Κοινωνία 27.07.2017 - 10:11

Διαβάζω άρα ζω!

Όχι το «διαβάζω, άρα ζω» δεν είναι γενικό και αόριστο. 

«Αναπνέω άρα υπάρχω». «Διαβάζω άρα ζω». Ναι, είναι δύο βασικές λειτουργίες της ανθρώπινης υπόστασής μας. Και αν το πρώτο κατηγόρημα είναι απλό δεδομένο ως απόρροια της βιολογικής και μόνο οντότητάς μας και δεν μας απασχολεί παρά μόνο σε οριακές περιπτώσεις, το δεύτερο έχει διαφορετική εικόνα. Και δεν το έχουμε κατανοήσει!

Γιατί το «διαβάζω» δεν είναι μια ασυνείδητη ενέργεια του αυτόνομου νευρικού μας συστήματος όπως αυτή του «ανασαίνω», αλλά αποτελεί μια συνειδητή ενέργεια της βούλησής μας και της πνυματικής μας ελευθερίας, είναι το πέρασμα για να ζούμε και όχι απλά για να υπάρχουμε. Γιατί με το διαβάζω, με τη συνεχή προσφυγή στον Κόσμο των Γραμμάτων συμμετέχουμε στην κοινωνία και στον πολιτισμό και διαμορφώνουμε την ταυτότητά μας και την αυτοπραγμάτωσή μας.

Και για να καταλάβουμε τη δύναμη και το μεγαλείο του «διαβάζω», αρκεί να αναλογιστούμε και να αναστοχαστούμε το πώς θα ήταν ο κόσμος μας και ο εαυτός μας χωρίς αυτό το φοβερό πέρασμα από την ύπαρξη στη ζωή. Αλλά κάνουμε το εξής μέγα λάθος. Ταυτίζουμε το «διαβάζω» με τη δυνατότητα του να «διαβάζω». Είναι δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα ανεξάρτητα από τη σημειολογική και λεξικολογική ταύτισή τους.

Έχω τη δυνατότητα να διαβάζω σημαίνει απλά ότι έχω αυτή τη δεξιότητα που την αποκτά η μέγιστη πλειοψηφία των ανθρώπων, ενώ διαβάζω σημαίνει ότι έχω συνειδητοποιήσει το ρόλο αυτής της ενέργειάς μου και την ασκώ όσο υπάρχω, γιατί μόνο με το συνεχές «διαβάζω» προσδιορίζω αυθεντικά τον εαυτό μου και συμμετέχω δημιουργικά στον κόσμο.

Και του ότι η ανάγκη του να «διαβάζω» είναι συνεχής και αδιάλειπτη προκύπτει από μια και μόνο διαπίστωση. Η σκέψη μας είναι σε διαρκή αναζήτηση. Ποτέ δεν στομώνει ούτε και αδρανοποιείται. Ακόμα και όταν κοιμόμαστε, αυτή λειτουργεί και κινείται στο πεδίο των ονείρων και των φαντασιώσεων - ποτέ δεν ησυχάζει. Συνεχώς στοχαζόμαστε, προβληματιζόμαστε, αναζητούμε, αναρωτιόμαστε. Και το «διαβάζω» δεν είναι παρά μια συστηματική τροφοδοσία αυτής της ζωτικής λειτουργίας μας, μια ικανοποίηση που οδηγεί όμως και σε μια διαρκή ενεργοποίηση της επιθυμίας μας. Το «διαβάζω» γεννά όλο και πιο έντονη την επιθυμία του «διαβάζω». Και έτσι η ατέρμονη δραστηριότητα της σκέψης μας αναβαθμίζεται στο πεδίο του «διαβάζω» με όλο και πιο νέα και πιο προκλητικά ερεθίσματα, αφού γίνεται κοινωνός των μεγάλων προκλήσεων του ανθρώπινου πνεύματος.

Διαβάζω άρα ζω. Αλλά απαιτείται συστηματική προσπάθεια και κυρίως έρωτας και αγάπη γι’ αυτή την ενέργεια, για να βρούμε εκείνη την αναβαθμίδα μας που θα μας απελευθερώσει σε κόσμους μαγικούς, εκεί που η ψυχή μας θα βρει απάτητα μονοπάτια για να νιώσει πρωτόγνωρα σκιρτήματα, εκεί που το συναίσθημά μας θα νιώσει ηδονή που δεν θα τη συναντήσει πουθενά αλλού. Δεν περνάς εύκολα σ’ αυτό το επίπεδο. Θέλει συστηματικό αγώνα και ακόρεστη επιθυμία. Θέλει έρωτα για τον εαυτό μας, δίψα για αυτογνωσία.

Και δεν τελειώνει αυτή η προσπάθεια με το τέλος της γενικής παιδείας ούτε και της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης – αυτό ίσχυε στη Βιομηχανική εποχή. Τώρα η σχέση μας με τη γνώση ή είναι συνεχής ή απλώς δεν υπάρχει. Πολύ εύστοχα και σχεδόν προφητικά είχε δει τις σημερινές εξελίξεις ο R. Oppenheimer, «Προσθείναι πήχυν», Εποχές, τ. 5, 1963. «Η ενιαία γνώση, που για καιρό πολύ τη θεωρούσαν πως αντιστοιχεί σε μια δομή όπου οι ακρογωνιαίοι λίθοι εξυπακούουν το σύνολο, έχει σήμερα μια εντελώς διαφορετική τοπολογία: δεν μοιάζει τόσο με ναό, όσο με ένα διχτυωτό όπως το προείδε ο Ουίλλιαμ Τζαίημ, χωρίς κεντρικό χώρο, χωρίς βασικές αλήθειες από τις οποίες ν’ απορρέουν όλα τα υπόλοιπα, αλλά με μια θαυμαστή συνάφεια ανάμεσα στις διάφορες διακλαδώσεις του και με μια ομορφιά που φωτίζει τις αυξανόμενες μικρές γνώσεις ακόμη και στα πιο απόκρυφα και άγνωστα κλαδιά».

Αλλά όταν κατακτήσεις εκείνο το επίπεδο που πράγματι το «διαβάζω» συνειδητοποιείται στην ολότητά του και απολαμβάνεται ως καταφυγή της σκέψης μας και ως ελευθερία του πνεύματός μας, τότε το «ζω» μετασχηματίζεται στο ευρύτερο και ουσιαστικότερο σύμπαν του «βιώνω» και ανακύπτει και η ανάγκη του «γράφω». Γιατί τότε το «διαβάζω» έχει πλημμυρίσει το στοχασμό και θέλει διέξοδο σε μια νέα μορφή δημιουργικότητας, τότε θέλεις και εσύ να συμμετάσχεις στην πορεία της ιστορίας με τη μικρή συμβολή της ταπεινής γραφής σου. Και πού ξέρεις... Κάτι απ’ όλα αυτά που απελευθερώνονται από τη σκέψη σου μπορεί να συναντήσει τη σκέψη κάποιου άλλου και να γονιμοποιηθεί και έτσι να ταξιδεύει στο χρόνο.

Όχι το «διαβάζω, άρα ζω» δεν είναι γενικό και αόριστο. Είναι συνυφασμένο με τον αγώνα για να κατακτήσουμε τη ζωή μας. Έχει απόλυτα κυριολεκτικό περιεχόμενο. Δεν βρισκόμαστε σε πρωτόγονους καιρούς ούτε και σε εποχές επικράτειας της σωματικής δύναμης. Βρισκόμαστε σε έναν κόσμο γεμάτο με πληροφορίες και μηνύματα, που λειτουργεί και αναπτύσσεται με τη γνώση. Και χωρίς την ενεργητική, συστηματική και συνεχή και γι’ όσο αναπνέουμε καλλιέργεια των Γραμμάτων δεν μπορούμε να τον κατανοήσουμε, δεν μπορούμε να συμμετέχουμε δημιουργικά σ’ αυτόν. Δεν μπορούμε να ζήσουμε! Απλώς νομίζουμε ότι ζούμε...