Όταν το μικροσκοπικό εγώ θα φαντάζει σκιά μπροστά στη μεγαλοσύνη των σκοπών της κοινωνίας

Χωρίς υπερβολή αν δεν αποτινάξουμε όλο αυτό το σαπισμένο αέρα από πάνω και από μέσα μας δε θα πιστέψουμε ποτέ ότι ο εθνολαϊκός πολιτισμός είναι χίλιες φορές ανώτερος από το σκουπιδομάνι. Πάρτε για παράδειγμα την πιο εκθαμβωτική βιτρίνα του αστικού πολιτισμού που είναι η τηλεόραση. Ο τιποτισμός, ο μηδενισμός, η αρλουμπολογία, ο μισανθρωπισμός στο μεγαλείο του. Ειδικότερα ορισμένες ζώνες και εκφωνητές/τριες αποτελούν ντροπή για το ανθρώπινο γένος και πολύ περισσότερο για όσους αγωνίζονται, προσδοκούν ή απλώς εύχονται να ξημερώσουν μέρες όπου ο πολιτισμός θάναι δικαίωμα και όχι πολυτέλεια. Ακόμα και ο τίμιος αστικός πολιτισμός, αν υπάρχει τέτοιος. Μια προσφιλής μέθοδος  (ατάκα κατά το κοινώς λεγόμενο) είναι η φράση «μου αρέσει» που προβάρεται σαν κοστούμι και σαν νυφικό από κάθε εκκολαπτόμενο ηλίθιο τηλεαστέρα. «Μου αρέσει» που σημαίνει έχω διατυπωμένη άποψη για το γούστο αλλά όχι για την ανάγκη. Το γούστο όμως και η ανάγκη είναι δύο έννοιες που άλλοτε τέμνονται, άλλοτε αποκλίνουν και συγκρούονται.

 

Οι έξυπνοι αστοί δημοσιολόγοι θέλοντας να απαξιώσουν, προσβάλλουν και υποτιμήσουν το λαϊκό αισθητικό βλέμμα μίλησαν κι έγραψαν για το λεγόμενο «κιτς». Όπου «κιτς» σημαίνει το αισθητικά υποδεέστερο, λαϊκότροπο μεν αλλά υποτιμημένο και αδέξιο. Θα μπορούσαμε να πούμε προκλητικά ότι «κιτς είναι η τέχνη των φτωχών». Όταν δεν έχεις να αγοράσεις υλικά γίνεσαι «σταχομαζώχτρα». Κιτς θα μπορούσε να είναι η αισθητική ματιά των νεόπλουτων, το ροκοκό σαν υπερβολή, το χαοτικό μοντέρνο, το «δήθεν». Αλλά το γούστο, αναγνώστες, διαμορφώνεται, διαπλάθεται, αλλάζει. Δεν υπάρχει ένα γούστο  όπως δεν υπάρχει μία ανάγκη. Ακόμα και για την τελευταία (την ανάγκη) που είναι αγκυροβολημένη στον υλικό κόσμο και δύσκολα ξεθωριάζει υπάρχουν δυο θέσεις. Αλλιώς τη βλέπει ο αστός φιλελεύθερος, αλλιώς ο προλετάριος επαναστάτης. Αν λέγαμε σε ομάδες ανθρώπων να μας περιγράψουν τα γούστα και τις ανάγκες τους θα βλέπαμε μια  πολυποικιλία αντιλήψεων με αφετηρία την τάξη, την πολιτική ένταξη, τις προσδοκίες, τις αγωνίες, το μορφωτικό επίπεδο…  Αλλά το γούστο είναι περισσότερο υποκειμενικό, εγωιστικό, έχει μικρή θέαση. Μου αρέσει το τάδε ή το άλλο. Η ανάγκη έχει μέγεθος, ορίζεται επιστημονικά, κοινωνικά. Το γούστο μετριέται δύσκολα, η ανάγκη ευκολότερα.

Μου αρέσει το καπιταλιστικό σύστημα σου λέει κάποιος, η ανάγκη όμως φέρνει τη σκληρή μεζούρα της. Δουλειά, Παιδεία, Υγεία, Κοινωνικότητα. Διότι και το φυλακισμένο πουλί που αρκείται στο κλουβί του, ο δούλος που δεν εξεγείρεται, ο πολίτης που σκύβει το κεφάλι στον πολιτικάντη, ο καναπές που υποκλίνεται στην «τηλεοπτική δημοκρατία». Γούστο μου, λέει αμέριμνα, αγέρωχα και επαναλαμβανόμενα ο υποστηρικτής της μαύρης και άραχλης σβαστικο-αυγής διότι δεν ξέρει, δεν αγωνίζεται, είναι στο υπερτροφικό εγώ του. Γούστο μου, απαντάει ο εγκλωβισμένος μικρονοικοκύρης που θέλει την πόλη καθαρισμένη από φωνές και διαδηλωτές. Πώς διαμορφώθηκε το αποτέλεσμα των γούστων είναι μεγάλη ιστορία. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αποδεχτούμε ότι το γούστο είναι το δίκιο των πολλών. Αυτό είναι ένα στιγμιότυπο, μια φάση, ένα ενσταντανέ που θα κριθεί από τη ρομφαία της ανάγκης. Της ανάγκης που άμα σμίγει με τη θέληση  των ανθρώπων είναι ανίκητη, απροσμέτρητη, εγκυμονούσα και αχαλίνωτη. Τότε το γούστο, η προσωπική ιδιοτροπία, η συγκαιρική παραξενιά και το μικροσκοπικό εγώ θα φαντάζουν σκιές μπροστά στη μεγαλοσύνη των σκοπών της κοινωνίας. Τότε ακριβώς το γούστο θα πολεμήσει με την ανάγκη, θα τεθούν διλήμματα, οι αρχές θα ξαναβαφτιστούν στο καμίνι της δράσης και η μεγάλη ανατροπή θα παραμερίσει σαν σκιάχτρα όλα τα συγκαιρικά μικρογούστα. Η στιγμή δεν μπορεί να συγκριθεί με την αιωνιότητα. 

 

Ο Θανάσης Τσιριγώτης είναι εκπαιδευτικός, μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου - Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης και μέλος της Κ.Ε. του Μ-Λ ΚΚΕ