Στις πρόσφατες προγραμματικές δηλώσεις που ανακοίνωσε από το βήμα του Κοινοβουλίου ο Υπουργός Παιδείας και ενέκρινε μετά από λίγες ημέρες η πλειοψηφία του Σώματος περιλαμβάνεται και η πολιτική της Ελεύθερης Επιλογής Σχολικής Μονάδας από τους γονείς των μαθητών.
Πρόκειται για μια αναγκαία πολιτική η οποία εκσυγχρονίζει και ευθυγραμμίζει το Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα με ό,τι ισχύει σε πολλά προηγμένα εκπαιδευτικά συστήματα διεθνώς.
Η εν λόγω πολιτική κρίνεται αναγκαία για μια σειρά από λόγους, τους σημαντικότερους από τους οποίους θα επιχειρήσω να εκθέσω εν συνεχεία.
Πρώτον, είναι αναγκαία διότι αποδίδει στην πράξη στους γονείς το νομικά κατοχυρωμένο δικαίωμά τους να ασκούν τη γονική μέριμνα των παιδιών τους με τρόπο που αποβλέπει στο συμφέρον των τελευταίων. Όσο παράλογο θα ήταν το Κράτος να επέλεγε τον παιδίατρο των παιδιών τους, άλλο τόσο παράλογο είναι το Κράτος να επιλέγει, μόνο αυτό, το σχολείο στο οποίο θα φοιτήσουν αυτά.
Δεύτερον, η εφαρμογή της εν λόγω πολιτικής διαρκώς επεκτείνεται καθώς το ένα μετά το άλλο τα κράτη αναγνωρίζουν τις θετικές του συνέπειες (θα μιλήσουμε για αυτές παρακάτω). Η πολιτική της ελεύθερης επιλογής σχολείου ξεκίνησε να εφαρμόζεται τη δεκαετία του ογδόντα και σύμφωνα με στοιχεία του δικτύου «Ευρυδίκη» εφαρμόζεται σήμερα σε πολλές χώρες του ΟΟΣΑ και σε πολλές χώρες της Ε.Ε. (π.χ. Βέλγιο, Τσεχία, Ολλανδία, Ρουμανία, Ισπανία, Ιταλία, Σουηδία). Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό πως στο επίπεδο του Λυκείου μόνο έξι χώρες της Ε.Ε., ανάμεσα στις οποίες η Ελλάδα και η Κύπρος (Δανία, Ελλάδα, Γαλλία, Κύπρος, Μάλτα και Τουρκία) τοποθετούν μαθητές σε σχολεία βάσει του τόπου κατοικίας τους (catchment area system). Όλες οι υπόλοιπες εφαρμόζουν το σύστημα της ελεύθερης επιλογής σχολείου.
Μάλιστα είναι χαρακτηριστικό πως ενώ στο συχνά «συνθηματολογικό και ανενημέρωτο δημόσιο περί εκπαίδευσης Λόγο» η εν λόγω πολιτική αποδίδεται σε νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις, η πραγματικότητα είναι πως έχει εφαρμοστεί σε πολλές περιπτώσεις από αμιγώς σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις (π.χ. Φινλανδία, Σουηδία).
Τρίτον, η πολιτική αυτή είναι αναγκαία διότι μπορεί να ρυθμίσει με θεσμικό και διαφανή τρόπο μια αρκετά εκτεταμένη πρακτική «γκρίζας επιλογής σχολείου», για την οποία σήμερα όλοι οι παροικούντες στην Ιερουσαλήμ γνωρίζουν ότι ήδη λαμβάνει χώρα. Σύμφωνα με αυτή την πρακτική όσοι έχουν τα «μέσα» (και άρα οι κοινωνικά πιο προνομιούχοι κατά τεκμήριο) βρίσκουν τρόπους (π.χ. μέσω εικονικών δηλώσεων κατοικίας, παραποιημένων δικαιολογητικών) να «επιλέγουν» εν τέλει το σχολείο που επιθυμούν για το παιδί τους. Πρόκειται για μια απολύτως στρεβλή και κοινωνικά άδικη πολιτική που πρέπει να αλλάξει.
Τέταρτον, σε αντίθεση με ό,τι διακηρύσσουν πολλές «εκπαιδευτικές Κασσάνδρες» η εφαρμογή της πολιτικής αυτής μπορεί να επιφέρει πολύ θετικά αποτελέσματα τόσο σε εκπαιδευτικό όσο και στο επίπεδο της μείωσης των κοινωνικών ανισοτήτων (σημειώνουμε ότι με βάση το υφιστάμενο σύστημα της μη επιλογής η Ελλάδα διαθέτει ένα από τα πλέον άδικα κοινωνικά εκπαιδευτικά συστήματα ανάμεσα στις χώρες του ΟΟΣΑ). Οι πολέμιοι στηρίζουν τις καταστροφικές τους προβλέψεις σε επιλεκτική χρήση της σχετικής βιβλιογραφίας, εστιάζοντας σε λιγοστές ιδεολογικά προκατειλημμένες έρευνες και αποσιωπώντας εκατοντάδες άλλες που δείχνουν αντίθετα πράγματα από αυτά που υπαγορεύουν οι ιδεολογικές τους προκαταλήψεις.
Για παράδειγμα σε μια πολύ πρόσφατη βιβλιογραφική επισκόπηση των Jabar et al. (2022) στην οποία επισκοπήθηκαν 92 διεθνείς έρευνες για το θέμα, προέκυψε το συμπέρασμα ότι οι πολιτικές ελεύθερης σχολικής επιλογής έχουν θετική επίδραση στις επιδόσεις των μαθητών. Μάλιστα ανάλογα με τον τρόπο εφαρμογής των πολιτικών αυτών αλλά και εφόσον πρόκειται για μαθητές από μεταναστευτικά υπόβαθρα οι θετικές επιδράσεις αυξάνουν πολύ περισσότερο.
Επιπλέον σε μια επισκόπηση του τρόπου που εφαρμόστηκαν οι αντίστοιχες πολιτικές γονικής επιλογής σχολείου σε είκοσι (20) ευρωπαϊκές χώρες (Lauri & Poder, 2013) βρέθηκε ότι υπάρχουν συγκεκριμένοι τρόποι με τους οποίους μπορεί να εφαρμοστούν αυτές οι πολιτικές και να οδηγήσουν σε αύξηση της αποτελεσματικότητας αλλά και της κοινωνικής δικαιοσύνης των εκπαιδευτικών συστημάτων.
Υπάρχει πλέον αρκετή συσσωρευμένη ερευνητική και πρακτική εμπειρία από τα συστήματα των χωρών που εδώ και σαράντα περίπου χρόνια εφαρμόζουν την εν λόγω πολιτική. Μπορούμε να μάθουμε από αυτή την εμπειρία και να εφαρμόσουμε σωστά την πολιτική της ελεύθερης επιλογής σχολείου, έτσι ώστε όχι μόνο να μη συμβεί «κανένα από τα κακά» για τα οποία μας μιλούν διάφοροι δημοσιολογούντες γύρω από εκπαιδευτικά θέματα, αλλά και εν τέλει να λειτουργήσει προωθητικά για το εκπαιδευτικό μας σύστημα.
Σύμφωνα λοιπόν με αυτή την εμπειρία θα ήθελα να προτείνω τις εξής αρχές εφαρμογής του νέου συστήματος:
1. Η επιλογή να αφορά ένα συγκεκριμένο ποσοστό θέσεων ανά σχολείο, τέτοιο που δεν θα απειλεί τη βιωσιμότητα καμιάς σχολικής μονάδας
2. Η επιλογή να περιοριστεί ανάμεσα στα σχολεία του ίδιου Δήμου (έτσι ώστε να μην αλλοιωθεί σημαντικά η κοινωνικο-οικονομική σύνθεση των σχολείων, άλλωστε ο αστικός χώρος σύμφωνα με έρευνες όλων των κοινωνικών δημογράφων είναι ούτως ή άλλως κοινωνικά πολωμένος)
3. Η επιλογή να βασιστεί σε εύκολα αναγνώσιμα και δημόσια διαθέσιμα δεδομένα για την ποιότητα της κάθε σχολικής μονάδας (ώστε η επιλογή να γίνει με ενημερωμένο τρόπο από τους γονείς όλων των κοινωνικο-μορφωτικών επιπέδων)
4. Η επιλογή σε περίπτωση μεγαλύτερης ζήτησης από την προσφορά θέσεων ανά σχολική μονάδα να γίνει με δημόσια κλήρωση (ώστε να αποκλειστεί το φαινόμενο επιλογής μαθητών από το σχολείο, το λεγόμενο cream skimming)
5. Η επιλογή να έχει θετικές επιπτώσεις για τα σχολεία που κερδίζουν αλλά να μην έχει αρνητικές για τα σχολεία που χάνουν μαθητές (ίσα ίσα προτείνω να σκεφθούμε αντισταθμιστικές πολιτικές ώστε να διαγιγνώσκονται οι αιτίες που χάνουν συστηματικά κάποια σχολεία μαθητές και να τα υποστηρίξουμε ανάλογα)
Πιστεύω πως εάν βασίσουμε την εφαρμογή του νέου συστήματος στις παραπάνω αρχές θα καταφέρουμε να αναβαθμίσουμε σημαντικά την ποιότητα της εκπαίδευσης των παιδιών μας.
Φυσικά κάποιοι θα συνεχίσουν να τρομοκρατούν, κατά την προσφιλή τους συνήθεια τον εκπαιδευτικό κόσμο, αντιδρώντας σε κάθε τι νεωτερικό. Από τη μεριά τους δεν έχουν άδικο. Γνωρίζουν πολύ καλά τι διακυβεύεται για τους ίδιους και είναι φυσικό να αντιδρούν…..Όμως η ελληνική κοινωνία είναι ήδη αλλού.
Κώστας Δημόπουλος, Καθηγητής Σχολικής Εκπαίδευσης, Παν/μιο Πελοποννήσου
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 05/7
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
