Ευαγγελία Ασημακοπούλου Πέντε χρόνια ασφυκτικού ελέγχου από την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘ.Α.Α.Ε.) συμπληρώνονται φέτος για τα ελληνικά πανεπιστήμια. Πέντε χρόνια όπου, αντί για στήριξη, η ακαδημαϊκή κοινότητα βρέθηκε να λογοδοτεί σε μια Αρχή που αυτοπαρουσιάζεται ως ευθυγραμμισμένη με τις ευρωπαϊκές τάσεις, ενώ στην πραγματικότητα αναπαράγει ξεπερασμένες νεοφιλελεύθερες λογικές «αριστείας» και «αξιοκρατίας» – έννοιες που έχουν καταντήσει προκάλυμμα συρρίκνωσης και ιδιωτικοποίησης της ανώτατης εκπαίδευσης.
Πλήθος διεθνών παραδειγμάτων αποδεικνύουν πλέον ότι τέτοια μοντέλα αξιολόγησης όχι μόνο δεν ενίσχυσαν τα πανεπιστήμια, αλλά αντίθετα τα υπονόμευσαν. Η πρόσφατη κατάργηση του γαλλικού HCERES, ύστερα από μαζικές αντιδράσεις της ακαδημαϊκής κοινότητας και την καταπέλτη έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου της Γαλλίας, φωτίζει τα αδιέξοδα αυτών των πολιτικών. Με τις αρνητικές εκθέσεις του HCERES να απειλούν μέχρι και με εξαφάνιση ολόκληρες επιστημονικές περιοχές, όπως η Φιλοσοφία, το ερώτημα πλέον δεν είναι αν, αλλά πότε θα ακολουθήσουν κι άλλες χώρες.
Στην Ελλάδα, η εικόνα της ΕΘ.Α.Α.Ε. δεν διαφέρει. Η Αρχή βαραίνει τα πανεπιστήμια με ατελείωτες, δαπανηρές και αναποτελεσματικές γραφειοκρατικές διαδικασίες, απομυζώντας πολύτιμους πόρους και χρόνο από την έρευνα και τη διδασκαλία. Η υποχρηματοδότηση, η υποστελέχωση, η φοιτητική εγκατάλειψη λόγω Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής – όλα τα προβλήματα που γεννιούνται από κυβερνητικές αποφάσεις μετατίθενται στα ίδια τα πανεπιστήμια μέσω της αξιολογικής διαδικασίας. Και όλα αυτά με έναν στόχο, την εξώθηση των ιδρυμάτων στην αγορά, την αναζήτηση διδάκτρων και ιδιωτικών χορηγιών για να επιβιώσουν.
Η Συσπείρωση Πανεπιστημιακών, σε δημόσια τοποθέτησή της, επισημαίνει ότι «χρειαζόμαστε επειγόντως μια κουλτούρα κριτικού αναστοχασμού της ακαδημαϊκής κοινότητας», ενώ ζητά συνολική αναδιάρθρωση του πλαισίου πιστοποίησης και αξιολόγησης. Υπογραμμίζει ότι η ΕΘ.Α.Α.Ε. πρέπει να εστιάσει όχι στις ανούσιες φόρμες, αλλά στις πραγματικές ανάγκες των ιδρυμάτων και στην ενίσχυση της φοιτητικής φοίτησης και της δημοκρατίας εντός των πανεπιστημίων.
Δεν πρόκειται, λοιπόν, απλώς για ένα θέμα τεχνικής βελτίωσης των διαδικασιών. Το στοίχημα είναι βαθύτατα πολιτικό: Θα συνεχίσουν τα πανεπιστήμια να λειτουργούν ως ανεξάρτητοι πυρήνες γνώσης και κοινωνικής κριτικής ή θα μετατραπούν οριστικά σε παραρτήματα της αγοράς και της εκάστοτε εξουσίας;
Η ακαδημαϊκή κοινότητα καλείται να απαντήσει και, αυτή τη φορά, να μην αρκεστεί στη σιωπή. Διότι η υποβάθμιση των πανεπιστημίων δεν είναι απλώς ένα ζήτημα «ποιότητας». Είναι ζήτημα δημοκρατίας.
H ανακοίνωση της Συσπείρωσης Πανεπιστημιακών
Από την επιτήρηση στην ενίσχυση των ΑΕΙ: Τι ΕΘ.Α.Α.Ε. χρειαζόμαστε;
Διανύουμε φέτος την πέμπτη συνεχή ακαδημαϊκή χρονιά κατά την οποία τα πανεπιστήμια υπόκεινται στον ασφυκτικό έλεγχο της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης. Η ΕΘ.Α.Α.Ε. όλο αυτό το διάστημα επιδιώκει να πείσει την ακαδημαϊκή κοινότητα ότι η λειτουργία της συνάδει με ευρωπαϊκές και διεθνείς διαδικασίες, αλλά στην πραγματικότητα δεν συνιστά παρά «εθνική» απομίμηση νεοφιλελεύθερων πολιτικών που υποτίθεται ότι ενισχύουν την ποιότητα, την αριστεία, την αξιοκρατία, την διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα των ΑΕΙ.
Πληθώρα μελετών έχει τεκμηριωμένα επισημάνει ότι το μοντέλο των διαδικασιών αξιολόγησης, πιστοποίησης, κατάταξης και κατηγοριοποίησης των ΑΕΙ που κυριάρχησε τις τελευταίες δεκαετίες δεν προσέφερε τίποτα στην ανάπτυξη της επιστήμης, των γραμμάτων, των τεχνών και της κριτικής σκέψης. Μεγάλα διεθνή πανεπιστήμια, στις ΗΠΑ, την Ολλανδία και αλλού, αρνούνται τη συμμετοχή τους σε διεθνή συστήματα αξιολόγησης, πιστοποίησης και κατάταξης. Η κατάργηση του γαλλικού Ανώτατου Συμβουλίου Αξιολόγησης της Έρευνας και της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης (HCERES), που αποφάσισε πρόσφατα το γαλλικό κοινοβούλιο, αναδεικνύει με τον πιο εύγλωττο τρόπο τα αδιέξοδα των σχετικών διαδικασιών. Η HCERES απέστειλε εντός του Μαρτίου εκθέσεις αξιολόγησης σε μεγάλο αριθμό γαλλικών περιφερειακών πανεπιστημίων – μεταξύ αυτών και το γνωστό πια σε μας Sorbonne Paris Nord που δεν έτυχε καλής αξιολόγησης. Οι περισσότερες από τις εκθέσεις είναι αρνητικές και αφορούν κυρίως σε τμήματα που θεραπεύουν τις τέχνες, τον πολιτισμό, τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες αλλά και σε πολλά τμήματα Φυσικών επιστημών. Σύμφωνα με την Anne Roger, Γενική Γραμματέα του μεγαλύτερου συνδικάτου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της Γαλλίας (Snesup-Fsu), αν οι εκθέσεις αυτές ληφθούν σοβαρά υπόψη τότε «από το 2026, η Γαλλία δεν θα έχει κανένα τμήμα Φιλοσοφίας».
Η απουσία ανταπόκρισης της Αρχής στις επικρίσεις των κομμάτων και των πανεπιστημιακών συνδικάτων και η σιωπή της γαλλικής κυβέρνησης οδήγησε τα κόμματα της αντιπολίτευσης να φέρουν στη Βουλή την Πέμπτη 10 Απριλίου πρόταση κατάργησης του HCERES σε συζήτηση με θέμα την «απλοποίηση της δημόσιας ζωής». Τα κόμματα της Αριστεράς επικαλέστηκαν τις επικρίσεις και τις αντιδράσεις των ακαδημαϊκών αλλά και την έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου (Cour des comptes) που καταλόγιζε στην Αρχή «παρεκτροπές και απουσία μεθοδικότητας». Το κόμμα των Οικολόγων επέκρινε την Αρχή ότι έγινε το μακρύ χέρι της κυβέρνησης ενάντια στη «μακρόχρονη παράδοση ανεξαρτησίας των πανεπιστημίων από την πολιτική και τη θρησκευτική εξουσία» (https://blogs.mediapart.fr/hendrik-davi/blog/270325/pourquoi-supprimer-le-hceres). Όπως και στην Ελλάδα, η HCERES αξιολογεί τα πανεπιστήμια βάσει όσων πράττει ή δεν πράττει η Κυβέρνηση, με προεξάρχουσες επιλογές τη μειούμενη χρηματοδότηση και την υποστελέχωση.
Μόνο αρνητικές είναι οι εμπειρίες της ακαδημαϊκής κοινότητας από τις ατέρμονες και χρονοβόρες γραφειοκρατικές τελετουργίες της ΕΘ.Α.Α.Ε. που υπονομεύουν τη διδασκαλία και έρευνα, ενισχύουν την ομογενοποίηση των επιστημολογικών παραδειγμάτων και των διδακτικών μεθόδων, καθυστερούν την ανάπτυξη των πανεπιστημιακών τμημάτων, απομυζούν τους ελάχιστους ανθρώπινους πόρους των υποστελεχωμένων πανεπιστημίων στη συμπλήρωση άχρηστων αναφορών, μεταθέτουν στα πανεπιστήμια την ευθύνη προβλημάτων που δημιουργούνται από κυβερνητικές πολιτικές (υποχρηματοδότηση, φραγμοί στην εκπαίδευση μέσω Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής και επικείμενων διαγραφών, απουσία φοιτητικής μέριμνας, υποστελέχωση κ.α.) στρέφοντας τεχνηέντως τα ΑΕΙ στην αναζήτηση ιδιωτικών πόρων, διδάκτρων, και στη συμμόρφωση με τους νόμους της αγοράς. Στη λογική της ΕΘ.Α.Α.Ε. υποχρεώσεις προκύπτουν μόνο για τα πανεπιστήμια και όχι για την πολιτεία. Οι αξιολογήσεις της ΕΘ.Α.Α.Ε. δεν παράγουν για τα πανεπιστήμια κανένα όφελος αναστοχασμού και σχεδιασμού, καθώς τα κριτήρια δεν έχουν αποφασιστεί από την ακαδημαϊκή κοινότητα αλλά προκύπτουν από ένα κυβερνητικά ετοιμοπαράδοτο «πακέτο» επιλογών.
Η ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΩΝ υποστηρίζει σθεναρά και ζητά τη συνολική αναδιάρθρωση του θεσμικού πλαισίου πιστοποίησης και αξιολόγησης των πανεπιστημίων στην κατεύθυνση ενίσχυσης του ρόλου τους και της αυτονομίας τους όπως καθορίζεται από το Σύνταγμα, όπως απαιτούν οι παρούσες εκρηκτικές κοινωνικές συνθήκες, αλλά και όπως επιβάλλει η πρωτοπορία στην επιστήμη, τα γράμματα και τις τέχνες. Αυτό που χρειαζόμαστε επειγόντως είναι μια κουλτούρα κριτικού αναστοχασμού της ακαδημαϊκής κοινότητας. Σε ό,τι αφορά το περιεχόμενο της αξιολόγησης, η ΕΘ.Α.Α.Ε. οφείλει να αξιολογεί όχι μόνον τη λειτουργία των πανεπιστημίων αλλά βασικά τις συνέπειες των εκπαιδευτικών πολιτικών ως προς την κάλυψη των αναγκών και της επάρκειας των υποδομών τους, καθώς και ως προς την ενίσχυση της φοίτησης. Η ΕΘ.Α.Α.Ε. οφείλει να εστιάσει στη διαφάνεια στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων εντός των πανεπιστημίων με στόχο την ενημερωμένη δημοκρατική συμμετοχή όλων των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας. Στο ό,τι αφορά την ίδια τη διαδικασία αξιολόγησης, η ΕΘ.Α.Α.Ε. πρέπει άμεσα να προχωρήσει σε σημαντική μείωση του γραφειοκρατικού φόρτου των απαιτήσεων της.
Στην πανεπιστημιακή κοινότητα έχει αναπτυχθεί έντονη αμφισβήτηση ως προς την ακαδημαϊκή αναγκαιότητα της ίδιας της ύπαρξης της ΕΘ.Α.Α.Ε. Αναμένουμε τουλάχιστον η ΕΘ.Α.Α.Ε. να υιοθετήσει τον ουσιαστικό ρόλο της ως μια Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης, συνήγορο των πανεπιστημίων, η οποία ελέγχει και εγκαλεί την εκάστοτε κυβέρνηση για τις παραλείψεις της ως προς τις συνταγματικά κατοχυρωμένες υποχρεώσεις της αναφορικά με την ανάπτυξη των πανεπιστημίων. Τέλος, χρειάζεται να συζητηθεί εντός των πανεπιστημίων αυτή καθεαυτήν η αναγκαιότητα και η συχνότητα των διαδικασιών πιστοποίησης και αξιολόγησης των προγραμμάτων σπουδών, τα κριτήρια και οι τρόποι υλοποίησής τους, ο ρόλος της ΕΘ.Α.Α.Ε και η σύνθεση της διοίκησης της.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Πανελλήνιος γραπτός διαγωνισμός: Βγήκε η προκήρυξη - Αιτήσεις από 29/4 έως 14/5
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 29/04
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
