Alfavita Newsroom Στο βιβλίο της Βλακεία, Χάιντι Κάστνερ, επιχειρεί να εμβαθύνει στο θέμα, ανατρέχοντας και σε όσα έχουν γραφτεί στο πέρασμα των αιώνων. Το θέμα δεν είναι πρωτότυπο, ωστόσο παραμένει διαχρονικά επίκαιρο.
Η Χάιντι Κάστνερ είναι επικεφαλής στο τμήμα Ιατροδικαστικής Ψυχιατρικής του πανεπιστημιακού νοσοκομείου Kepler στο Λιντς και ως εμπειρογνώμονας έχει καταθέσει στις δίκες ορισμένων από τους πιο σκληρούς εγκληματίες των δυο τελευταίων δεκαετιών. Μεταξύ άλλων, έχει εξετάσει ανθρώπους όπως ο Γιόζεφ Φριτσλ, η υπόθεση του οποίου είχε κάνει τον γύρο του κόσμου – ο Φριτσλ κρατούσε φυλακισμένη και βίαζε την κόρη του επί 24 χρόνια, κάνοντας μαζί της επτά παιδιά.
Εκτενή αποσπάσματα από τη συνέντευξη:
– Τι είναι αυτό που κάνει τη βλακεία τόσο ενδιαφέρουσα ώστε να αποφασίσετε να γράψετε βιβλίο;
Το ενδιαφέρον μου για τη βλακεία πάει πίσω αρκετά χρόνια. Eρχόμουν αντιμέτωπη με τη βλακεία συνεχώς, κάθε μέρα, κι αναρωτιόμουν πώς είναι δυνατόν τόσοι έξυπνοι άνθρωποι να παίρνουν βλακώδεις αποφάσεις ξανά και ξανά. Άρχισα λοιπόν να το διερευνώ, πριν από έξι χρόνια. Ήταν κι η εποχή της εκλογής του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ. Μετά ήρθε κι η πανδημία και έγινε πλέον ολοφάνερο πως το πρόβλημα της βλακείας είναι τεράστιο.
- Yπάρχουν έξυπνοι άνθρωποι και άλλοι που είναι βλάκες ή μήπως έχουμε να κάνουμε με κάτι πιο περίπλοκο;
Το αντίθετο της βλακείας δεν είναι η εξυπνάδα, αλλά η σοφία. Κάποιος που δεν έχει την ικανότητα να κάνει μαθηματικές πράξεις ή να εκφραστεί καλά γραπτώς, δεν σημαίνει ότι είναι βλάκας. Διότι υπάρχουν πάρα πολλοί έξυπνοι άνθρωποι, οι οποίοι παίρνουν βλακώδεις αποφάσεις.
- Πώς ορίζετε τη βλακεία;
Είναι δύσκολο να την ορίσεις, αλλά την αναγνωρίζεις όταν την βλέπεις. Συνήθως πρόκειται για έναν συνδυασμό παραγόντων που βρίσκονται πίσω από τις βλακώδεις αποφάσεις. Βλάκας είναι αυτός που δεν παίρνει αποφάσεις με βάση στοιχεία και γεγονότα, αλλά ανάλογα με το τι αισθάνεται και τι του υπαγορεύει το ένστικτό του.
Άλλο ένα χαρακτηριστικό του βλάκα είναι ότι πιστεύει ότι τα ξέρει όλα. Ο βλάκας δεν νιώθει την ανάγκη να αναζητήσει πληροφορίες και να μελετήσει, διότι είναι σίγουρος ότι γνωρίζει ήδη την αλήθεια για τα πάντα. Νομίζω ότι πάνε πάνω από 2.000 χρόνια από την τελευταία φορά που μπορούσε ένας άνθρωπος να ισχυριστεί ότι τα ξέρει όλα. Ζούμε σε έναν κόσμο όπου κάθε μέρα χρησιμοποιούμε αμέτρητα πράγματα για τα οποία δεν γνωρίζουμε τίποτε – δεν γνωρίζω πώς λειτουργεί το κινητό μου, για παράδειγμα. Οπότε το να πιστεύεις ότι τα ξέρεις όλα, ενώ δεν ξέρεις τίποτε, είναι ένδειξη μεγάλης βλακείας.
Υπάρχει, όμως, άλλη μια σημαντική πτυχή της βλακείας που συνδέεται με την άρνηση να αποδεχτείς ότι αποτελείς μέρος ενός συνόλου, μέλος μιας κοινότητας, ότι όλοι συνδεόμαστε μεταξύ μας και άρα οφείλουμε να σκεφτόμαστε τις ανάγκες της κοινότητας. Κανείς δεν είναι ελεύθερος να κάνει ό,τι θέλει.
- Από την άλλη μπορώ να κάνω μια βλακεία που δεν θα κοστίσει σε κανέναν άλλο εκτός από εμένα.
Ναι, βεβαίως. Έχουμε το δικαίωμα να είμαστε όσο βλάκες θέλουμε, αν δεν επηρεάζονται άλλοι. Αλλά, ξέρετε, οι βλακώδεις αποφάσεις συνήθως δεν βλάπτουν μόνο τον άμεσα ενδιαφερόμενο, αλλά και τους γύρω του. Το θέμα είναι ότι ο βλάκας αδιαφορεί αν με τις αποφάσεις του βλάπτει βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα το κοινωνικό σύνολο, ενώ δεν καταλαβαίνει ότι βλάπτει και τον εαυτό του.
- Λέτε ότι ο βλάκας είναι κάποιος που δεν είναι καλά πληροφορημένος που δεν έχει μελετήσει αρκετά. Θα μπορούσε, δηλαδή, κανείς να δει τη βλακεία ως απότοκο της διανοητικής οκνηρίας;
Ναι, απολύτως, συνδέεται με την τεμπελιά. Διότι δεν πρόκειται συνήθως για την ανικανότητα ή αδυναμία να συγκεντρώσει κανείς πληροφορίες για ένα θέμα, αλλά για την άρνηση να μπει σε αυτόν τον κόπο, για τη βεβαιότητα ότι αυτός ο κόπος είναι περιττός. Ποτέ, κανείς μας δεν μπορεί να γνωρίζει αρκετά για ένα θέμα – αυτό είναι ύβρις.
- Συνήθως, όμως, κάποιος που πιστεύει ότι η διεθνής ιατρική κοινότητα ψεύδεται για την ασφάλεια των εμβολίων ή ότι ο Μπιλ Γκέιτς θέλει να μας εμφυτεύσει τσιπάκια, έχει επενδύσει αρκετό χρόνο για να μελετήσει τις θεωρίες συνωμοσίας.
Ναι, αλλά δεν επένδυσε χρόνο για να αξιολογήσει τις πηγές του, διαδικασία απολύτως κρίσιμη. Γιατί σήμερα μπορεί κανείς να βρει τα πάντα στο διαδίκτυο. Οφείλει κανείς να έχει την ικανότητα να διακρίνει ανάμεσα στις διαφορετικές πηγές πληροφόρησης, όπως και ανάμεσα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και να μπορεί να τα αξιολογήσει. Και είναι άλλη μια σοβαρή ένδειξη διανοητικής οκνηρίας το να μην είναι ικανός για αυτό.
Πιστεύω ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ζούμε σε έναν κόσμο που έχει γίνει υπερβολικά περίπλοκος για να τον κατανοήσουμε πραγματικά. Για παράδειγμα, δεν μπορώ να καταλάβω γιατί δεν υπάρχουν στην αγορά αρκετά τούβλα, απλώς και μόνο επειδή ένα καράβι παγιδεύτηκε στη Διώρυγα του Σουέζ πριν από πολλούς μήνες. Η παροιμιώδης πεταλούδα που κουνάει τα φτερά της στην Κίνα, μπορεί να ευθύνεται για το γεγονός ότι δεν μπορώ να αγοράσω πλυντήριο. Δεν καταλαβαίνουμε πάντα πώς συνδέονται όλα μεταξύ τους. Κι όταν δεν καταλαβαίνεις, έχεις την αίσθηση ότι γύρω σου συμβαίνουν πράγματα ερήμην σου κι αυτό σου προκαλεί ανασφάλεια. Η ανασφάλεια αναζητά εύκολες απαντήσεις, απλές ιστορίες με εύκολες εξηγήσεις. Όταν τις βρεις, ικανοποιείσαι και πιστεύεις ότι τώρα τα ξέρεις όλα.
Είναι ο ίδιος μηχανισμός που μπαίνει σε λειτουργία όταν αρρωσταίνουμε. Θέλουμε να κατανοήσουμε αυτό που μας συμβαίνει και αναζητούμε τα αίτια, διότι έχουμε την αίσθηση ότι έτσι αποκτούμε τον έλεγχο της κατάστασης, ότι μπορούμε να επηρεάσουμε την πορεία της υγείας μας. Αλλιώς αισθανόμαστε ανήμποροι. Αλλά νομίζω ότι η συνειδητοποίηση ότι είμαστε από πολλές απόψεις ανήμποροι, είναι βασική συνθήκη της ζωής μας. Είμαστε ανήμποροι, ως ξεχωριστά άτομα, απέναντι στην κλιματική αλλαγή, για παράδειγμα.
- Ισχύει το ίδιο για εκείνους που χρησιμοποιούν το επιχείρημα «έτσι αισθάνομαι, αυτή είναι η δική μου αλήθεια και απαιτώ να τη σεβαστείς»;
Ναι, βεβαίως. Δεν υπάρχει ιδιωτική αλήθεια. Από τον Διαφωτισμό και μετά έχουμε συμφωνήσει ότι βασιζόμαστε σε στοιχεία και γεγονότα για να παίρνουμε αποφάσεις για τις κοινωνίες και τη ζωή μας – όχι σε προσωπικά συναισθήματα και ιδιωτικές αλήθειες. Αλλά βλέπουμε, βεβαίως, διαρκώς ανθρώπους που αδιαφορούν για αυτό, που συμπεριφέρονται σαν να μην είναι μέρος μιας κοινότητας. Σε αυτήν την περίπτωση, όμως, θα έπρεπε να πάνε να ζήσουν σε κάποιο ερημονήσι, διότι όσο ζουν μέσα στον κόσμο επωφελούνται από όσα προσφέρει αυτή η κοινότητα – συγκοινωνίες, δημόσια υγεία, δρόμους… Κάποιος που παραμένει εντός της οργανωμένης κοινωνίας και δηλώνει «αυτή είναι η δική μου αλήθεια» διαπράττει βλακεία του χειρίστου είδους.
- Έχει κανείς την εντύπωση ότι στα social media η βλακεία ακούγεται πιο δυνατά από τη σοφία ή τη σύνεση. Γιατί μπορεί να συμβαίνει αυτό;
Διότι οι άνθρωποι που σκέφτονται βλακωδώς και παίρνουν βλακώδεις αποφάσεις έχουν πολύ έντονη ανάγκη να ακουστούν και να νιώσουν σημαντικοί. Διότι από εκεί αντλούν αυτοεκτίμηση. Εκεί υπάρχει έλλειμμα.
- Θα μπορούσε κανείς να πει ότι μέσω της δουλειάς σας έχετε εντρυφήσει στο κακό – μπορεί το κακό να συνδέεται με τη βλακεία;
Οι περισσότερες ανθρωποκτονίες είναι εγκλήματα βλακώδη. Διότι όλοι βγαίνουν χαμένοι. Οι περισσότεροι δολοφόνοι συλλαμβάνονται. Ακόμη και αν αυτό αργήσει να συμβεί, δεν είναι και τόσο ευχάριστο να ζεις αγωνιώντας αν θα σε πιάσουν. Ξέρετε, όσο περισσότερα χρόνια κάνω αυτή τη δουλειά, τόσο περισσότερο γελάω με τα αστυνομικά μυθιστορήματα που παρουσιάζουν τον δολοφόνο ως κάποιον σκοτεινό και πανέξυπνο τύπο που είναι σε θέση να προβλέψει τα πάντα, ενώ στην πραγματικότητα οι δολοφόνοι είναι πολύ βλάκες. Πιάνονται στην παγίδα που στήνουν.
- Οι νάρκισσοι είναι βλάκες;
Βεβαίως και είναι βλάκες διότι υπερεκτιμούν τις δυνατότητές τους, την εξυπνάδα τους και την επιρροή που μπορεί να έχουν στους άλλους. Θα επανέλθω σε κάτι που έλεγα νωρίτερα – όταν δεν νιώθεις πως συνδέεσαι με τους γύρω σου, υπάρχει πρόβλημα. Θα έλεγα ότι ένας καλός οδηγός για να αποφύγει κανείς τις βλακείες, είναι να θυμάται ότι αποτελεί μέλος μιας κοινότητας.
Εκτός από τις κραυγαλέες βλακείες, πάντως, υπάρχουν κι αυτές που ενδεχομένως κάνουμε όλοι μας, σε καθημερινή βάση. Υπάρχει τρόπος να τις αποφεύγουμε ή πρόκειται για κομμάτι της ανθρώπινης φύσης;
Είναι κομμάτι της ανθρώπινης φύσης, όλοι κάνουμε μικρές και μεγάλες βλακείες, διαρκώς. Ωστόσο, δεν είσαι βλάκας από τη στιγμή που μπορείς να παραδεχτείς στον εαυτό σου –αλλά και στους άλλους– ότι έκανες μια βλακεία. Διότι κάνοντας και αναγνωρίζοντας τις βλακείες μας μαθαίνουμε μέσα από την εμπειρία, γινόμαστε λίγο σοφότεροι.
Πηγή: kamini.gr
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Είσαι άνεργος στο κέντρο της Αθήνας; ΠΑΡΕ ΤΩΡΑ έκτακτο επίδομα 1000 ευρώ
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 24/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
