Κύριε Διευθυντή,
Σας καταθέτω το συγκεκριμένο κείμενο με στόχο πρώτα πρώτα να εκφράσω τη διαφωνία μου σχετικά με τη βαθμολόγηση ως τρόπο αξιολόγησης των μαθητών και να στηρίξω την αντίθεσή μου αυτή σε επιχειρήματα. Δεύτερον να δηλώσω ότι αδυνατώ να καταθέσω βαθμολογία για τους μαθητές με τους οποίους συνεργάστηκα κατά τη διάρκεια του α΄ τετραμήνου στο 1ο Λύκειο Νέας Φιλαδέλφειας, ιδίως τώρα με τη συγκυρία της πανδημίας. Τρίτον να προτείνω ως εναλλακτικό τρόπο εκτίμησης της προσπάθειας και της επίδοσης των μαθητών την περιγραφική αξιολόγηση, την οποία θα ήθελα να μου δοθεί η άδεια να χρησιμοποιήσω αντί της βαθμολόγησης.
Θα ξεκινήσω με πράγματα γνωστά που ορίζονται από την πολιτεία: η αξιολόγηση είναι μια συνεχής παιδαγωγική διαδικασία, με την οποία προσπαθούμε εμείς, οι εκπαιδευτικοί, να ελέγξουμε το βαθμό, που επιτυγχάνονται οι στόχοι, τους οποίους κάθε φορά θέτουμε. Με την αξιολόγηση παρακολουθούμε την πορεία μάθησης των παιδιών με στόχο τη βελτίωση της διδασκαλίας και την ενημέρωση των μαθητών μας σχετικά με τις αδυναμίες τους, αλλά κυρίως με στόχο την ενίσχυση των δυνατοτήτων τους, έτσι ώστε να γίνει πιο αποτελεσματική η μάθηση.
Η ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗ ΩΣ ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΈΝΗ ΕΚΤΊΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΊΔΟΣΗΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΏΝ ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΑΥΤΟΣΚΟΠΌΣ ΚΑΙ ΣΕ ΚΑΜΙΆ ΠΕΡΊΠΤΩΣΗ ΔΕΝ ΠΡΟΣΛΑΜΒΆΝΕΙ ΧΑΡΑΚΤΉΡΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΌ Ή ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΌ ( Π.Δ 409/94, ΦΕΚ 226/94).
Κι όμως στην πραγματικότητα γίνεται αυτό που προσπαθεί να αποφύγει: η αξιολόγηση δηλαδή καταλήγει να είναι μια πράξη καθορισμού βαθμών για προαγωγή και κατάταξη. Μία αφορμή ανταγωνισμού και βαθμοθηρίας. Γίνεται μία ποσοτική αποτίμηση της γνώσης, μία ποσοτική αποτίμηση για την ποιότητα. Μία ταμπέλα, μερικές φορές στίγμα,'' τούβλο'', ''ξύλο απελέκητο'', ''άχρηστος'' κτλ. που, ακόμη και αν δεν εκφράζεται ρητώς, με πολλούς τρόπους υπονοείται.
Η διδασκαλία, η οποία θα αξιολογηθεί - είτε με προφορική είτε με γραπτή βαθμολογία - είναι εναρμονισμένη με το επίπεδο των παιδιών, που έχουν τις πιο υψηλές επιδόσεις ή στην καλύτερη περίπτωση των παιδιών μέσου επιπέδου. Έτσι, αυτά τα παιδιά θα αποδειχθούν και τα ευνοημένα του συγκεκριμένου τρόπου αξιολόγησης. Οι βαθμοί, λοιπόν, αποτελούν κίνητρο για τους μαθητές με τις υψηλότερες ως προς τη βαθμολογία επιδόσεις. Για τους άλλους μαθητές ή είναι αφορμή για απογοήτευση, να τα παρατήσουν δηλαδή, ή τους είναι σχεδόν αδιάφοροι.
Οι μαθητές διαβάζουν με στόχο μία καλή βαθμολογία και όχι τη μάθηση και κοπιάζουν τόσο όσο χρειάζεται, για να την πετύχουν. Έτσι, συχνά διαλέγουν τον πιο εύκολο δρόμο, συχνά τον δρόμο της αντιγραφής, χωρίς μάλιστα τον παραμικρό ενδοιασμό, ή στην καλύτερη της παπαγαλίας και αποφεύγουν έναν άλλο πιο κοπιαστικό, της επίμονης αναζήτησης και της συνεχούς κριτικής, που όμως θα τους προσφέρει περισσότερα και σε επίπεδο γνώσεων αλλά και δεξιοτήτων. Γενικώς, αδιαφορούν για οτιδήποτε δεν περιλαμβάνεται στην ύλη στην οποία πρόκειται να εξεταστούν. Καταλήγει η βαθμολόγηση να είναι μέσο εξαναγκασμού και μέσο στήριξης της ελάσσονος προσπάθειας ακόμη και από την πλευρά των εκπαιδευτικών. Αντίθετα, μαθητές που προέρχονται από σχολικά περιβάλλοντα που αδιαφορούν για τη βαθμολογία ή που δεν βαθμολογούν καθόλου, αποκτούν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για μάθηση και αναπτύσσουν περισσότερες δεξιότητες, προκειμένου να πετύχουν στην μετέπειτα επαγγελματική τους σταδιοδρομία.
Άλλο ένα πρόβλημα είναι πως συχνά οι βαθμοί διογκώνονται και έτσι παράγεται μία ψευδαίσθηση σχετικά με την πραγματική επίδοση του μαθητή, την οποία θα διαψεύσουν μία και καλή οι πανελλήνιες εξετάσεις. Μία αποτυχία που θα θεωρηθεί από μαθητές και γονείς ως αδικία ή ως κακοτυχία. Οι βαθμοί διογκώνονται, για να καλύψουν πρώτα πρώτα αδυναμίες του συστήματος, για παράδειγμα, αν μαθητής δεν περάσει ένα μάθημα στις προαγωγικές απολυτήριες εξετάσεις στο τέλος της χρονιάς και δεν τα καταφέρει και στις επαναληπτικές του Σεπτεμβρίου, τότε επαναλαμβάνει την τάξη και άρα και όλα τα άλλα μαθήματα στα οποία όμως η επίδοση του κρίθηκε επαρκής. Στο δίλημμα, που βρίσκεται ένας εκπαιδευτικός "να τον περάσω" ή "να μην τον περάσω", παρότι οι γνώσεις του δεν είναι επαρκείς, η απάντηση στη συντριπτική πλειονοψηφία είναι υπέρ του μαθητή. Υπάρχουν, βέβαια, και άλλοι λόγοι που γενικά έχουν να κάνουν με την προστασία της ψυχολογίας του μαθητή, αλλά και ενοχές που μπορεί να νιώθουμε και εμείς για δικές μας αστοχίες και ελλείψεις.
Συχνά, επίσης, η αξιολόγηση - βαθμολόγηση του μαθητή γίνεται κάτω από την υπέρμετρη πίεση ενός υπερφορτωμένου προγράμματος ( για παράδειγμα διαγωνίσματα του α' τετραμήνου διεξάγονται τέλη Ιανουαρίου, όταν τυπικά έχει λήξει το τετράμηνο, γιατί απλώς θα πρέπει να τηρηθεί ο τύπος που ορίζει μέχρι τρία διαγωνίσματα την εβδομάδα και μέχρι ένα την ημέρα) άρα μπορεί να είναι προϊόν βιασύνης και σίγουρα σε κλίμα άγχους να μην αδικήσουμε κάποιον μαθητή ή να μην τον απογοητεύσουμε. Χαρακτηριστικό, αν και δραματικό παράδειγμα, είναι αυτό που ζούμε με τον κορονοϊό.
Ανοίγω παρένθεση: ο συνήγορος του Πολίτη, θυμίζω πως είναι ανεξάρτητη αρχή, ήδη από το καλοκαίρι (29 Ιουλίου 2020) έχει επισημάνει με επιστολή του προς το υπουργείο Παιδείας την ανάγκη να διασφαλιστεί η ισότιμη πρόσβαση όλων των παιδιών στα τηλεμαθήματα και ζητά την καταγραφή των αναγκών και την άμεση επίλυσή τους. Τονίζει ότι θεωρεί πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας να διασφαλιστεί το δικαίωμα της ισότιμης εκπαίδευσης για όλα τα παιδιά σύμφωνα με το Σύνταγμα και σύμφωνα με τη διεθνή σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού άρθρα 28 και 29 (ν.1101 /1992 ), αλλιώς θα υπάρχουν σοβαρές συνέπειες για τη μάθηση και την κοινωνικοποίηση των μαθητών. Επίσης, ανάμεσα στα άλλα, ο συνήγορος του Πολίτη ζητάει να αξιολογηθεί η επιβάρυνση της υγείας των μαθητών λόγω της παρατεινόμενης, επιβαλλόμενης (θυμίζω ότι πρέπει να καταχωρούνται απουσίες ) πολύωρης καθήλωσης των παιδιών μπροστά στον ηλεκτρονικό υπολογιστή (στην καλύτερη περίπτωση ) για τα τηλεμαθήματα και για την διεκπεραίωση των εργασιών τους, πράγμα που θέτει ζητήματα σχετικά με την ψυχική και σωματική υγεία των παιδιών. Καταθέτοντας και την προσωπική μου εμπειρία, δεν θυμάμαι μέρα από την έναρξη των τηλεμαθημάτων που να μην προέκυψε πρόβλημα, μικρό ή ακόμη και αξεπέραστο, όσον αφορά την πρόσβαση των μαθητών στο διαδίκτυο, την έλλειψη κατάλληλων ηλεκτρονικών συσκευών, προσθέστε διακοπές ρεύματος, κούραση, αδυναμία αντικειμενικής αξιολόγησης της προφορικής και γραπτής επίδοσης των μαθητών κλπ. Κλείνω την παρένθεση.
Επίσης, συχνά η βαθμολογία τετραμήνου ταυτίζεται με τον βαθμό του διαγωνίσματος ο οποίος συχνά ελέγχει την απομνημόνευση έτοιμων γνώσεων, συνήθως αποσπασματικών. Οι βαθμοί, έτσι και αλλιώς είναι σχετικοί. Ένας συνάδελφος είναι πιο ελαστικός, άλλος πιο αυστηρός, αλλά και ο ίδιος ο συνάδελφος άλλα μαθήματα μπορεί να τα βαθμολογεί με αυστηρότητα και άλλα με ελαστικότητα. Και, αν προβάλλει κάποιος την ένσταση ότι αυτό μπορεί να λυθεί με κοινά θέματα, π.χ. από τράπεζα θεμάτων, μπορούμε να απαντήσουμε με απόλυτο τρόπο ότι ο θεσμός αυτός ενισχύει τις ανισότητες.
Οι βαθμοί, επίσης, ικανοποιούν, συχνά, τη δίψα των γονιών να αναγνωριστεί η δικιά τους αξία. Ανθρώπινο άρα και θεμιτό μέχρι το σημείο όμως που δεν ασκείται ψυχολογική πίεση στο παιδί. Έτσι συχνά, όταν ένας γονιός έρχεται στο σχολείο να ενημερωθεί για την επίδοση του παιδιού του, αυτό που τον ενδιαφέρει κυρίως φαίνεται πως είναι η βαθμολογία του παιδιού και όχι αν προχωράει στη μάθηση και στην διαμόρφωση της προσωπικότητάς του, αν βαδίζει εντέλει στο δρόμο της ευτυχίας.
Είναι άδικο, κατά τη γνώμη μου, να υπάρχει βαθμολόγηση, αφού οι μαθητές δεν ξεκινούν όλοι από το ίδιο επίπεδο, από κοινή αφετηρία. Υπάρχουν μαθητές μεγαλωμένοι σε περιβάλλον αποδοχής, στήριξης, ενθάρρυνσης, σε περιβάλλον με πλούσια ερεθίσματα, ενώ άλλοι σε περιβάλλον ακατάλληλο, αυταρχικό ή αδιάφορο, συνήθως με ερεθίσματα φτωχά. Εάν θεραπεύσουμε αυτές τις ανισότητες, μετά μπορούμε να μιλήσουμε για αριθμητικές αξιολογήσεις.
ΕΤΣΙ ΟΠΩΣ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ, ΜΟΥ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΠΙΟ ΔΙΚΑΙΟ ΝΑ ΒΑΘΜΟΛΟΓΟΥΝΤΑΙ ΟΛΟΙ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΕΙΚΟΣΙ (20), ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΝΑ ΒΑΘΜΟΛΟΓΟΥΝΤΑΙ. Μία βαθμολογική ισότητα, ισοπέδωση θα την χαρακτήριζαν πολλοί, που αποκαλύπτει όμως και προβληματίζει για την κοινωνική ανισότητα, ενώ συνάμα διατρανώνει τη δυνατότητα όλων των παιδιών να φτάσουν στην αριστεία.
Συχνά προτείνονται οι ομαδοσυνεργατικές μέθοδοι από το αναλυτικό πρόγραμμα ως κατάλληλες για την προαγωγή της ομαδικότητας, για την καλλιέργεια της συνεργατικότητας. Για ποιο λόγο, εάν πράγματι έχουμε αυτό το σκοπό, τα μαθήματα δεν τα βαθμολογούμε με πρώτο κριτήριο την ομαδικότητα και δεν δίνουμε ομαδικές βαθμολογίες;
Αυτοί είναι μερικοί από τους λόγους, κατά τη γνώμη μου σημαντικοί, για τους οποίους η αξιολόγηση με αριθμούς δεν έχει θέση στο σύγχρονο σχολείο και μάλιστα στο ελληνικό σχολείο με τις πολλές αδυναμίες του. Δεν διεκδικώ τον χαρακτηρισμό ότι οι λόγοι αυτοί είναι πρωτότυποι, άλλωστε οι περισσότεροι είναι δάνεια από σκέψεις συναδέλφων, συμπεράσματα από το πρώην Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και διαπιστώσεις επιστημόνων. Επίσης, αρκεί μία μικρή περιήγηση στο διαδίκτυο σε αξιόπιστες ιστοσελίδες, για να συνειδητοποιήσει το έλλειμμα της βαθμολόγησης για την αξιολόγηση των μαθητών.
Αντί για βαθμολογία μπορεί να δίνεται στον κάθε μαθητή ξεχωριστά ατομικό φύλλο αξιολόγησης με χαρακτηρισμούς σύμφωνα με τα κριτήρια, που ορίζονται από το υπουργείο, π.χ. συμμετοχή, συνέπεια , επιμέλεια της μαθήτριας/του μαθητή και γενικά σχόλια, που εντοπίζουν δυνατότητες και αδυναμίες της μαθήτριας/του μαθητή και της /του προτείνουν συγκεκριμένους τρόπους, ώστε να βελτιωθεί, το οποίο, βεβαίως, απαιτεί μεγαλύτερη προσπάθεια και χρόνο από τους διδάσκοντες, συντονιστές της μαθησιακής διαδικασίας, αφού απαιτεί συνεχή συστηματική παρατήρηση των μαθητών. Η περιγραφική αξιολόγηση διακρίνεται για την παιδαγωγική λειτουργία της, καθώς είναι ευνοϊκή για τους αδύναμους μαθητές και συγκεντρώνεται στο κάθε παιδί ξεχωριστά (εξατομίκευση). Είναι αντικειμενική, λεπτομερής, εξηγεί, ενημερώνει με σαφήνεια πού χρειάζεται να καταβάλλει προσπάθειες ο μαθητής για να βελτιωθεί, ενώ η βαθμολόγηση αντιθέτως δεν δίνει σαφή εικόνα. Μειώνει την εσωτερική ένταση των μαθητών, κεντρίζει εν τέλει περισσότερο το ενδιαφέρον τους. Το κυριότερο: αντιλαμβάνεται το μαθητή όχι μόνο ως αποδέκτη γνώσεων, αλλά ως πρωταγωνιστή της μαθησιακής διαδικασίας και ως προσωπικότητα πολύπλευρη με ανάγκες και δυνατότητες όχι μόνο γνωστικές αλλά και ψυχοκοινωνικές. Χρειάζεται, βεβαίως, όταν χρησιμοποιείται η αξιολόγηση αυτού του τύπου, προσεκτική επιλογή των λέξεων, όχι χαρακτηρισμοί, που μπορούν να τραυματίσουν τον ψυχισμό των παιδιών ή να λειτουργήσουν ακόμη και ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
Πιστεύω το εκπαιδευτικό μας σύστημα, ναι, κάπως λειτουργεί, μπορεί όμως - και έχουμε την υποχρέωση εκπαιδευτικοί, γονείς και πολιτεία να δουλέψουμε συνεργαζόμενοι προς αυτή την κατεύθυνση - να βελτιωθεί. Και υπάρχουν πολύ μεγάλα περιθώρια βελτίωσης. Δε θέλουμε οι μαθητές να γίνουν ολοκληρωμένες προσωπικότητες, να διαμορφώνουν ιδέες, συμπεριφορές και στάσεις ζωής υπεύθυνες και επωφελείς για τους ίδιους και την κοινωνία μέσα στην οποία ζουν; Δεν θέλουμε να γίνουν άνθρωποι με αγάπη και να γίνουν ευτυχισμένοι;
Και ένα τελευταίο : ΄΄ Η ΣΧΟΛΙΚΗ ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΛΟΓΗ, ΔΗΛΑΔΗ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΣΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΟΤΙ , ΑΝΤΙ ΝΑ ΒΡΙΣΚΕΙ ΤΙΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΟΥ ΘΑ ΜΕΤΑΔΩΣΟΥΝ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΗΝ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΓΝΩΣΕΩΝ ΠΟΥ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΕΙ ΣΕ ΚΑΘΕ ΕΠΙΠΕΔΟ, ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΥΡΙΩΣ ΑΣΧΟΛΕΙΤΑΙ ΠΩΣ ΘΑ ΕΝΤΟΠΙΣΕΙ ΤΟΥΣ ΙΚΑΝΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΝΙΚΑΝΟΥΣ, ΔΗΛΑΔΗ ΤΟΥΣ ΑΥΡΙΑΝΟΥΣ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΧΕΙΡΩΝΑΚΤΕΣ.’’
( Α.Φραγκουδάκη)
Με εκτίμηση,
Δήμας Βαγγέλης,
φιλόλογος εργαζόμενος
στο 1ο Γενικό Λύκειο Νέας Φιλαδέλφειας
Υ.Γ. Η αδυναμία μου να καταθέσω βαθμολογία είναι και μία διαμαρτυρία για την απαξίωση του εκπαιδευτικού συστήματος. Και μία παράκληση να δοθεί από την πολιτεία με πράξεις η απαραίτητη εμπιστοσύνη στους εκπαιδευτικούς, να επιτελέσουν το λειτούργημά τους. Σας εύχομαι ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ και περιμένω με ανυπομονησία την απάντησή σας στο αίτημά μου.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
