Πριν από καιρό ένας μαθητής του Γυμνασίου που έδειχνε την προτίμησή του περισσότερο στο διάλλειμα παρά στο μάθημα, γελούσε ασταμάτητα με το αστείο, κατά πως του φάνηκε, η απειλή καθηγήτριας ότι αν συνεχίσει να έχει την ίδια απρεπή συμπεριφορά θα τον πάει στη Διεύθυνση. Αλλά σε ποια διεύθυνση θα με πάει, εξακολουθούσε να λέει, ξεκαρδισμένος, έχοντας μάλλον στο μυαλό του μια «αντρέσα» και όχι τον Διευθυντή του σχολείου.
Το θυμήθηκα αυτό το διάστημα που πολύς λόγος γίνεται για το τέλος της θητείας των Διευθυντών και τον νέο τρόπο εκλογής τους. Ποιο είναι τελικά το νόημα της ύπαρξης Διεύθυνσης σε ένα σχολείο συγκεκριμένης κατεύθυνσης και ποιος είναι ο ρόλος του Διευθυντή εκλεγμένου ή διορισμένου στο Νέο Σχολείο της Αγοράς; Να οριστεί με ακρίβεια ο όρος Διεύθυνση για να αποφεύγονται οι μαθητικές παρεξηγήσεις και στη συνέχεια να αναδειχθεί το αναγκαίο ή μη της συμβολής του εκλεγμένου Διευθυντή στην οργάνωση και διοίκηση του σχολικού περιβάλλοντος.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από τον ιδεατό τύπο της Διεύθυνσης μιας και προέχει αφού το σχολείο είναι κατεξοχήν χώρος διακίνησης ιδεών και ιδεωδών. Στο ιδεώδες ή ιδεατό σχολείο ο Διευθυντής είναι πρωτίστως ένας δάσκαλος με όραμα, με εμπειρία χρόνου και προσφορά έργου. Η ωριμότητα και η διάθεση για συνεισφορά στο κοινό καλό τον οδήγησε στην διεκδίκηση αυτής της θέσης. Επέλεξε να τεθεί στην υπηρεσία της σχολικής κοινότητας και όχι της σχολικής μονάδας(;) προκειμένου ν’ αγωνιστεί συνολικά προς την πορεία εκείνη που αποβλέπει στην αυτοπραγμάτωσή της.
Στην κατεύθυνση αυτή ο Διευθυντής ως συνεργάτης των εκπαιδευτικών και σύμβουλος των μαθητών χαράζει την πορεία του σχολείου με αρωγό την πολιτεία για μια κοινωνία ισότητας, δικαιοσύνης και αλληλεγγύης. Με αυτό το στόχο ο Διευθυντής για να ανταποκριθεί στις ανάγκες της σχολικής κοινότητας κατέχει τη «μυστική συνταγή» της δημόσιας διοίκησης, των παιδαγωγικών και της ψυχολογίας. Στο πρόσωπό του καθρεφτίζεται η πολύχρονη εμπειρία της χρηστής διοίκησης και της σχολικής ψυχολογίας αφού το δημόσιο σχολείο ως ζωντανός οργανισμός έχει αυξημένες και διαφορετικές ανάγκες από αυτές που έχει μια οποιαδήποτε επιχείρηση ή δημόσια υπηρεσία.
Έτσι ο Διευθυντής οφείλει να γνωρίζει της δυσκολίες της τάξης, να κατανοεί και να συμπάσχει τους συναδέλφους του στα διδακτικά αλλά και τα εργασιακά προβλήματά τους. Τολμηρός και άφοβος, αυτός μπροστάρης, εμπνέει με τη δημιουργικότητά του και συμπαρασύρει τους άλλους ως υψιπέτης, ηγέτης και δάσκαλος. Στην καθημερινή εφαρμογή του νόμου έχει ευθυκρισία και όχι ακρισία. Χαρισματικός αυτός διακρίνει το άρτιο από το περιττό, υπερβαίνει τις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις της «νομιμότητας» και της «τυπολατρίας». Διακρίνει την πορεία με καθαρό μάτι και νου. Κατανέμει ισομερώς και ισόποσα το βαρύ φορτίο που μεταφέρει και έχει την εκτίμηση της σχολικής κοινότητας. Έργο του είναι η ανάληψη της ευθύνης για την ορθή πορεία ακόμα και αν χρειαστεί να ρισκάρει τη θέση του. Αμφισβητεί και απαιτεί από την πολιτεία καθημερινά για τις απαραίτητες «πιστώσεις» που δεν φτάνουν πάντοτε μέχρι τη πόρτα του. Αγωνίζεται προτρέποντας εκπαιδευτικούς και μαθητές στον καλό αγώνα για τις ελλείψεις και την καλύτερη λειτουργία του σχολείου, μαζί με τον σύλλογο Γονέων και τους αρμόδιους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Σέβεται και λογαριάζει την άποψη του κάθε διδάσκοντα ανεξάρτητα από συμφωνία ή διαφωνία χωρίς διάκριση και εμπάθεια. Η καθημερινή παρουσία και συμπεριφορά του σκιαγραφούν την προσωπικότητά του που γίνεται ορατή σε μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς και την τοπική κοινωνία. Όταν θα έρθει η έσχατη ώρα της ευδόκιμης αποχώρησης, όλοι θα τον θυμούνται ως τον Δάσκαλο-Διευθυντή που βάδισε στο δρόμο της Παιδείας και του Αγώνα.
Σ’ αυτό το ιδεατό σχολείο μικρή σημασία έχει αν ο Διευθυντής εκλέγεται ή διορίζεται αφού άριστος αυτός, πρώτος μεταξύ ίσων, υπηρετεί μια πολιτεία όπου φιλόσοφοι και βασιλιάδες ταυτίζονται.
Αλλά δεν βρισκόμαστε ακόμα εκεί. Αντίθετα στο σημερινό σχολείο του υπαρκτού καπιταλισμού ο Διευθυντής στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ο κουρασμένος από την τάξη άνθρωπος που φλερτάρει με τη θέση αυτή από διάφορα μικροαστικά κίνητρα: Η δυσκολία να καλύψει το ωράριο της ειδικότητας, ο φόβος της μετακίνησης σε άλλο σχολείο, το επίδομα θέσης, η καλύτερη σύνταξη, το χοντρό portfolio που έφτιαξε με τόσο κόπο, μαζεύοντας χαρτάκια και πιστοποιητικά νομιμοφροσύνης και επιστημονικότητας, η φιλοδοξία να διοικεί ως μάνατζερ και να διατάζει υπαλλήλους. Να, σε αδρές γραμμές το προφίλ του Διευθυντή που θέλει η σύγχρονη κοινωνία για το Νέο Σχολείο της Αγοράς. Αυτός είναι ο εκπαιδευτικός με τη νοοτροπία γραφειοκράτη που όταν πάρει τη θέση του Διευθυντή κάνει τα πάντα για να την κρατήσει. Τρέμει στη σκέψη να αμφισβητήσει και εκτελεί τις εντολές πριν προλάβει να τις διαβάσει. Σε κάποιες περιπτώσεις φαίνεται «βασιλικότερος του βασιλέως». Όταν δεχτεί κριτική από συναδέλφους για την αυταρχικότητα και τις «ανομίες» της διοίκησης ή κλαψουρίζει ότι είναι δημόσιος υπάλληλος και κάνει το καθήκον του (Το λέει ο Νόμος) ή απειλεί και ενημερώνει την Προϊσταμένη Διεύθυνση. Δειλός, πάντα σκυμμένος πνίγεται στη δουλειά, γιατί το γραφείο εργάζεται, όπως λέει, υπονοώντας ότι οι άλλοι μπορεί και να κάθονται. Ανασφαλής και καχύποπτος προσπαθεί να βάλει στην γωνία αυτόν που έχει αντίθετη άποψη φτιάχνοντας την δική του αυλή που την κρίσιμη ώρα πρόθυμα τον στηρίζει. Ο κλικαδόρος Διευθυντής έχει μπιστικούς που τους πλευρίζει σε κάθε ανάγκη για να κάνει τη «βρώμικη» δουλειά της διοίκησης. Οι αδιάφοροι τον εξυπηρετούν και οι βαριεστημένοι τον υποφέρουν. Άλλοι θα τον ακολουθήσουν αναγκαστικά σε κρίσιμα ζητήματα γιατί αυτός είναι ο Διευθυντής που αύριο θα τους αξιολογήσει. Και αυτός με τη σειρά του υπολογίζει στην αξιολόγηση, γιατί του δίνει τη δύναμη που δεν έχει. Ενώ έχει ορισθεί να διευθύνει, βάζει μπροστά το Σύλλογο Διδασκόντων στα δύσκολα για να βγάλει τα κάστανα από την φωτιά και ο ίδιος δεν αναλαμβάνει ποτέ καμία ευθύνη. Όπου μπορεί, περνάει αυτά που θέλει έντεχνα και υπόγεια μόνος αυτός «Άρχοντας», ενώ όταν χρειάζεται κάλυψη οδηγείται στις δημοκρατικές διαδικασίες για να έχει τη νομιμοποίηση του «κυρίαρχου» Συλλόγου Διδασκόντων.
Οι αντιρρησίες και οι συνδικαλιστές δεν τον τρομάζουν, αφού μπορεί και κάνει τη δουλειά του με τους αυλοκόλακες και τα εξαπτέρυγά του. Εξάλλου το έδαφος στα σχολεία έχει προετοιμαστεί μετά τη περσινή προσπάθεια εφαρμογής της κακόφημης αξιολόγησης όπου οι Σύλλογοι Διδασκόντων ισοπεδώθηκαν και διασπάστηκαν. Με τη γνωστή προσφιλή τακτική της διάσπασης και το τυράκι της αξιολόγησης, όπου οι ημέτεροι θα διασωθούν, ο Διευθυντής μάνατζερ και ντίλερ της αξιολόγησης έχει ήδη εξασφαλίσει τη μελλοντική πελατεία του για την επανεκλογή του.
Ο Νέος Διευθυντής που οραματίστηκε το δίδυμο Διαμαντοπούλου-Αρβανιτόπουλος είναι εδώ έτοιμος για την επανατοποθέτηση ή επανεκλογή του χωρίς ψευδαισθήσεις και αυταπάτες.
Ανεξάρτητα από τον τελικό τρόπο επιλογής των νέων διευθυντών με εκλογή ή διορισμό, ο Διευθυντής είναι στη θέση του για να εκτελεί κατά γράμμα τις άνωθεν εντολές, άκριτα χωρίς φόβο και πάθος μέχρι να έρθει η ώρα να βγει στη σύνταξη. Προς το τέλος του σχολικού βίου του, αρχίζει να καλλιεργεί και την υστεροφημία του, κάνει τον επαναστάτη, τον προοδευτικό και τον αντιεξουσιαστή. Τα τελευταία 20 χρόνια διαβάσαμε αρκετά αποχαιρετιστήρια γράμματα Προϊσταμένων και Διευθυντών εκπαίδευσης που τρόμαξε ακόμα και ο Κουφοντίνας. Ας είναι, το ’χουμε δει το έργο σε επανάληψη πολλές φορές. Ωστόσο όλοι αυτοί παρέμειναν ανθρωπάκια που μοιάζουν με φιλάνθρωπες κυρίες σε εκκλησία, αλλά σε καμία περίπτωση δεν στάθηκαν άξιοι να κατευθύνουν το σχολείο στο δρόμο της μόρφωσης. Σκέτη οπισθοδρόμηση δεν μπόρεσαν να εμπνεύσουν ούτε κότα. Ο εκπαιδευτικός μπροστά στο επερχόμενο δίλλημα της εκλογής των Διευθυντών θα διερωτηθεί: τώρα τι κάνουμε; Αν το παιχνίδι της διοίκησης στο σχολείο είναι στημένο και προκαθορισμένο, τι ελπίδα αλλαγής έχουμε; Είναι όλα τελειωμένα αφού οι κλικαδόροι και οι φιλόδοξοι γραφειοκράτες υπερέχουν αριθμητικά ή υπάρχει ελπίδα από τις φωτεινές εξαιρέσεις ικανών διευθυντών που αγωνίζονται μέσα σε αντίξοες συνθήκες; Γιατί να μην υποστηρίξουμε αυτούς τους άξιους, αν μας δοθεί η ευκαιρία, θα ρωτήσει καλοπροαίρετα ο καταπιεσμένος και φοβισμένος εκπαιδευτικός;
Στο δια ταύτα, η εγγύτητα του χρόνου μάς αναγκάζει να προβληματιστούμε σχετικά με τον τρόπο της εκλογής των νέων Διευθυντών, των οποίων ο ρόλος έχει σαφώς υποτιμηθεί. Είναι γεγονός ότι οι Διευθυντές είναι τα στελέχη της δημόσιας διοίκησης της Παιδείας που διατηρούν άμεση επαφή με την μάχιμη εκπαιδευτική κοινότητα και την τοπική κοινωνία. Είναι αλήθεια ότι και στο επίπεδο της διαχείρισης ένας καλός ή κακός Διευθυντής μπορεί να αναδείξει ή να καταστρέψει ένα σχολείο.
Ωστόσο στις περισσότερες περιπτώσεις, οι Διευθυντές από την θέση τους και όχι σαν πρόσωπα, όταν βρεθούν σε κρίσιμες οριακές στιγμές και πρέπει να πάρουν θέση για να πουν το μεγάλο όχι (βλ. αξιολόγηση) αγωνιούν και βρίσκονται πιεσμένοι μεταξύ σφύρας και άκμονος. Την ώρα της κρίσης πρέπει να διαλέξουν με ποιον θα πάνε και ποιον θα αφήσουν. Θα πρέπει να διαλέξουν ανάμεσα στην προϊσταμένη Διεύθυνση και τους εργαζόμενους συναδέλφους. Εκλεγμένοι ή διορισμένοι στην εποχής της κρίσης, το δίλλημα είναι μπροστά και η απάντηση απλή: ρήξη ή υποταγή. Τρίτος δρόμος δεν υπάρχει.
Στις πολιτείες του υπαρκτού καπιταλισμού οι Διευθυντές είτε εκλέγονται είτε διορίζονται, αναγκαστικά θα υπηρετούν την κυρίαρχη εκπαιδευτική πολιτική. Σε τελευταία ανάλυση, ποιο είναι το νόημα της εκλογής της Διεύθυνσης από ένα Σύλλογο Διδασκόντων που απειλείται, χειραγωγείται και χρησιμοποιείται κατά περίσταση για μια εκ των υστέρων νομιμοποίηση της κυρίαρχης εκπαιδευτικής πολιτικής;
Η τελική(;) προτεινόμενη συμμετοχή του Συλλόγου Διδασκόντων, σε ποσοστό 33% αν και προϊόν συμβιβασμού(;) για την εκλογή των Διευθυντών εκλαμβάνεται κατ’ αρχήν θετικά από την εκπαιδευτική κοινότητα ως στοιχείο εκδημοκρατισμού και ψυχολογικής στήριξης που δίνει μια «βαθιά ανάσα» στην πνιγηρή ατμόσφαιρα του παρελθόντος. Ωστόσο, και με αυτήν την «κουτσουρεμένη» παραχώρηση του δικαιώματος «του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι» στους διδάσκοντες διαχέεται και καλλιεργείται η ψευδαίσθηση ότι ο «κυρίαρχος» Σύλλογος Διδασκόντων συναποφασίζει στη διοίκηση του Σχολείου.
Στην πραγματικότητα αποκρύπτεται το γεγονός ότι από τη θέση του εκάστοτε Διευθυντή, εκλεγμένου ή διορισμένου, εφαρμόζεται απαρέγκλιτα ένα προκαθορισμένο ωρολόγιο και αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών μέσα σ’ ένα αυστηρά συγκεκριμένο διοικητικό νομοθετικό πλαίσιο που καθορίζει με όλες τις λεπτομέρειες τη λειτουργία του Σχολείου.
Ανδριανή Στράνη
Κάνε εγγραφή στο newsletter στο Carrefour και κέρδισε 200€
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
