Η hip hop εξέγερση της Βραζιλίας

Κάτι σουρεαλιστικό συνέβαινε πριν από μερικά χρόνια στη λεωφόρο «23ης Μαΐου» του Σάο Πάουλο, στη Βραζιλία. Δυο πανομοιότυποι άνθρωποι έστεκαν αποσβολωμένοι να κοιτάνε έναν γκρι τοίχο, μήκους 680 μέτρων. Λίγες ημέρες νωρίτερα, ο τοίχος φιλοξενούσε ένα από τα διασημότερα δημιουργήματά τους – μια γιγαντιαία τοιχογραφία με γκραφίτι, την οποία ο δήμαρχος της πόλης αποφάσισε να καλύψει στο πλαίσιο της πολιτικής του για επιστροφή στον νόμο και την τάξη.

 

Ο Οτάβιο και ο Γκουστάβο Παντόλφο, οι δίδυμοι Βραζιλιάνοι καλλιτέχνες, βρέθηκαν αρκετές φορές αντιμέτωποι με την κυρίαρχη σκέψη της χώρας τους. Δεν ήταν κάτοικοι κάποιας φαβέλας αλλά δεν ανήκαν και στις εκατοντάδες οικογένειες των Βραζιλιάνων δισεκατομμυριούχων που μετακινούνται με ελικόπτερα πάνω από την «πλέμπα» των παραγκουπόλεων. Παιδιά μεσοαστικής οικογένειας, μετατράπηκαν σε σύμβολο της βραζιλιάνικης χιπ χοπ κουλτούρας ξεκινώντας από τη ραπ μουσική, για να μετατραπούν στους διασημότερους καλλιτέχνες του γκραφίτι. Είναι η δική τους γενιά αλλά και η δική τους τάξη που σήμερα κατεβαίνει στους δρόμους των μεγάλων αστικών κέντρων της Βραζιλίας έτοιμη να συγκρουστεί με την αστυνομία. Και το ερώτημα είναι: γιατί;

 

Δεν ήταν λίγοι αυτοί που έσπευσαν να δηλώσουν «ξαφνιασμένοι» από το βίαιο ξέσπασμα της λαϊκής οργής. Για τους νεοφιλελεύθερους όλου του πλανήτη, τέτοιες συμπεριφορές δεν μπορούν να υπάρχουν σε περιοχές όπου δρα, «με επιτυχία» όπως λένε, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Το φαινόμενο όμως είναι επίσης ανεξήγητο και για ένα μεγάλο τμήμα της μετριοπαθούς Αριστεράς στην Ευρώπη, δεδομένου ότι οι κυβερνήσεις του Λούλα και της Ντίλμα Ρούσεφ ακολούθησαν μια κεϊνσιανή πολιτική χρησιμοποιώντας τα κρατικά ταμεία για να ανασύρουν εκατομμύρια ανθρώπους από την απόλυτη φτώχεια και να θέσουν την οικονομία στην τροχιά της πολυπόθητης ανάπτυξης.

 

 

 

Πίσω από αυτές τις θεωρητικές προσεγγίσεις όμως, μια γενιά νέων καλλιτεχνών αφουγκραζόταν εδώ και χρόνια την οργή που συσσωρευόταν στα μεσαία στρώματα της βραζιλιάνικης κοινωνίας. Αρκούσε να περάσεις ένα βράδυ στα στέκια τους, όπως στη Viva Madalena -την μποέμικη καρδιά του Σάο Πάουλο-, για να πάρεις μια πρόγευση του τι θα ακολουθούσε. Οι τοίχοι εδώ είναι ασφυκτικά καλυμμένοι με γκραφίτι, δημιουργώντας ίσως το μεγαλύτερο ανοιχτό μουσείο τέχνης στον κόσμο.

 

Η περιοχή αποτελούσε εναλλακτικό κέντρο της πόλης ήδη από τις δεκαετίες του ’70 και του ’80, όταν συγγραφείς και φοιτητές από το κρατικό πανεπιστήμιο έδιναν έναν διαφορετικό τόνο στην ατελείωτη μεταπολίτευση που ακολούθησε τη βραζιλιάνικη δικτατορία. Σήμερα η γειτονιά κατακλύζεται από νεαρόκοσμο που πέρασε τα τελευταία χρόνια πιστεύοντας ότι το μέλλον του θα είναι καλύτερο από αυτό των γονιών του – και τώρα πιστεύει ότι μπορεί να τον κορόιδεψαν.

 

Αρκετοί δημιουργοί αναζήτησαν τα τελευταία χρόνια τον παλμό της σύγχρονης Βραζιλίας στις παραγκουπόλεις του Σάο Πάουλο και του Ρίο ντε Ζανέιρο, που γιγαντώθηκαν από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 για να φιλοξενήσουν τους αποκλεισμένους του νεοφιλελεύθερου μοντέλου ανάπτυξης που επέβαλε στη χώρα η περίφημη Σχολή του Σικάγου. Η ταινία «Η Πόλη του Θεού» των Φερνάντο Μεϊρέγες και Κάτια Λουντ, αλλά και το βιβλίο «Heliopolis» του Τζέιμς Σκουνταμόρ περιέγραψαν με εξαιρετική επάρκεια τη χώρα των ανισοτήτων από την πλευρά των αδικημένων του οικονομικού θαύματος.

 

Μόνο όμως όταν η χιπ χοπ κουλτούρα βγήκε από τις φαβέλες και αγκαλιάστηκε από τα μεσαία στρώματα άρχισαν να φτάνουν τα πρώτα μηνύματα της επερχόμενης εξέγερσης.

 

Οι καλλιτέχνες του δρόμου περιέγραφαν μια χώρα η οποία στηρίχθηκε σε ευνοϊκές γι’ αυτήν διεθνείς συνθήκες και κατάφερε να πετύχει εκρηκτικούς ρυθμούς ανάπτυξης στα χρόνια του Λούλα και της Ρούσεφ. Εκατομμύρια άνθρωποι πίστεψαν ότι άφηναν για πάντα πίσω τους τον διαρκή κίνδυνο να επιστρέψουν σε μια φαβέλα.

 

Τώρα όμως απογοητεύονται διαπιστώνοντας ότι ακολουθήθηκε μια πολιτική κοινωνικών παροχών, αλλά όχι μια πραγματική κοινωνική πολιτική. Αν κατηγορούν για κάτι τις αριστερές κυβερνήσεις των τελευταίων χρόνων, δεν είναι γιατί κινήθηκαν προς τα αριστερά, αλλά γιατί το έκαναν με μετριοπάθεια, χωρίς ποτέ να συγκρουστούν πραγματικά με τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα που διαμορφώθηκαν μετά το τέλος της βραζιλιάνικης δικτατορίας.

 

Άρης Χατζηστεφάνου

Εφημερίδα των Συντακτών 30/6/2013

 

Δείτε

Neighboυring sounds (2012)

Ο σκηνοθέτης Κλέμπερ Μεντόνσα Φίλο αναζητά τη φωνή των μεσαίων στρωμάτων που δημιουργήθηκαν τα τελευταία χρόνια στη Βραζιλία.

 

Η Πόλη του Θεού (2003)

Η κλασική πλέον ματιά στις παραγκουπόλεις του Ρίο Ντε Ζανέιρο, που τράβηξε την κουρτίνα για τη ζωή στις φαβέλες.

 

Διαβάστε

Heliopolis

Ενας κάτοικος των παραγκουπόλεων του Σάο Πάολο περνά στην αντίπερα όχθη δουλεύοντας σε μια γιγαντιαία εταιρεία τηλεπικοινωνιών. Οι δυο πλευρές της χώρας με τις μεγαλύτερες οικονομικές ανισότητες.

 

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών