Νίκος Τσούλιας Από το σχολείο των παλιών δεκαετιών του έντονου και διάχυτου παιδαγωγισμού μέχρι το σημερινό απόλυτα γνωσιοκεντρικό σχολείο (εδώ ως «γνωσιοκεντρικό» σχολείο εννοείται με την έννοια της απόλυτης προσήλωσής του στη γνώση αντί στις αξίες και όχι ως με την έννοια της διαρκούς προαγωγής της γνώσης, που είναι θεμελιώδες χαρακτηριστικό του σχολείου όλων των εποχών) έχει τρέξει πολύ νερό στο αυλάκι των εκπαιδευτικών μας πραγμάτων αλλά και στο συνολικότερο ποτάμι των κοινωνικών και πολιτικών μας θεσμών και λειτουργιών.
Ουσιαστικά το σχολείο – ιδιαίτερα το δημοτικό σχολείο – παρακολουθεί με αρκετή πιστότητα το πολιτισμικό συνεχές και την ιστορική εξέλιξη της χώρας μας. Και αυτό δεν είναι φυσικά παράδοξο˙ αντίθετα πιστοποιεί με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο τη θέση του σχολείου και της εκπαίδευσης στο εποικοδόμημα του όλου πλαισίου της δημόσιας ζωής μας.
Στις δεκαετίες του 1950 και του 1960 – για να σταθούμε σε μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο – η κοινωνία μας είχε ανάγκη να διαμορφώσει ένα ισχυρό αξιακό πεδίο στα παιδιά και στους νέους. Ήταν μια ανάγκη που προέκυπτε από δύο κύριες τάσεις, τάσεις που είχαν και αντιπαραθετικό χαρακτήρα και προσανατολισμό. Η μια αφορούσε τη γενικότερη εξέλιξη εκδημοκρατισμού και εκσυγχρονισμού της χώρας που έβγαινε από τη μεγάλη δοκιμασία του πολέμου και της φτώχειας και προσπαθούσε να διαμορφώσει πρότυπα και αξίες για την μορφωτική και κοινωνική ανέλιξη των Ελλήνων.
Η άλλη αφορούσε τη σκληρή πολιτική προσπάθεια χειραγώγησης των εξελίξεων από τις συντηρητικές κυβερνήσεις – που καπηλευόμενες «έννοιες» και ιδιαίτερα εκείνες της οικογένειας και της πατρίδας – ανήγαγαν το αξιακό πρόταγμα «πατρίδα – οικογένεια – θρησκεία» σε πεδίο χειραγώγησης των πολιτικών συνειδήσεων και κατέστησαν τα κοινωνικά φρονήματα σημείο ασφυκτικού ελέγχου και διαίρεσης (σε ημέτερους και μη) των πολιτών.
Αυτή η καπηλεία των αξιών της «πατρίδας» και της «οικογένειας» και η αναγωγή τους σε δήθεν πολιτικές αξίες μιας κομματικής συντηρητικής πολιτικής είχαν ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση των δημοκρατικών πολιτικών απ’ αυτές, προφανώς όχι γιατί δεν τις αναγνώριζαν ως αξίες αλλά γιατί συνδέονταν με την προπαγάνδα της τότε δεξιάς παράταξης αλλά και με τη δική τους χειραγώγηση! Κάτι ανάλογο έγινε και στις κομματικές συγκεντρώσεις της πρώιμης μεταπολιτευτικής περιόδου, όπου τα προοδευτικά κόμματα απέφευγαν τη χρήση της ελληνικής σημαίας λόγω της άγριας και σκληρής εκμετάλλευσης που είχε γίνει από τη δικτατορία. Και πέρασαν αρκετά χρόνια για να εισαχθεί η ελληνική σημαία στις συγκεντρώσεις μαζί με τα σχετικά κομματικά «λάβαρα».
Εδώ και αρκετά χρόνια το σχολείο έχει εγκαταλείψει κάθε παιδαγωγική αντίληψη και πρακτική και την ανακαλύπτει κυρίως ή και μόνο στις συγκυριακές παραβατικές συμπεριφορές των μαθητών και των μαθητριών. Αυτή η εγκατάλειψη δεν προέκυψε από τις ίδιες τις λειτουργίες του σχολείου. Ήλθε από το κοινωνικό αξιακό σύστημα, όπου κυριαρχούσαν και κυριαρχούν οι «αξίες» του καταναλωτισμού, του ατομικισμού, του ανταγωνισμού, του επιτυχημένου και της λατρείας του χρήματος. Έτσι μια κοινωνία παρακμής ήταν συνεπής ως προς τον εαυτό της. Δεν μπορούσε να θέσει στο σχολείο ανθρωπιστικά προτάγματα που δεν τα πίστευε η ίδια.
Πώς να μιλήσει μια τέτοια κοινωνία για αγάπη και για αλληλεγγύη, για σεβασμό στον «άλλον» και σε κάθε άνθρωπο, για ανεκτικότητα σε κάθε είδους διαφορετικότητα, για συνεχή αγώνα πνευματικής καλλιέργειας, για προαγωγή των ανθρώπινων δεσμών και των κοινωνικών σχέσεων, για φιλεργατικότητα και για τήρηση και για αγάπη στους νόμους της πατρίδας; Πώς να διαπαιδαγωγηθεί μια κοινωνία στην οποία κυριαρχεί η τυφλή προσήλωση στην οικονομική επιτυχία, στον με κάθε τρόπο πλουτισμό, στη φοροδιαφυγή, στη διαφθορά; Πόσοι γονείς συμβουλεύουν τα παιδιά τους να μην απαξιώνουν τα άλλα παιδιά, να σέβονται το σχολείο, τη διδασκαλία και τους εκπαιδευτικούς; Αλλά και πόσοι εκπαιδευτικοί ασκούμε την παιδαγωγική μας ευθύνη και δεν οριοθετούμε τη διδασκαλία μας στα μαθήματα της όποιας ειδικότητάς μας; Ακόμα και η επαγγελματική ανέλιξη για την οποία πασχίζαμε και πασχίζουμε οι γονείς για τα παιδιά μας έχει ένα και μοναδικό στόχο, την οικονομική επιτυχία τους.
Μια κοινωνία που δεν μπορεί να αυτοδιαπαιδαγωγηθεί στις φωτεινές αξίες του ουμανισμού, δεν πιστεύει στον εαυτό της, δεν μπορεί να πιστέψει στον εαυτό της. Δεν μπορεί να σχεδιάσει το μέλλον της, γιατί είναι κοινωνία παρακμής. Το δε φοβερό έλλειμμα αυτογνωσίας για το «πού πηγαίνει» μια τέτοια κοινωνία – που θα το διαπιστώσει όταν μαζευτούν τα μαύρα σύννεφα της πιο βαθιάς κρίσης – θα προσπαθήσει να το ανάγει σε άγνωστες αιτίες, σε θεωρίες συνομωσίας, σε ξένους παράγοντες αγνοώντας μια πολύ απλή αλήθεια, ότι ακόμα και αν συντρέχουν όλα αυτά τα απροσδιόριστα στοιχεία, είναι αυτή η ίδια η κοινωνία που τους έδωσε χώρο στη γραφή της ιστορίας της!
Κι όμως, οι δεκάδες χιλιάδες εκπαιδευτικοί, το εκπαιδευτικό κίνημα και τα κοινωνικά κινήματα γενικότερα οφείλουν να θέσουν έναν ουμανιστικό και δημοκρατικό προβληματισμό, που αφορά την ουσία της ίδιας της ζωής και του κόσμου που θέλουμε. Οι αγώνες δεν γίνονται μόνο στους δρόμους αλλά και στο περιεχόμενο της παιδείας και στο αξιακό πεδίο της κοινωνίας.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 27/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
