Οι επενδύσεις, και ειδικότερα οι ξένες άμεσες επενδύσεις (ΞΑΕ), είναι καθοριστικός παράγοντας τόσο για την οικονομική ευημερία των χωρών όσο και για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων που τις πραγματοποιούν. Ο τομέας της ενέργειας (ιδίως ο τομέας των υδρογονανθράκων) θεωρείται ένας από τους πιο ελκυστικούς τομείς για ιδιωτική συμμετοχή και ΞΑΕ.
Η δυνατότητα ανάπτυξης ενεργειακής επενδυτικής δραστηριότητας, όπως για παράδειγμα στον τομέα των υδρογονανθράκων, απορρέει κυρίως από το δικαίωμα κάθε κυρίαρχου κράτους να προβεί σε αναζήτηση, έρευνα και τελικά εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων, μέσω εταιρειών που ασκούν το δικαίωμα αυτό με χρήση ειδικών συμβάσεων παραχώρησης ή διανομής της παραγωγής. Το δικαίωμα αυτό βασίζεται στην αρχή της κρατικής κυριαρχίας, όπως ορίζεται από το δημόσιο διεθνές δίκαιο, και ασκείται στο σύνολο της επικράτειας, δηλαδή στο έδαφος, στον υπολίμνιο και τον υποθαλάσσιο χώρο, όπου το κράτος ασκεί κυριαρχία και τα κυριαρχικά του δικαιώματα βάσει του Δικαίου της Θάλασσας.
Το ζήτημα της προστασίας των επενδύσεων είναι διαφορετικό από το ζήτημα της προσέλκυσής τους. Η προστασία των επενδύσεων δεν είναι επιλογή αλλά αναγκαιότητα, η οποία πηγάζει από το ενδεχόμενο να απειληθούν τα επενδυτικά συμφέροντα εφόσον το κράτος υποδοχής επιβάλει δημόσια μέτρα με τρόπο αυθαίρετο και απρόβλεπτο, μέτρα που όταν προκαλούν ζημιά στους επενδυτές, αναφέρονται και ως πολιτικοί κίνδυνοι. Οι πολιτικοί κίνδυνοι συντρέχουν συνήθως όταν η κυβέρνηση της χώρας υποδοχής ή οι αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες ενεργούν αυθαίρετα ή σε αντίθεση με τις όποιες δεσμεύσεις και κρατικές εγγυήσεις που έχουν δοθεί στους ξένους επενδυτές προτού αυτοί αποφασίσουν να επενδύσουν στο έδαφός της, προκαλώντας οικονομική ζημία στην επιχειρηματική δραστηριότητα των επενδυτών.
Οι πιο κλασικές μορφές πολιτικών κινδύνων είναι η απαλλοτρίωση ή εθνικοποίηση της ιδιοκτησίας του επενδυτή, η ανάκληση των αδειών παραχώρησης δικαιωμάτων και λειτουργίας, όπως η παραχώρηση δικαιωμάτων έρευνας και εξόρυξης, η παραβίαση των συμβάσεων και η αθέτηση των συμφωνηθέντων εκ μέρους του κράτους υποδοχής. Βέβαια, ο πιο σοβαρός και απρόβλεπτος παράγοντας πολιτικών κινδύνων είναι σε περίοδο πολέμου ή διεθνών κρίσεων, όπως αυτή που διανύουμε σήμερα λόγω του πολέμου στην Ουκρανία αλλά και της αυξημένης επιθετικότητας της Τουρκίας, ειδικά σε σχέση με την αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας και της Κύπρου στη Μεσόγειο και την απειλή παρεμπόδισης του προγράμματος ενεργειακών επενδύσεων στην περιοχή.
Ο τομέας της ενέργειας και ειδικά των υδρογονανθράκων είναι από τη φύση του πιο ευάλωτος στους πολιτικούς κινδύνους σε σύγκριση με άλλους τομείς της οικονομίας. Πρόκειται για τομέα με ιδιαίτερα στρατηγικά και γεωπολιτικά χαρακτηριστικά, άμεσα συνδεδεμένα με τα εθνικά συμφέροντα του κάθε κράτους, στοιχείο που αυξάνει την αβεβαιότητα σχετικά με το βαθμό «παρεμβατικότητας» των κυβερνήσεων στα επενδυτικά σχέδια των εταιρειών εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων.
Οι πολιτικοί κίνδυνοι μπορούν να αντιμετωπιστούν πιο αποτελεσματικά, ή τουλάχιστον να μετριαστούν, μέσω ενός ολοκληρωμένου πολύ-επίπεδου νομικού πλαισίου που βασίζεται όχι μόνο στις πρόνοιες του εσωτερικού δικαίου (συνταγματικές και διάφορες ειδικές νομοθετικές διατάξεις περί επενδύσεων και υδρογονανθράκων) και των επενδυτικών συμφωνιών μεταξύ του Δημοσίου και των επενδυτών αλλά κυρίως στο διεθνές επενδυτικό δίκαιο.
Η σημασία του διεθνούς δικαίου για την προστασία των ΞΑΕ κρίνεται καθοριστική μέσω της σύναψης εξειδικευμένων διεθνών συνθηκών, τις λεγόμενες διεθνείς επενδυτικές συνθήκες (πολυμερείς ή διμερείς). Οι συνθήκες αυτές προσφέρουν ειδική μεταχείριση στους επενδυτές, παρέχοντας μέτρα που περιορίζουν την κανονιστική κυριαρχία του κράτους υποδοχής με διάφορους τρόπους.
Περαιτέρω, από το 2009 όταν τέθηκε σε ισχύ η Συνθήκη της Λισαβόνας, τα κράτη μέλη ανέθεσαν στην ΕΕ την αποκλειστική αρμοδιότητα να ενεργεί στον τομέα των ΞΑΕ σύμφωνα με το άρθρο 207 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ. Έκτοτε, η ΕΕ είναι η αρμόδια να διαπραγματεύεται και να συνάπτει εκ μέρους των κρατών μελών διεθνείς επενδυτικές συνθήκες με τρίτα κράτη, στο πλαίσιο της κοινής εμπορικής πολιτικής της.
Ειδικά σήμερα, βρισκόμαστε σε μια περίοδο έντονης αβεβαιότητας εξαιτίας των συνθηκών που επικρατούν μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, της ενεργειακής κρίσης και των συνεπειών της στις οικονομίες και την ενεργειακή ασφάλεια των χωρών της ΕΕ, της απειλής της Τουρκίας για παρεμπόδιση των μεγάλων ενεργειακών επενδύσεων εκ μέρους της Ελλάδας και της Κύπρου, όπως είναι το πρόγραμμα έρευνας και εκμετάλλευσης του ενεργειακού πλούτου στη Μεσόγειο και η μεταφορά φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα του Ισραήλ στην Ευρώπη μέσω του αγωγού East Med, των κοινωνικών αναταραχών στο εσωτερικό των χωρών της Μεσογείου και της αυξημένης απειλής τρομοκρατικών ενεργειών στην ευρύτερη περιοχή. Για τους παραπάνω λόγους, οι πετρελαϊκές εταιρείες που επενδύουν στον τομέα των υδρογονανθράκων στην περιοχή μας, αξιοποιούν όλα τα πιθανά εργαλεία διαχείρισης πολιτικών κινδύνων και ωφελούνται όταν ενεργοποιούν τις ρήτρες προστασίας που περιέχονται στις διεθνείς επενδυτικές συνθήκες.
Πολλά από τα παραπάνω ζητήματα αποτελούν αντικείμενο εξειδικευμένων μαθημάτων που έχουν προστεθεί στο πρόγραμμα της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου «Νεάπολις Πάφος», τόσο σε προπτυχιακό όσο και σε μεταπτυχιακό επίπεδο, όπως είναι το δίκαιο της ενέργειας και το διεθνές οικονομικό δίκαιο.
*Του Δρ. Θωμά-Νεκτάριου Παπαναστασίου, αν. καθηγητή δημοσίου διεθνούς δικαίου, Νομική Σχολή-Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφος
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 18/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
