Alfavita Newsroom του Παναγιώτη Σαπουνά
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εναυσμα» το 1999 λίγο μετά την ψήφιση των νόμων 2525 και 2640 που εκτός των άλλων εισήγαγαν πανελλαδικού τύπου εξετάσεις σε όλα σχεδόν τα μαθήματα της Β και Γ Λυκείου
Εξετάσεις! Μια έννοια τόσο οικεία και συνάμα τόσο σκληρή. Μια λέξη που αναμοχλεύει στις μνήμες όλων εικόνες και εμπειρίες άγχους, πίεσης και μοναξιάς. Εξετασεις-σημείο κλειδί και των νόμων 2525 και 2640, σημείο που αναδεικνύεται ως ένα από τα πιο σημαντικά. Γιατί τις εξετάσεις τις είχαμε γνωρίσει, αποτελούσαν αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαίδευσης. Αλλά τώρα "αναβαθμίζονται" ποσοτικά και "ποιοτικά". Δεκα-πεντάλεπτες και ωριαίες, εξετάσεις πανελλαδικού χαρακτήρα σε 24 μαθήματα της Β' και Γ λυκείου, τεστ δεξιοτήτων, διαγνωστικές εξετάσεις στην Α' λυκείου από την αρχή της χρονιάς.
Από την πλευρά του υπουργείου Παιδείας και των ιθυνόντων, αυτός ο ασφυκτικός εξεταστικός κλοιός προβάλλεται σαν "κοσμογονία", σαν το μέσο εκείνο που θα βελτιώσει την εκπαιδευτική διαδικασία, θα προαγάγει την κριτική γνώση και την κριτική μάθηση. Τέλος λοιπόν στην αμορφωσιά, τέλος στην παπαγαλία, θριαμβολογούν οι ιθύνοντες με εξετάσεις κάθε είδους.
Γνώση, μάθηση και εξετάσεις
Αυτή είναι όμως η πραγματικότητα; Η απάντηση είναι ρητά και κατηγορηματικά όχι!
Καταρχάς η σύνδεση-εξάρτηση της γνώσης, της μαθησιακής διαδικασίας με τις εξετάσεις δεν είναι παρά ένα αστικό ιδεολόγημα. Δεν αποτελεί παρά αντιστροφή ή διαστροφή της πραγματικότητας, κατά τη συνήθη τακτική της αστικής τάξης να παρουσιάζει ως φυσικά και αυτονόητα αυθαίρετα ιδεολογήματα που θεμελιώνουν και αναπαράγουν την εξουσία της. Ας γίνουμε όμως πιο συγκεκριμένοι. Η ένταση, η πίεση, το άγχος, το στρες που συνοδεύει το διάβασμα ενόψει εξετάσεων δεν είναι άγνωστα. Αν αναλογισθεί κανείς ότι με τον καινούριο νόμο οι εξετάσεις κάθε είδους καραδοκούν σαν λαιμητόμος στη διάρκεια ολόκληρης της σχολικής χρονιάς, με αποκορύφωμα τις πανελλαδικές εξετάσεις στο τέλος της τάξης, καταλαβαίνει εύκολα ότι τα παραπάνω αισθήματα καταπνίγουν τον εξεταζόμενο σε αφάνταστο βαθμό.
Και από παιδαγωγική άποψη, η "παρουσία" τόσων και τέτοιων ψυχοφθόρων καταστάσεων κάθε άλλο παρά ευνοεί τη μάθηση. Αντίθετα, φορτίζοντας τους μαθητές και τις μαθήτριες αρνητικά, οι εξετάσεις υπονομεύουν τις νοητικές λειτουργίες, συσκοτίζουν και θολώνουν τη νηφάλια σκέψη και κρίση. Μ' άλλα λόγια, μπλοκάρουν τη μάθηση, την κατάκτηση της γνώσης.
Συχνά οι μαθητές -ανάμεσα τους και οι "άριστοι"- αμήχανα κάπως δηλώνουν πως μετά από κάθε εξέταση δε, θυμούνται τίποτε, πως ξέχασαν αυτά που τόσο καλά είχαν διαβάσει για να τα εξεταστούν.
Και ας μη βιαστούν οι υπεύθυνοι της εκπαίδευσης να υποστηρίξουν πως αυτό δε γίνεται με τις "νέου τύπου" ερωτήσεις. Αυτές απλώς μετρούν την απομνημόνευση μ' άλλο τρόπο και φυσικά την επεκτείνουν όχι σε τέσσερα αλλά σε είκοσι τέσσερα μαθήματα! Ακόμη, οι εξετάσεις καθιστούν τη μάθηση, που θα 'πρεπε να είναι μια επιθυμητή και επιδιωκόμενη διαδικασία, εξαναγκασμό, καταστρέφουν κάθε έννοια αγάπης και συμφιλίωσης με τη γνώση. Η καταστροφή των βιβλίων από χιλιάδες μαθητές τον Ιούνιο δεν είναι τυχαία, δεν οφείλεται σε μαζική παράκρουση, αλλά στην απέχθεια που νιώθουν οι μαθητές, καθώς η γνώση συνδέεται με το βασανιστικό καταναγκασμό των εξετάσεων και της επιτυχίας σ' αυτές.
(Ένα πολύ σοβαρό ζήτημα -έξω, όμως, από τον περιορισμένο χώρο αυτού του σημειώματος- είναι και η "ποιότητα" της γνώσης που παρέχεται και την οποία καλούνται να αποκτήσουν οι εξεταζόμενοι).
Μέσα σ' αυτό το καθεστώς, το διάβασμα δεν γίνεται για τη μόρφωση αλλά για τις εξετάσεις. Η τάξη μετατρέπεται σε στάδιο, όπου διεξάγεται ένας αδιάκοπος και εξαντλητικός αγώνας δρόμου για το κυνήγι των βαθμών, όταν μάλιστα αυτό συνδέεται με την προαγωγή, την απόκτηση απολυτηρίου, αλλά και την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Αλήθεια, έχουμε σκεφτεί ποτέ πόσο ασυμβίβαστες είναι μεταξύ τους η έννοια του "βαθμού", ενός μετρήσιμου μεγέθους, με την έννοια της "μάθησης", μιας ποιοτικής εννοίας; Και πόσο φυσικά συνδεδεμένες παρουσιάζονται στο υπάρχον κοινωνικό σύστημα: Ή διαφορετικά: Από τη στιγμή που οι εξετάσεις είναι αντικίνητρο για την κατάκτηση της γνώσης, ποιος ο ρόλος τους;
Οι εξετάσεις, εργαλείο ανύψωσης ταξικών φραγμών
Η αλήθεια αυτή μπορεί να κατανοηθεί σε συνάρτηση με το ρόλο της εκπαίδευσης και των εξετάσεων μέσα σε μια κοινωνία χωρισμένη σε τάξεις. Κυρίαρχος ρόλος της, λοιπόν, είναι να αναπαραγάγει την ταξική διαστρωμάτωση της κοινωνίας και σημαντικό ρολό σ' αυτό παίζουν οι εξετάσεις, μ' αυτές ξεδιαλέγουν το νεολαιίστικο δυναμικό και του "μοιράζουν" ρόλους αντίστοιχους με τον "καταμερισμό" της κοινωνικής εργασίας.
Ανάλογα με το βαθμό και την επιτυχία στις εξετάσεις, άλλοι (η μεγάλη μάζα) προορίζονται να επιτελούν το ρόλο του άνεργου, του άγρια εκμεταλλευόμενου, του απασχολήσιμου, άλλοι να στελεχώνουν τη διοίκηση, άλλοι να υπηρετήσουν το σύστημα από ανώτερες και ανώτατες θέσεις...
Το γεγονός ότι η φοίτηση-πρόσβαση στις εκπαιδευτικές βαθμίδες (Α’, Β’, Γ’ βάθμια) και στους διαχωρισμούς που υπάρχουν στο πλαίσιο τους (γενική - τεχνική επαγγελματική. ΙΕΚ, ΤΕΙ, ΑΕΙ) είναι άμεση συνάρτηση της επίδοσης σε πολλαπλές εξετάσεις αποδεικνύει τις παραπάνω θέσεις.
Ας φανταστούμε (γιατί περί φαντασίας πρόκειται) τη σημερινή εκπαίδευση χωρίς εξετάσεις, όπου όλοι -ακόμα και οι γόνοι των λαϊκών τάξεων- θα μπορούσαν απρόσκοπτα να έχουν πρόσβαση σ' όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Τότε ποιοι θα "έμεναν" για να τους εκμεταλλεύονται, ποιοι θα ήταν οι χειρώνακτες και γενικότερα οι εργαζόμενοι; Πώς τελικά θα διαιωνιζόταν το σύστημα της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο;
Ακριβώς για να μη συμβούν τέτοιες "αρρυθμίες", ο εκπαιδευτικός μηχανισμός και οι εξετάσεις λειτουργούν σαν φίλτρο, κατηγοριοποιούν ταξικά τη νεολαία με στόχο την αναπαραγωγή του ταξικού διαχωρισμού.
Ο μύθος της αξιοκρατίας.
Σε κάθε συζήτηση περί εξετάσεων οι ιθύνοντες τα "ξεχνούν" όλοι αυτά, αποκόπτουν την εκπαίδευση και τις εξετάσεις από το γενικότερο κοινωνικό πλαίσιο. Όμως, κι όταν ακόμη αναγκάζονται να τα παραδεχτούν, προβάλλουν το ιδεολόγημα της αξιοκρατίας: με τις εξετάσεις επιλέγονται οι άξιοι. Αυτές απλώς πιστοποιούν την ικανότητα του καθένα να προχωρήσει στην εκπαίδευση και άρα και στην κοινωνία, αφού μάλιστα είναι "αντικειμενικές" και "ίσες" απέναντι σ' όλους.
Και όμως οι εξετάσεις ούτε αντικειμενικές ούτε ταξικά ουδέτερες είναι!!
Δεν έχουν όλοι τις ίδιες οικονομικές δυνατότητες (φροντιστήρια, ιδιαίτερα, άνετη ζωή...) για ν' ανταποκριθούν σ' αυτές, είναι διαφορετικές οι παραστάσεις, οι εμπειρίες που διαθέτουν οι νέοι. Και αυτό δεν είναι ζήτημα ατομικής ικανότητας αλλά ταξικό. Οι γόνοι των λαϊκών στρωμάτων δεν πετυχαίνουν στις εξετάσεις, δεν προχωρούν όχι επειδή γενικά και αόριστα δεν είναι ικανοί αλλά επειδή η κοινωνική τους θέση τους στερεί τα εφόδια (οικονομικά, μορφωτικά, πολιτιστικά).
Δεν είναι, λοιπόν, καθόλου τυχαίο πως η σχολική αποτυχία και η κακή επίδοση βαραίνει τα παιδιά των λαϊκών οικογενειών.
Η τυπική ισότητα των εξετάσεων είναι ουσιαστικά ανισότητα γιατί αντιμετωπίζει ως ίσους, ανθρώπους ταξικά διαχωρισμένους. Μ' αυτή την έννοια οι εξετάσεις ευνοούν τους ευνοημένους και αδικούν τους αδικημένους!
Οι εξετάσεις "νομιμοποιούν" και αναπαράγουν την αδικία, έρχονται να δικαιώσουν με τη δήθεν αντικειμενικότητά τους την κοινωνική επιλογή. Με το πρόσχημα της αξιοκρατίας ενοχοποιούνται οι μη ευνοούμενοι μαθητές. Πρέπει να δεχθούν ως "φυσική" την αποτυχία τους, ως αναπόφευκτη την κοινωνική μοιρασιά που τους αντιστοιχεί, στην εκπαίδευση αλλά και στη ζωή!
Αντιδραστικά ιδεολογήματα και πρακτικές
Παράλληλα, η αστική εκπαίδευση και οι σύμφυτες μ' αυτήν εξετάσεις παράγουν και αναπαράγουν και άλλες πτυχές της αστικής ιδεολογίας. Προσπαθούν να δηλητηριάσουν τη νεολαία, να τη διαμορφώσουν στη βάση αντιδραστικών ιδεολογημάτων και πρακτικών.
Ο ανταγωνισμός στο αποκορύφωμα του. "Μάθε να πολεμάς το διπλανό σου", αυτό το μήνυμα εκπέμπουν οι εξετάσεις. Κανείς δεν πρέπει ν' αναγνωρίζει ούτε συμμαθητή ούτε φίλο. "Ο θάνατος σου η ζωή μου". Τι και αν χρησιμοποιείται εκλεπτυσμένη ορολογία, ό-πως "υγιής ανταγωνισμός", "ευγενής άμιλλα"; Αυτό που βιώνει ο εξεταζόμενος είναι το -άνισο είναι αλήθεια- κυνήγι της επιτυχίας, της επιβίωσης.
Καθένας πρέπει να είναι μόνος του με τον εαυτό του και για τον εαυτό του. Ο θρίαμβος της ατομικότητας, λένε. Η πεμπτουσία του ατομικισμού και του νόμου της ταξικής ζούγκλας, είναι η πραγματικότητα. Ο ένας πρέπει να προχωρήσει, οι λίγοι. Οι πολλοί, όχι!!
Η μόρφωση δεν είναι δικαίωμα, είναι θέμα "ικανότητας". Άλλοι την έχουν, άλλοι (η πλειοψηφία) όχι!! Η εκπαίδευση, η ζωή δεν τους χωρά όλους. Αυτή είναι η "φυσική" τάξη γι’ αυτούς που μας εξουσιάζουν. Όλοι, πάντως, πρέπει να μάθουν να υπακούν, να σκύβουν το κεφάλι, να συνηθίζουν από νωρίς, όσο πιο νωρίς γίνεται, το ρόλο τους. Πρέπει να είναι έτοιμοι να εξεταστούν ανά πάσα στιγμή. Δεν επιτρέπεται να προλαβαίνουν να σκεφτούν, να συζητήσουν, να επικοινωνήσουν. Ξεχάστε την ξεγνοιασιά, τη χαρά, τη μόρφωση, τις παρέες, τη ζωή. Ο χρόνος δεν πρέπει να 'ναι τίποτε άλλο παρά οι εξετάσεις και το μεσοδιάστημα της προετοιμασίας γι’ αυτές. Όλα πρέπει να κινούνται γύρω από τις εξετάσεις: στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο, στη ζωή.
Οι δικές μας "εξετάσεις"
"Καλά" τα έχουν σκεφτεί και τα οργάνωσαν οι "από πάνω". Μόνο που τους διέφυγε μια "μικρή" λεπτομέρεια. Οι "από κάτω" δεν είναι δούλοι ούτε ρομπότ ούτε πρόβατα για σφαγή. Οι μαθητές αμφισβήτησαν, ανάμεσα σ' άλλα, το εξεταστικό κάτεργο και την αναβάθμισή του. Άρχισαν να αναρωτιούνται, να μην πειθαρχούν, να αγωνίζονται. Έδωσαν τις δικές τους εξετάσεις! Σ' αυτές δεν "κόβονται" οι πολλοί, ίσα ίσα. Γιατί είναι εξετάσεις συλλογικότητας και αλληλεγγύης για το δικαίωμα στη μόρφωση, στη δουλειά, στη ζωή. Και θα τις ξαναδώσουν σύντομα, και πιο μαχητικά και οργανωμένα και με περισσότερες γνώσεις, όχι αυτές από τη σχολική τάξη, αλλά αυτές που κέρδισαν μέσα από τον αγώνα τους, από την ίδια τους τη ζωή!!
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
