Κοινωνία 15.09.2017 - 20:57

Με τέτοιο Λύκειο, πάλι καλά που δεν αντέγραψαν όλοι…

Οι αντιγραφές εργασιών στα ανώτατα ιδρύματα δεν είναι κάτι καινοφανές, ούτε πρόκειται περί ελληνικού φαινομένου

Η πρόσφατη υπόθεση της εκτεταμένης αντιγραφής στο Πανεπιστήμιο Πατρών, που έγινε γνωστή κυρίως λόγω της βιασύνης κάποιων κομματικών νεολαιών να επιδείξουν την «φοιτητοπατερική» τους διάθεση, δεν μας αιφνιδίασε. Το αντίθετο. Κι απέδειξε μερικές από τις συνέπειες της ποιοτικής κατάρρευσης της μέσης εκπαίδευσης στον τόπο μας.

Οι αντιγραφές εργασιών στα ανώτατα ιδρύματα δεν είναι κάτι καινοφανές. Και λίγο πολύ όλοι μας έχουμε αντιγράψει ή προσπαθήσει να αντιγράψουμε, τουλάχιστον. Το σύνθημα «Τα πτυχία copies κτώνται» είναι γνωστό σε όλους όσοι έχουν πραγματοποιήσει την περατζάδα τους από την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ούτε πρόκειται περί ελληνικού φαινομένου. Όπως αναφέρει ο έγκυρος Independent, την τριετία 2014-2016 στα Βρετανικά Ιδρύματα πιάστηκαν να εξαπατούν, ούτε λίγο ούτε πολύ, πενήντα χιλιάδες (!) φοιτητές, ακόμα και σε πανεπιστήμια παγκόσμιου κύρουςi, ενώ το 17% των φοιτητών του περίφημου Harvard έχουν παραδεχθεί δημοσίως ότι έχει αντιγράψειii! Tο 2015 διαγράφτηκαν από τα αμερικάνικα πανεπιστήμια οκτώ χιλιάδες (8000!) φοιτητές κινεζικής καταγωγής λόγω εξαπάτησης και χαμηλής απόδοσηςiii! Και για να το πάμε λίγο παραπέρα, οι πολιτικοί εκφωνούν τους λόγους που τους έχουν γράψει οι περίφημοι ghost writers, δηλαδή κλέβουν ασύστολα κι όσοι τολμούν να προσθέσουν τις προσωπικές του πινελιές εκτός κειμένου συνήθως προκαλούν το γέλωτα… Ας μη βιαστούμε, λοιπόν, να επιτεθούμε με ακραίους χαρακτηρισμούς στα ελληνόπουλα, που απλώς εντρυφούν κι αυτά στη διεθνή πρακτική.

Ο προβληματισμός μου σχετικά με την προσφυγή των πρωτοετών, στην πλειονότητά τους, φοιτητών του τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Παν. Πατρών στη λογοκλοπή, σχετίζεται με το ότι επρόκειτο για μία εύκολη και χαμηλών απαιτήσεων επιστημονική εργασία, σύμφωνα με όσα σχολίασε, σε προσωπική επικοινωνία, διακεκριμένο μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας. Και αν από το πρώτο έτος οι φοιτητές προσφεύγουν στην εξωτερική και αθέμιτη βοήθεια, τι θα κάνουν όταν οι δυσκολίες των μαθημάτων αυξηθούν στα επόμενα έτη; Σχετίζεται, όμως, η πρακτική αυτή των φοιτητών με την υποβάθμιση του Λυκείου και τη λογική που αυτό λειτουργεί; Ας προσπαθήσουμε να δούμε και μια άλλη οπτική του θέματος.

Η πολιτική επιλογή των τελευταίων δεκαετιών στο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με πρόταγμα το «κάθε πόλη κι ΑΕΙ, κάθε χωριό και ΤΕΙ», με προφανή επιδιωκόμενο στόχο τις γεμάτες γκαρσονιέρες και καφετέριες και χωρίς καμία μελέτη της αναγκαιότητάς τους και της ζήτησης στην αγορά εργασίας, έχει οδηγήσει σε πρωτοφανή πληθωρισμό τόσο των προσφερόμενων σχολών, όσο και των εισακτέων. Η δυνατότητα να αιτούνται οι υποψήφιοι φοιτητές την εισαγωγή τους σε πληθώρα σχολών, ακόμα και άσχετων με τα μαθήματα που διδάχθηκαν και εξετάστηκαν, έχει ως αποτέλεσμα να εισάγονται λίγο πολύ οι πάντες κάπου, είτε έχουν διαβάσει είτε όχι, είτε γράφοντας αξιοπρεπείς βαθμολογίες είτε απελπιστικά χαμηλές. Είναι μακρύς ο κατάλογος των σχολών με “βάση” κοντά στις πολικές θερμοκρασίες, όπου ο «επιτυχών» εισάγεται γιατί έτυχε κι όχι γιατί πέτυχε. Το αποτέλεσμα είναι η εισαγωγή πληθώρας φοιτητών με ανεπαρκείς έως και ανύπαρκτες γνώσεις, ακόμα και σε σχολές με προαπαιτούμενο απαιτητικό γνωστικό υπόβαθρο.

Από την άλλη, μακροημερεύει επικίνδυνα η φθορά στη μέση εκπαίδευση –ιδίως του Λυκείου, με συνεχείς μειώσεις στην ύλη, ποιοτικά και ποσοτικά, στη λογική ενός σχολείου «ευχάριστου» προς το μαθητή. Ιδιαίτερα τα Μαθηματικά και οι Φυσικές Επιστήμες, κατά κοινή ομολογία, έχουν καταβαραθρωθεί κι επί της ουσίας έχουν μετατραπεί σε μαθήματα του πίνακα και της παπαγαλίας τεχνικών επίλυσης προβλημάτων. Η ύλη των μαθημάτων είναι “λίθοι και πλίνθοι και ξύλα και κέραμοι ατάκτως ερριμμένα”, με ενότητες ασύνδετες μεταξύ τους και ανύπαρκτη κλιμάκωση, καθώς ανερχόμαστε σχολικά έτη. Επιπλέον, οι ενδοσχολικές εξετάσεις έχουν μετατραπεί, με συν-ευθύνη εκπαιδευτικών, γονέων και μαθητών, σε διεκπεραιωτική διαδικασία, με θέματα, συνήθως, προδιαγεγραμμένα και στη λογική του «όλοι να περάσουν την τάξη». Οι εισαγωγικοί διαγωνισμοί (πανελλήνιες) περιλαμβάνουν αρκετά μαθήματα στείρας απομνημόνευσης, και με εξαίρεση, ίσως, τα μαθηματικά, έχει εξαντληθεί η θεματολογία που μπορεί να εξεταστεί ο υποψήφιος και τα θέματα είναι τετριμμένες επαναλήψεις παλαιοτέρων. Ένας πραγματικά ικανός μαθητής της Γ’ Γυμνασίου μπορεί άνετα να μεταπηδήσει κατευθείαν στην Γ’ Λυκείου, να διδαχθεί τις τεχνικές των θεμάτων, να παπαγαλίσει τις τυποποιημένες απαντήσεις και να εισαχθεί σε ανώτατο ίδρυμα και κανένας να μην έχει πάρει είδηση ότι παρέκαμψε τρία χρόνια εκπαίδευσης. Ο δε τρόπος εξέτασής τους ευνοεί την αντιγραφή στο μέγιστο, ακόμα και στα λεγόμενα θετικά μαθήματαiv. Παρά ταύτα, η απόδοση της πλειοψηφίας των υποψηφίων είναι, επιεικώς, τραγική…

Η κατάληξη είναι ότι οι μαθητές δεν έχουν εκπαιδευτεί να εργάζονται και να σκέπτονται. Δεν έχουν μυηθεί στην επιστημονική μεθοδολογία και πρακτική, στην εξαγωγή τεκμηριωμένων συμπερασμάτων από τα δεδομένα, που κάθε φορά τους παρέχονται. Δεν έχουν εκπαιδευτεί να διαχειρίζονται πειραματικά δεδομένα και να κρίνουν σε βάθος τα κείμενα που μελετούν. Ενώ παγκόσμια η πρακτική της διδασκαλίας των μαθημάτων, ακόμα και των λεγόμενων «θεωρητικών», είναι προσανατολισμένη προς τη βιωματική και πειραματική εμπειρία, εμείς επιστρέφουμε σε παρωχημένες λογικές του ξεπερασμένου παρελθόντος. Παράλληλα, είναι εθισμένοι στην εξωτερική βοήθεια και στη νοοτροπία ότι «κάποιος θα την κάνει τη δουλειά για λογαριασμό μας». Η αποτυχία, προ ολίγων ετών, των φιλόδοξων ερευνητικών εργασιών είναι χαρακτηριστική. Οι μαθητές, όσοι δεν απευθύνθηκαν σε κάποιον γνωστό άγνωστο ghost writer με το αζημίωτο, αντέγραψαν στη λογική του clopy paste τη Wikipedia και παρήγαγαν κακόγουστα και ανάξια λόγου συμπιλήματα, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Κι επειδή το πάθημα δε φαίνεται να έχει γίνει μάθημα, η ίδια μοίρα περιμένει και τις δημιουργικές εργασίες (αλλάζουμε τα επίθετα και «καινοτομούμε»…), όπως πολύ εμπεριστατωμένα έδειξε η Ελένη Ζερβού στην παρέμβασή της, στο alfavita.

Οι μαθητές αυτοί, που είτε το θέλουν είτε δε το θέλουν κάπου θα εισαχθούν, έχουν τρεις επιλογές: ή θα αντιγράψουν (η συνηθέστερη πρακτική) ή θα αναζητήσουν τη φροντιστηριακή συνδρομή, που βρίσκεται στο πρωτόγνωρη έξαρση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (γέμισε ο τόπος από διαφημίσεις φροντιστηρίων, που αναλαμβάνουν από απλές εργασίες μέχρι εκπόνηση διατριβών!) ή θα εγκαταλείψουν την προσπάθεια (έσχατη επιλογή). Μερικά ελάχιστα παραδείγματα αρκούν για να κατανοηθεί το πρόβλημα. Εισάγονται φοιτητές στις μαθηματικές και οικονομικές σχολές με χαμηλότατο επίπεδο μαθηματικών. Μπορεί άνετα κάποιος να εισαχθεί ακόμα και με μηδέν στα μαθηματικά, αρκεί να γράψει αξιοπρεπώς στα υπόλοιπα εξεταζόμενα μαθήματα. Δεν είναι τυχαίο ότι το μάθημα, που προκάλεσε τη φασαρία, ήταν τα «Δυναμικά Μαθηματικά Υποδείγματα». Εισάγονται φοιτητές σε σχολές πληροφορικής χωρίς φυσική, την ώρα που το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών είναι γεμάτο από σχετικά μαθήματα! Φέτος δε, είχαμε την πρωτοτυπία να εισαχθούν στα Φυσικά τμήματα απόφοιτοι των ΕΠΑΛ, που ουσιαστικά έχουν απωλέσει την επαφή τους με το αντικείμενο από το Γυμνάσιο! Πως να αποδώσουν αυτά τα παιδιά στη σχολή τους, μόλις έρθουν σε επαφή με την πραγματική επιστήμη και τις απαιτήσεις της; Προφανώς και θα χάσουν το έδαφος κάτω από τα πόδια τους και θα αναζητήσουν βοήθεια από όπου μπορούν.

Μία λύση θα ήταν η εισαγωγή μιας ελάχιστης βάσης για την εισαγωγή σε κάποια σχολή. Π.χ., να μη γίνεται δεκτός στις οικονομικές και μαθηματικές σχολές υποψήφιος με βαθμό κάτω από τη βάση του δέκα στα μαθηματικά, ακόμα κι αν συγκέντρωσε τα απαιτούμενα μόρια για την εισαγωγή του, διατηρώντας, βέβαια, αμετάβλητο τον αριθμό των προσφερομένων θέσεων στους υποψηφίους. Προστατεύεται έτσι τόσο το κύρος της σχολής όσο και ο ίδιος ο υποψήφιος, που πρέπει να έχει μια αίσθηση των δυνατοτήτων του.

Η πραγματική λύση, όμως, είναι η επιστροφή του Λυκείου στο ρόλο του, κι όχι η αποτυχημένη προσαρμογή του στις φροντιστηριακές λογικές. Στο σχολείο ο μαθητής θα έπρεπε να μαθαίνει να σκέπτεται, να αναλύει και να ανακαλύπτει νόμους, ενώ στο φροντιστήριο να κάνει εξάσκηση στους νόμους που έμαθε στο σχολείο, όπως επιτυχημένα σχολίασε εξαιρετικός και έμπειρος συνάδελφος σε δημόσια παρέμβασή του. Η αποτυχία του Λυκείου έχει πολλαπλές συνέπειες. Μία εξ αυτών είναι η ώθηση των αδύναμων φοιτητών στη χρήση παράτυπων ή και παράνομων μέσων, για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις σχολών, για τις οποίες τόσο γνωστικά όσο και ψυχοπνευματικά είναι ανέτοιμοι. Η διαρκής ποιοτική υποβάθμιση της μέσης εκπαίδευσης, αναπόφευκτα συμπαρασύρει και την τριτοβάθμια. Οι εκ των υστέρων παρεμβάσεις, με επιβολή ποινών ανάξιων σχολιασμού, απλώς θα μπαλώνουν προσωρινά τις τρύπες. Για σύγκριση, σε παρόμοια περίπτωση διαπιστωμένης λογοκλοπής στο πανεπιστήμιο του Harvard, το 2012, επιβλήθηκαν κυρώσεις, που οδήγησαν στην παραίτηση από το ίδρυμα του 70% των συμμετεχόντων στην απάτη φοιτητώνvi! Όσο για τις φοιτητικές νεολαίες, δεν αξίζει να γραφεί τίποτα. Αποπροσανατολισμένες, ασκούν χαμηλότατης ποιότητας πελατειακή πολιτική και δεν αποτελούν τίποτε άλλο παρά φυτώρια ξεπερασμένων πολιτικών, που, δυστυχώς, κάποια στιγμή στο μέλλον θα τους επιλέξουμε να μας διοικήσουν…

Ας κατανοήσουμε ότι πρέπει να αποκατασταθεί το κύρος του Λυκείου, παιδαγωγικά και διδακτικά, το συντομότερο. Όσο καθυστερούμε, τόσο θα αυξάνονται τα προβλήματα που θα έχουμε να διαχειριστούμε ως κοινωνία.

4.Μιχαλης Πετρόπουλος, Ερωτήσεις Πολλαπλής Επιλογής: είναι αξιόπιστος τρόπος εξέτασης των μαθητών; Η περίπτωση της Φυσικής , Διδασκαλία Φυσικών Επιστημών – Έρευνα και Πράξη, τ. 59-60, σελ. 42-67, Ιωάννινα, 2017

*Φυσικός ΔΕ, M.Sc. στην Εξειδίκευση Καθηγητών Φυσικών Επιστημών, υποψήφιος διδάκτορας στο ΕΑΠ.