Κοινωνία 29.09.2017 - 09:16

Να δοθεί ο λόγος στους πρωταγωνιστές της διδασκαλίας

Μπορεί η πολιτεία να «συναντηθεί» με αυτή την όμορφη κουλτούρα των δημιουργικών εκπαιδευτικών; Ιδού η πρόκληση…    

Αντί να συζητάμε διαρκώς και αενάως τα εξωτερικά στοιχεία του εκπαιδευτικού μας συστήματος και να ασχολούμαστε τελικά με το σύστημα πρόσβασης, αντί να αναζητούμε τις τεχνικές πλευρές της θεσμικής μας εκπαίδευσης και να μη βγαίνει τίποτα… Τελικά, αντί να ασχολούμαστε με ό,τι μπορεί να πάρει τη μορφή τεχνικής / νομοθετικής παρέμβασης, καλό θα ήταν να πάρουμε την άλλη άκρη του νήματος, αυτή που ξετυλίγει το κουβάρι για να υφάνουμε ό,τι η σύγχρονη κοινωνία και οι καιροί απαιτούν…

Γιατί η ουσία της εκπαίδευσης δεν μπορεί να αποτυπωθεί εύκολα στα χαρτιά. Είναι μια ζωντανή κοινωνική λειτουργία, είναι αυτό «που συμβαίνει μέσα στη σχολική αίθουσα» και που ξεφεύγει από τους προσδιορισμούς των συζητήσεων και των αποφάσεων κάποιων ειδικών. Γιατί η Παιδεία είναι τελικά και ουσιαστικά, οριστικά και τελεσίδικα επιστημονική και καλλιτεχνική πράξη των παιδαγωγών και των παιδαγωγούμενων, των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευόμενων, και όλα τα άλλα είναι το σκηνικό της παράστασης. Γιατί η Μόρφωση είναι ποίηση ως πράξη συνεχούς δημιουργίας Μορφής σε «άμορφη ύλη» και γίνεται από τα πρόσωπα που έχουν το λόγο της αγωγής και της διδασκαλίας.

Καλό θα ήταν να ακούσουμε τους πρωταγωνιστές. Έστω για μια φορά. Να δούμε μήπως τα πράγματα δεν είναι έτσι, όπως τα αντιμετωπίζουμε χρόνους πολλούς και καιρούς ακόμα περισσότερους, όπου όχι μόνο δεν βλέπουμε ούτε καν υποψία μεταρρύθμισης αλλά εφαρμόζοντας τα ίδια και τα ίδια περιμένουμε εις μάτην μήπως βγει κάτι διαφορετικό, όταν δεν αγγίζουμε την ουσία των εκπαιδευτικών πραγμάτων.

Αλλά οφείλω να δηλώσω προκαταβολικά δύο βασικά στοιχεία, τα οποία σχετικοποιούν την πρότασή μου. α) Οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν ενιαία άποψη για το σχολείο και για την εκπαίδευση. Διατρέχονται από πολιτικές, ιδεολογικές και προσωπικές θεωρήσεις όπως όλοι οι πολίτες. Ως εκ τούτου, η αποκωδικοποίηση των ερευνητικών ευρημάτων δεν είναι πολιτικά ουδέτερη ούτε και εύκολη.

β) Ακόμα και αν προέκυπτε μια απόλυτη συνισταμένη των εκπαιδευτικών, αυτό δεν θα σήμαινε ότι είναι η πολιτικά εφαρμοστέα. Γιατί πολύ απλά οι εκπαιδευτικοί, ως επαγγελματικός κλάδος, έχουν ένα «σημείο θέασης της πραγματικότητας» - καταπώς ορθά προσδιορίζει ο Μπουρντιέ στους «Πασκαλιανούς διαλογισμούς» - και η όποια θεώρηση για εφαρμογή των απόψεων των εκπαιδευτικών μονομερώς δεν θα ήταν μόνο συντεχνιακή σύλληψη της εκπαίδευσης αλλά και βαθιά συντηρητική σύλληψη των κοινωνικών θεσμών.

Εκείνο που προτείνω να προκύψει είναι ο πλούσιος προβληματισμός, ο ανεκμετάλλευτος εκπαιδευτικός θησαυρός - ο οποίος όμως σε κάθε περίπτωση θέλει μελέτη και αξιολόγηση από την πολιτική ηγεσία, και όχι μόνο. Όχι, δεν εννοώ κάποια γενική και αόριστη συζήτηση. Εννοώ ένα μεγάλο «ερευνητικό σχέδιο» στο οποίο θα αποτυπωθούν η εμπειρία και η αναζήτηση, οι προτάσεις και οι ιδέες των εκπαιδευτικών μέσα από ένα «τεκμηριωμένο επιστημονικό πλαίσιο» για τα μείζονα ζητήματα της εκπαίδευσης και της παιδαγωγικής. Μια τέτοια πρωτοβουλία θα ενισχύσει την ανάγκη για την ανάπτυξη συστηματικού και διαρκούς διαλόγου της πολιτείας με το εκπαιδευτικό κίνημα – κάτι που είναι κρίσιμο στοιχείο για μια οργανωμένη κοινωνία στους απαιτητικούς καιρούς μας.

Η όλη οργάνωση μπορεί να αναληφθεί από το Υπουργείο Παιδείας, το οποίο θα αναθέσει στα Παιδαγωγικά Τμήματα και στις Καθηγητικές Σχολές των Πανεπιστημίων να διαμορφώσουν ένα Πρόγραμμα Έρευνας, που θα απευθυνθεί στην εκπαιδευτική κοινότητα. Γενικές προϋποθέσεις και συνθήκες μιας τέτοιας πρωτοβουλίας είναι: α) η ελευθερία και η ανεξαρτησία του όλου σχεδίου και της εφαρμογής από κάθε εξωτερικό παράγοντα, πολιτικό ή πολιτειακό, β) η διασφάλιση των υλικών προϋποθέσεων από το Υπουργείο Παιδείας, γ) η μη σύνδεσή της με άλλες κινήσεις του Υπουργείου, που θα αλλοίωναν τη στόχευση, το περιεχόμενο και την ποιότητα του όλου έργου.

Αλλά για να φτάσουμε σε μια τέτοια αιρετική και πάντως μη παραδοσιακή ή και μη ορθώς πολιτική / κομματική θεώρηση των εκπαιδευτικών πραγμάτων της χώρας απαιτούνται: γενικότερη δημοκρατική και προοδευτική πολιτική, μεταρρυθμιστικός οίστρος στους σχεδιαστές της εκπαιδευτικής πολιτικής, εμπνευσμένοι παιδαγωγοί και επιστήμονες που θα προσδώσουν την απαραίτητη αίγλη σε ένα εγχείρημα που επιδιώκει να βρει την ψυχή της εκπαίδευσης και τον ουσιαστικό πυρήνα της παιδείας.

Είναι δυνατόν μια σύγχρονη πολιτεία να έχει δεκάδες χιλιάδες εκπαιδευτικούς Νηπιαγωγείων και Δημοτικών, Γυμνασίων και Λυκείων και να μην αναζητά εναγωνίως τη συσσωρευμένη εμπειρία τους από το εκπαιδευτικό και παιδαγωγικό έργο τους; Με ποιο τρόπο, πιο αυθεντικό και πιο ουσιαστικό, μπορούμε να ανιχνεύσουμε το τι ακριβώς διαμορφώνεται μέσα στις σχολικές αίθουσες και στα σχολεία πέραν μιας τέτοιας έρευνας;

Έχω τονίσει ότι η υπαλληλοποίηση των εκπαιδευτικών είναι ο πιο καίριος θάνατος της παιδαγωγικής πράξης. Και την υπαλληλοποίηση την επιδιώκουν και την εφαρμόζουν και οι δύο πλευρές της εκπαίδευσης. Οι κυβερνήσεις και οι κατά καιρούς ηγεσίες των Υπουργείων Παιδείας θέλουν τους εκπαιδευτικούς να ασκούν το έργο τους, όπως ακριβώς το σχεδιάζουν και το νομοθετούν αυτές. Από την άλλη πλευρά του λόφου, υπάρχει ένα σημαντικό μέρος των εκπαιδευτικών που θεωρεί ως υποχρέωσή του και μόνο να κάνει το μάθημά του, να υλοποιεί τις όποιες συγκεκριμένες εξωδιδακτικές εργασίες του έχουν ανατεθεί και …μετά σπίτι του, και να μην αγωνιά για τα τόσα και τόσα που συμβαίνουν ή που απαιτούνται στην εκπαίδευση. Και οι δυο πλευρές καθηλώνουν το εκπαιδευτικό μας σύστημα.

Αντίθετα, υπάρχουν ανεξάντλητες και φοβερές δημιουργικές δυνάμεις στον κόσμο των εκπαιδευτικών που προάγουν την πολιτιστική ζωή των σχολείων, που παίρνουν πρωτοβουλίες επί πρωτοβουλιών μαζί με τους μαθητές τους, που λειτουργούν ως παιδαγωγοί θέτοντας διαρκώς και συστηματικώς στην πρώτη γραμμή της λειτουργίας των τις ανθρωπιστικές αξίες και τα δημοκρατικά προτάγματα, που αγωνιούν και είναι αναζητητές και ερευνητές της καινοτομίας και της δημιουργίας, που....

Και όλα αυτά δεν τα κάνουν για να τύχουν κάποιας αναγνώρισης από την πολιτεία. Αλλά τα κάνουν γιατί έχουν κατακτήσει το νόημα της αγωγής και της διδασκαλίας, γιατί είναι γι’ αυτούς άποψη ζωής, γιατί νοιάζονται για τους μαθητές τους και τις μαθήτριές τους.