Περί Προτύπων Πειραματικών Σχολείων και... αριστείας

 

Τα τελευταία χρόνια η ελληνική κοινωνία, πέρα από τη σοβαρότατη οικονομική κρίση την οποία υφίσταται, καλείται επιπλέον να αναπλαστεί κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν των εταίρων της, μεταλλασσόμενη αίφνης, μεταξύ άλλων, σε μια κοινωνία αρίστων.

Δεν είναι μόνον οι εξωτερικές πιέσεις που δέχεται η χώρα και οι διεθνείς δεσμεύσεις τις οποίες ανέλαβε.

 

Είναι, επιπρόσθετα, και η «εθνική ενοχή» για την επί σειρά δεκαετιών κατάληψη του δημόσιου χώρου από τις πελατειακές σχέσεις του κράτους, για την κατάλυση της αξιοκρατίας και την άνοδο της ασημαντότητας. Δυστυχώς όμως, μέσα στη δίνη του εκσυγχρονισμού, η πολιτεία σαρώνει απερίσκεπτα καθετί «παλιό», χωρίς πρότερη αποτίμηση θετικών κι αρνητικών στοιχείων, χωρίς καμία εμβάθυνση. Το τίμημα της διαπλοκής, που στήθηκε και γιγαντώθηκε μέσω των κομματικών μηχανισμών, το πληρώνει στη σημερινή συγκυρία ο απλός πολίτης, ενώ οι δυνάμεις που την προξένησαν, πεπεισμένες πως αναδομούν τη χώρα σε υγιέστερες βάσεις, εκπονούν σχέδια επί χάρτου.

 

Στο στόχαστρο του ΥΠΑΙΘΠΑ μπήκε από το 2010 το δημόσιο πανεπιστήμιο, ενώ ακολούθησαν τα πρώην Πειραματικά Σχολεία των πανεπιστημίων. Τα σχολεία αυτά βαπτίστηκαν με το Ν. 3966/2011 «Πρότυπα Πειραματικά» (ΠΠΣ) και εκλήθησαν, εν μέσω οικονομικής κρίσης, να αλλάξουν ταυτότητα, εκπληρώνοντας μάλιστα εφεξής δύο ασύμβατες μεταξύ τους λειτουργίες: τη λειτουργία του σχολείου αριστείας και τη λειτουργία της πειραματικής και καινοτόμου διδασκαλίας.

 

Σε μια εποχή που προωθεί την καινοτομία σε όλα τα πεδία της κοινωνικής ζωής, συμπεριλαμβανομένης και της εκπαίδευσης, τα σχολεία αυτά χάνουν την ικανότητά τους να λειτουργούν ως πειραματικά, μιας και εκλείπει το ευρύ κοινωνικό δείγμα που τους παρείχε η τυχαία επιλογή των μαθητών μέσω κλήρωσης! Το υπουργείο δεν έλαβε υπόψη τις σοβαρές επιφυλάξεις που είχαν διατυπωθεί για το θέμα αυτό κατά το στάδιο διαβούλευσης πάνω στο σχετικό σχέδιο νόμου, ίσως γιατί η εκσυγχρονιστική αβελτηρία του επέβαλλε την αυτόματη σύνδεσή τους με το προϊσχύσαν καθεστώς ασυδοσίας!

 

Ο παραπάνω νόμος έχει εφαρμοστεί μέχρι σήμερα μόνο μερικά και αποσπασματικά, και σοβαρά θέματα, όπως αυτό της αξιολόγησης των καθηγητών και των σχολικών μονάδων, βρίσκονται ακόμη σε εκκρεμότητα. Και ενώ συνεχώς περικόπτονται οι δαπάνες για την παιδεία και είμαστε ήδη στο μέσο της σχολικής χρονιάς, το υπουργείο εξαγγέλλει με εγκύκλιό του την άμεση διεξαγωγή διαγωνισμού επιλογής μαθητών στα ΠΠΣ για το έτος 2013-14, διακηρύσσοντας μεγαλόφωνα την προσήλωσή του στην έννοια της αριστείας. Και τούτο παρά τις σοβαρές ενστάσεις περί αντισυνταγματικότητας του νόμου, τις οποίες έχουν διατυπώσει εγγράφως προς το ΥΠΑΙΘΠΑ οι Σύλλογοι Γονέων και Κηδεμόνων των ΠΠΣ της χώρας και τη σχετική παρέμβαση του θεσμού του Συνηγόρου του Πολίτη.

 

Ερωτήματα γεννά και το ίδιο το περιεχόμενο του θεσμού της αριστείας, όπως και ο ρόλος που αυτός επιτελεί στις σύγχρονες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες. Αν στη μεταπολεμική Ελλάδα ο θεσμός πράγματι υπηρέτησε την αξιοκρατία και την κοινωνική πρόοδο απέναντι στην κατεστημένη τάξη πραγμάτων, τούτο συνέβαινε γιατί ήταν άρρηκτα συνδεδεμένος με το λόγο -ως πυρήνα της παιδείας στη βιομηχανική εποχή- και με τα ανθρωπιστικά ιδεώδη. Στο νέο όμως μοντέλο ανάπτυξης της οικονομίας της γνώσης που εδραιώνεται παγκόσμια, ο λόγος υποκαθίσταται από την τεχνική, η δε κοινωνική πρόοδος γίνεται συνώνυμη της τεχνολογικής προόδου. Σε συνθήκες εντεινόμενης κοινωνικής ανισότητας, συρρίκνωσης της αρχής των ίσων ευκαιριών και ραγδαίας απαξίωσης της εργασίας, ο αγώνας για την επιβίωση φαίνεται να μην εξαρτάται πλέον από τις ανθρώπινες ικανότητες κι από το πολιτισμικό κεφάλαιο που έχουν συσσωρεύσει οι κοινωνίες, αλλά από την ικανότητα των αγορών να εξασφαλίζουν τις προϋποθέσεις χρηματοδότησης της συνεχούς επιτάχυνσης της τεχνολογικής εξέλιξης. Στο πλαίσιο αυτό, η αριστεία αναπόφευκτα μεταλλάσσεται σε μηχανισμό επιλογής των οικονομικά ισχυρών.

 

Είναι, πραγματικά, απορίας άξιο ποια μεγαλομανής ιδέα ή ποια άλλη σκοπιμότητα μπορεί να καθοδηγεί την ηγεσία μιας χώρας να εισάγει το θεσμό της αριστείας πριν από την εγκαθίδρυση της ουσιαστικής ποιότητας στη δημόσια εκπαίδευση, να θεσμοθετεί σχετικό διαγωνισμό χωρίς προηγουμένως να έχει ενσκήψει με σοβαρότητα πάνω στο θέμα της παραπαιδείας και να απαιτεί από τους μαθητές να γίνουν άριστοι σε δημόσια σχολεία που υπολειτουργούν.