Ο μοναχικός άνθρωπος και ο Ρινόκερος του σύγχρονου κόσμου

 

O 43χρονος Γάλλος σκηνοθέτης Εμανουέλ Ντεμαρσί-Μοτά, διευθυντής του παρισινού Τheatre de la Ville αλλά και του Festival d” Automne, είναι ίσως το πιο αναμενόμενο πρόσωπο του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών. Οχι μόνο γιατί τον ακούγαμε επί χρόνια αλλά δεν τον βλέπαμε, αλλά και γιατί φέρνει στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών μια παράσταση που έχει υμνηθεί από τον γαλλικό και παγκόσμιο Τύπο. Τον «Ρινόκερο» του Ιονέσκο.

 

Τον πρωτοανέβασε το 2004 , τότε που η «Μοντ» έγραψε ότι πρόκειται για «μια πραγματική επίδειξη δύναμης από τη μεριά του σκηνοθέτη και μια μαγική ένωση θεατών και θεάματος». Τώρα τον επαναλαμβάνει με την ίδια ομάδα ηθοποιών.

 

Νομίζουμε ότι τον «Ρινόκερο» τον παίζουμε στα δάχτυλα. Οτι οι συμβολισμοί του είναι καθαροί σαν τον νεράκι. Οτι αφού ο μεγαλειώδης αυτός Ρουμάνος συγγραφέας τον έγραψε το 1959, με τις μνήμες από τον φασισμό του Β” Παγκοσμίου Πολέμου ακόμα νωπές και το καθεστώς του Τσαουσέσκου στην πατρίδα του να επιβάλλει τον στυγνό ολοκληρωτισμό του, τότε η ιστορία που διηγείται είναι απλή, συμβολική και εύληπτη.

 

Σε μια μικρή πόλη ο ένας μετά τον άλλο οι άνθρωποι μετατρέπονται σε ρινόκερους, ένα ζώο επικίνδυνο που καταστρέφει τα πάντα στο διάβα του. Ο ήρωας όμως του έργου, ο θρυλικός Μπερανζέ, απλός και ασήμαντος, αντιμέτωπος με τη μεταμόρφωση των συμπολιτών του σε άγρια ζώα, παραμένει πιστός στην αληθινή φύση του.

 

«Ο Μπερανζέ δεν υποκύπτει στη μόλυνση. Οχι από ιδεολογία, ούτε από γενναιότητα» λέει όμως ο Ντεμαρσί- Μοτά. «Δεν έχει τίποτα το ηρωικό, θα “λεγα ότι είναι πολύ κοντά στον «Ανθρωπο χωρίς ιδιότητες» του Μούζιλ ή στους τόσο συνηθισμένους ήρωες του Κάφκα, που περνάνε από αυτόν τον κόσμο σαν φαντάσματα. Ο Ιονέσκο ξέρει πολύ καλά πώς να απεικονίζει με διαλεκτικό τρόπο τη δειλία, τον κομφορμισμό και την υποκρισία των ανθρώπων. Αυτό το μελαγχολικό μυαλό από την ανατολική Ευρώπη έχει μια μάλλον σκοτεινή και δηλητηριώδη εικόνα για τον κόσμο, αλλά δεν γράφει ένα θέατρο απελπισίας. Ποντάρει στη δημιουργική αντίρρηση, στην εφευρετική φαντασία και στην ελευθερία. Ο «Ρινόκερός» του ζωγραφίζει μια αγριευτική εικόνα του υλικού μας κόσμου, μια μαύρη και σκληρή αλληγορία της μόλυνσης από τις ιδεολογίες. Τώρα που το ξανανεβάζω βλέπω με μεγαλύτερη καθαρότητα ότι το έργο αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο εγκαθίσταται η ομαλοποίηση της σκέψης και της γλώσσας και η σταδιακή τους αποσύνδεση από τις ανάγκες του σώματος. Είναι ένα έργο γκροτέσκα πένθιμο, που προσπαθούμε να το αποδώσουμε με μεγάλη ενέργεια».

 

Σύμφωνα με τον Γάλλο σκηνοθέτη, η μεταμόρφωση των ανθρώπων σε ρινόκερους εξακολουθεί να είναι ένα μυστήριο, ο συγγραφέας δεν το εξηγεί άλλωστε καθόλου. «Το έργο κουβαλάει ένα μύθο» παραδέχεται, «αλλά πιστεύω ότι προσεγγίζει επιθετικά την έννοια της κοινωνικής δέσμευσης με έναν πολύ μοντέρνο τρόπο. Μπορούμε, αν ξεκινήσουμε από αυτήν την παραδοχή, να δώσουμε στον «Ρινόκερο» μια νέα διάσταση».

 

Ο Εμανουέλ Ντεμαρσί-Μοτά δεν άλλαξε καθόλου το κείμενο του Ιονέσκο. Πρόσθεσε απλώς ως πρόλογο ένα μικρό απόσπασμα από το μοναδικό μυθιστόρημα του Ρουμάνου συγγραφέα, «O μοναχικός» (εκδόσεις Ηλέκτρα), που το θεωρεί ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα. Γιατί, γι” αυτόν, ο Μπερανζέ είναι ένας μοναχικός άνθρωπος, που δεν μπορεί να ακολουθήσει τη μετάλλαξη του σύγχρονου κόσμου. «Η μοναξιά του Μπερανζέ», καταλήγει ο σκηνοθέτης, «μου θυμίζει τον σύγχρονο κόσμο μας, τον μοντερνισμό του και την επικοινωνιακή του έκρηξη, που κάνουν ακόμα πιο εμφανή την απομόνωση των ανθρώπων».

 

Οσο για το σκηνοθετικό στιλ του, αυτό είναι, όπως λέει, «ένα μείγμα που ξεκινάει από τους Marx Brothers και φτάνει στον Κάφκα. Θέλαμε να κάνουμε ένα θέατρο απόλαυσης, καθόλου απελπισμένο ή δυσοίωνο, που θα αγκαλιάσει διαλεκτικά την ανθρώπινη ανανδρεία και υποκρισία».

 

INFO: Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Κυριακή 30 Ιουνίου και Δευτέρα 1 Ιουλίου. Στα γαλλικά με ελληνικούς υπέρτιτλους. Εισιτήρια: 25, 20 και 15 ευρώ. Φοιτ., 15 ευρώ. Ανεργοι και ΑμεΑ, 5 ευρώ.

 

Επιμ. Β. Γεωργ.

 

Πηγή: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ