονομικής Επιστήμης, 3. Μαθηματικά-Στατιστικά, 4. 1 οποιοδήποτε άλλο εξεταζόμενο μάθημα.

• Αστυνομικές Σχολές: 1. Νέα Ελληνικά, 2. Μαθηματικά-Στατιστική, 3-4. 2 οποιαδήποτε άλλα μαθήματα.

Ακόμη, τα Τμήματα επιλέγουν 1 μάθημα (από τα 4 ή 5 που απαρτίζουν το Πλαίσιο Πρόσβασης), το οποίο έχει αυξημένη βαρύτητα στον υπολογισμό των μορίων. Τέλος, δηλώνουν το πλήθος των εισακτέων που μπορούν να εκπαιδεύσουν σε συνεργασία με την ΑΔΙΠ και το Υπουργείο Παιδείας. Τα παραπάνω, εφόσον τροποποιούνται, ισχύουν 2 έτη μετά τη δημοσίευσή τους σε ΦΕΚ.

Ο μαθητής φοιτά στο Λύκειο στον κύκλο σπουδών που επιθυμεί και λαμβάνει το απολυτήριό του.

• Εξετάζεται έως 2 φορές ανά έτος σε όσα και όποια μαθήματα επιθυμεί. Το κόστος της πρώτης εξέτασης (Ιούνιος αποφοίτησης από το Λύκειο) για όλα τα μαθήματα επωμίζεται το κράτος, αλλά κάθε επόμενη εξέταση ανά μάθημα επιβαρύνει τον εξεταζόμενο.

• Κάθε μαθητής μπορεί να συμμετάσχει σε αυτές όσες φορές επιθυμεί και σε όσα μαθήματα επιθυμεί.

• Διατηρεί την επίδοσή του για 2 έτη χωρίς να απαιτείται νέα εξέταση. Αν πραγματοποιηθεί νέα εξέταση σε κάποιο μάθημα ισχύει σε κάθε περίπτωση η πλέον πρόσφατη επίδοση.

• Μπορεί, τελικά, να εξεταστεί σε 4 έως και 8 μαθήματα, ώστε να ξεκλειδώσει όσες σχολές επιθυμεί.

• Κάθε εξέταση ενημερώνει το προσωπικό χαρτοφυλάκιο (portfolio) του υποψηφίου με τις επιδόσεις του στις εξετάσεις.

• Όταν διαμορφώσει τον συνδυασμό μαθημάτων για την εισαγωγή του σε κάποιο Τριτοβάθμιο Ίδρυμα μπορεί να υποβάλει μηχανογραφικό (Ιούλιος κάθε έτους). Όλα είναι ηλεκτρονικά και προσφέρονται με διαφανή και ενιαίο τρόπο διαδικτυακά στους εξεταζόμενους. Προφανώς, τα μόρια του υποψηφίου είναι διαφορετικά για κάθε Τριτοβάθμια Ομάδα Τμημάτων. Τονίζεται ότι, ο μαθητής μπορεί να εξεταστεί σε κάποιο μάθημα π.χ. Μαθηματικά-Στατιστική και να μην το χρησιμοποιήσει στο μηχανογραφικό του δελτίο, αν δεν δηλώσει καμία σχολή που να το απαιτεί.

Οι υποψήφιοι κατατάσσονται στα Τριτοβάθμια Τμήματα βάσει ειδικού αλγορίθμου: αρχικά, τοποθετούνται σε φθίνουσα διάταξη με κριτήριο τον μέσο όρο των μαθημάτων που συμμετέχουν στο μηχανογραφικό τους (αφορά όσα μαθήματα ξεκλειδώνουν σχολές που έχουν δηλώσει στο μηχανογραφικό, και όχι όλα τα μαθήματα που έχουν εξεταστεί). Στη συνέχεια, για κάθε υποψήφιο εξετάζεται η σχολή που μπορεί να εισαχθεί με βάση τα μόρια και τις προτιμήσεις του στο μηχανογραφικό του δελτίο.

Ο εξεταζόμενος μπορεί να αποδεχτεί την εγγραφή του ή/και να δοκιμάσει ξανά την επόμενη χρονιά με το ίδιο ή νέο portfolio μαθημάτων, όντας ενεργός φοιτητής (εγγεγραμμένος) μόνο σε ένα Τριτοβάθμιο Τμήμα.

Επίλογος

Το προτεινόμενο σύστημα τίθεται σήμερα σε δημόσιο διάλογο για συζήτηση και προβληματισμό. Είναι ισορροπημένο, ευέλικτο, αυτοχρηματοδοτούμενο και ανταποκρίνεται στις αξιώσεις των πανελλαδικών εξετάσεων εντός του σχολείου.

Ικανοποιεί τις σύγχρονες απαιτήσεις και συμβαδίζει με τις διεθνείς πρακτικές, χωρίς να συγκρούεται με τις δομές και τις ιδιαιτερότητες της εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Τέλος, παρέχει πλήρη ελευθερία σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, και, συγχρόνως, αποτελεί ένα ουσιαστικό βήμα προς την απαγκίστρωση του Λυκείου (των δυο πρώτων τάξεων) από την εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.

* Καθηγητής Πληροφορικής