Γιώργος Καββαδίας Εδώ και τριάντα πέντε χρόνια οι κυβερνήσεις επιδιώκουν τις αντιδραστικές αναδιαρθρώσεις – μεταρρυθμίσεις της εκπαίδευσης σύμφωνα με τις ΕΟΚικές –τότε- και σήμερα της ΕΕ ντιρεκτίβες. Αυτές συνδέονται στενά με τους εκπαιδευτικούς και κοινωνικούς αγώνες. Η μεγάλη απεργία του 1988 παίζει καταλυτικό ρόλο στη συγκρότηση σε πανελλαδικό επίπεδο των Αγωνιστικών Παρεμβάσεων-Συσπειρώσεων-Κινήσεων που αποτέλεσαν και αποτελούν τον ταξικό πόλο του εκπαιδευτικού κινήματος, αλλά και την ατμομηχανή της Εκπαιδευτικής Αριστεράς. Σε αυτό το πλαίσιο ο «Εκπαιδευτικός Όμιλος και το περιοδικό «Αντιτετράδια» προσπάθησαν να αρθρώσουν ένα ριζοσπαστικό, ανατρεπτικό λόγο, όπως υποδηλώνει και ο τίτλος, «εφ’ όλης της ύλης”. Προσπάθησαν να ξεπεράσουν τη συνδικαλιστική επιφάνεια και να συνδέσουν τα εκπαιδευτικά με τα κοινωνικά προβλήματα και να φωτίσουν τις αιτίες τους, που είναι ριζωμένες στη δομή της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας.
Η μεγάλη απεργία των 37 ημερών του 1988
Το 1988 το ΠΑΣΟΚ ως κυβέρνηση βρίσκεται προς το τέλος της δεύτερης τετραετίας και η «αλλαγή» έχει εκφυλιστεί σε απλή εναλλαγή των κομμάτων εξουσίας. Η Ελλάδα ετοιμάζεται για τις αναδιαρθρώσεις του 1992 σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή πράξη που υπογράφηκε. Στην ηγεσία του ΥΠΕΠΘ ο Αντώνης Τρίτσης επεξεργάζεται και επιχειρεί να υλοποιήσει τη συντηρητική αναδιάρθρωση της εκπαίδευσης σύμφωνα με τα νέα ΕΟΚικά δεδομένα που είναι και ο βασικός στόχος των κυρίαρχων τάξεων. Η κυβέρνηση προωθεί με γρήγορους ρυθμούς την εκπαίδευση πολλαπλών ταχυτήτων.
Στο στόχαστρο της κυβέρνησης η ανατροπή των εργασιακών σχέσεων των εκπαιδευτικών, με μοχλό την κατάργηση της επετηρίδας και την προώθηση των νομοσχεδίων για την ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ-ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ. Το νομοσχέδιο για την αξιολόγηση, παρόλο που «μπήκε στο συρτάρι» δύο φορές κάτω από την πίεση της εκπαιδευτικής αριστεράς και του συνδικαλιστικού κινήματος, είναι στις πρωταρχικές κυβερνητικές επιλογές. Επιλογές που συγκλίνουν στη διαμόρφωση ενός συγκεκριμένου τύπου εκπαιδευτικό. «Αυτός που θα δουλέψει τώρα στην εκπαίδευση πρέπει να δηλώσει μια επιπλέον νομιμοφροσύνη στα αναλυτικά προγράμματα, στις παιδαγωγικές αρχές και στις επιστημονικές αξίες που θέτει η κυβερνητική πολιτική.1
Είναι αλήθεια ότι η απεργία των 37 ημερών, ίσως η μεγαλύτερη κινητοποίηση των εκπαιδευτικών στη χώρα μας, με πρωτοφανή μαζικότητα, ένταση και πάθος δεν πέτυχε όλους τους στόχους της και την ικανοποίηση όλων των αιτημάτων. Πέρα από τη «θυσία» των Αντ. Τρίτση και Απ. Κακλαμάνη για να φυσήξει ούρειος άνεμος για τον τρίτο Υπουργό Παιδείας, τον Γ. Παπανδρέου, η απεργία είχε πολλαπλά θετικά αποτελέσματα, παρά τον υπονομευτικό ρόλο των τριών παρατάξεων που εκπροσωπούνταν στην ΟΛΜΕ και οι οποίες ομόφωνα εισηγήθηκαν τη λήξη της απεργίας. Ειδικότερη μνεία χρειάζεται στον απεργοσπαστικό ρόλο της ΠΑΣΚ. Η παραίτηση της ΠΑΣΚ απ’ τα αξιώματα του προεδρείου ήρθε σε μια αποφασιστική για την απεργία στιγμή, με στόχο να μείνει χωρίς ηγεσία η ΟΛΜΕ και να χτυπηθεί νομικά η απεργία.
Σ’ αυτή τη συγκυρία η τακτική του ΚΚΕ και της ΔΕΕ είναι βαθιά συντηρητική και ηττοπαθής: «Σ’ αυτές τις κρίσιμες στιγμές η ΔΕΕ προτείνει να προχωρήσουμε σ’ ελεγχόμενες κινητοποιήσεις και την περίοδο των εξετάσεων, που δε θα οδηγούν στη ματαίωσή τους» («Ριζοσπάστης», 18/4/88).
Εύστοχα στα «αντιτετράδια» επισημαίνεται: «Δεν μπορούμε να περιμένουμε καμιά βοήθεια από την ΟΛΜΕ και τις παρατάξεις, αυτές τις παρατάξεις που αποδέχονται μ’ αυτό ή τον άλλο τρόπο το αστικό πλαίσιο και τις θεωρίες του ΠΑΣΟΚ για «αναβάθμιση». Οι κινητοποιήσεις των εκπαιδευτικών, ο σχεδιασμός της απεργίας στις εξετάσεις, οι καταλήψεις των τεχνικών Επαγγελματικών Λυκείων ΔΕΙΧΝΟΥΝ ΤΟ ΔΡΟΜΟ».2
Στο τέλος οι εκπαιδευτικοί πέτυχαν αύξηση αποδοχών περίπου 30%. Πέτυχαν τη χορήγηση υπερωριακού επιδόματος εξωδιδακτικού έργου και επιδόματος βιβλιοθήκης, τα οποία προσέγγισαν συνολικά τις 25.000 δρχ. αύξηση το μήνα σε συνολικό μισθό γύρω στις 75.000 δρχ (αύξηση περίπου 30%!)3
Η προδομένη απεργία του 1990
Μετά την περιβόητη αριστερο – δεξιά κυβέρνηση Τζαννή Τζαννετάκη 1989 (Ιούλιος - Οκτώβριος 1989) Ν.Δ. – ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ (ΕΑΡ – ΚΚΕ) και την «οικουμενική κυβέρνηση» (ΝΔ – ΠΑΣΟΚ – ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ) Ξενοφώντος Ζολώτα 1989 (Νοέμβριος 1989 – Απρίλιος 1990) - όταν για δεύτερη φορά μέσα σε ένα χρόνο, κανένα κόμμα δεν κατάφερε να αποκτήσει αυτοδυναμία - ανοίγει ο δρόμος για αυτοδύναμη κυβέρνηση της ΝΔ. Τον Απρίλιο του 1990 η Νέα Δημοκρατία σχηματίζει κυβέρνηση (Κωνσταντίνος Μητσοτάκης) και Υπουργός Παιδείας αναλαμβάνει ο Βασίλης Κοντογιαννόπουλος.
Τον Μάιο του 1990, ξεσπά μια από τις μεγαλύτερες αναταράξεις στο χώρο της Μέσης Εκπαίδευσης (απεργίες, συγκεντρώσεις διαδηλώσεις εκπαιδευτικών, απειλή καταλήψεων εξεταστικών κέντρων, αναβολή για ένα μήνα των Γενικών εξετάσεων) με φόντο «την εκφρασμένη διάθεση του κυβερνώντος κόμματος για επιβολή λιτότητας στη δημόσια εκπαίδευση και ιδεολογική χειραγώγηση εκπαιδευτικών και εκπαιδευομένων» (Ανακοίνωση ΟΛΜΕ 16/5/1990).
Η αθέτηση της Κυβέρνησης «των δεσμεύσεων και αντιμετώπιση των αιτημάτων του κλάδου, οδήγησε στην ομόφωνη απόφαση του Δ.Σ. της ΟΛΜΕ για απεργιακές κινητοποιήσεις μετά το Πάσχα μέχρι και την περίοδο των εξετάσεων, ανεξάρτητα από την κυβέρνηση που θα εκλεγόταν από τις εκλογές της 8ης Απριλίου» (Ομόφωνη Απόφαση του Δ.Σ της ΟΛΜΕ στις 29-3-90, Μηνιαίο Πληροφοριακό Δελτίο της ΟΛΜΕ, τευχ. 620/1991, σ.4).
Στις 22 και 23 Μαίου 1990 πραγματοποιείται διήμερη απεργία των καθηγητών και στις 6 Ιουνίου ακολουθεί νέα μονοήμερη απεργία. Από το δεύτερο 15νθήμερο του Μαΐου μέχρι και για δύο περίπου μήνες πραγματοποιούνται 10 συλλαλητήρια στην Αττική και αντίστοιχα σε όλες σχεδόν τις πρωτεύουσες νομών. Αποφασίζεται από το ΥΠΕΠΘ αναβολή των Γενικών Εξετάσεων και παράταση του διδακτικού έτους μέχρι 31 Ιουλίου 1990. Στις 16 Ιουλίου 1990 πρώτη μέρα των Γενικών Εξετάσεων «σε βαριά ατμόσφαιρα και με συλλαλητήρια των εκπαιδευτικών έξω από τα εξεταστικά κέντρα πραγματοποιούνται τελικά οι εξετάσεις» (Ανακοίνωση ΟΛΜΕ 16/7/1990).4
Η απεργία πείνας
Να θυμίσουμε ότι την Πέμπτη 12/7 είχε αρχίσει να λειτουργεί στα «πόδια» του ΥΠΕΠΘ ένα ιδιότυπο «απεργιακό κέντρο». Ο Π. Αντωνόπουλος, ταμίας της ΟΛΜΕ, ο Θ. Τσιριγώτης, Γ. Γραμματέας της Γ΄ΕΛΜΕ Δ. Αττικής και ο Γρ. Δαφνής από την Γ΄ΕΛΜΕ Αθήνας ξεκίνησαν απεργία πείνα έξω από το ΥΠΕΠΘ. Μέσα σ΄ αυτές τις κρίσιμες μέρες (12- 15/7) πέτυχαν να δημιουργήσουν έναν πόλο συσπείρωσης των εκπαιδευτικών, μια «διαρκή συγκέντρωση» διαμαρτυρίας και καταγγελίας. Η απεργία έληξε το βράδυ της Κυριακής 15/7 μετά από την επέμβαση των δυνάμεων καταστολής που χτύπησαν άγρια και τραυμάτισαν πολλούς από τους διαδηλωτές και τον απεργό πείνας Θ. Τσιριγώτη σοβαρά στο κεφάλι.
Η γραμμή του διαλόγου της ΟΛΜΕ και η Αριστερά του συμβιβασμού και της υποταγής ναρκοθέτησαν την απεργία!
Η γραμμή του διαλόγου, λοιπόν, ήταν βασικός άξονας, [της ΟΛΜΕ], ενώ το πρωΐ της Δευτέρας [16/7] η απεργία φαινόταν ότι τελείωσε, πριν καλά-καλά αρχίσει. Στην ουσία, το παιχνίδι είχε παιχτεί από την Παρασκευή 13 Ιουλίου, με την αναχώρηση και φανερή αποστράτευση του χώρου του Συνασπισμού. Η ΔΑΚΕ είχε ήδη διαχωρίσει τη θέση της και η μισή ΠΑΣΚ «ήθελε, αλλά δεν μπορούσε»... Από το 1988 είναι γνωστή η στάση της «επίσημης» αριστεράς στο θέμα των εξετάσεων ή διαφορετικά η επιμονή τους να μη θιχτούν τα ιερά και όσια της αστικής εκπαίδευσης (...) Έτσι και φέτος. Ο Συνασπισμός, η Αυγή, ο Ριζοσπάστης και τα κόμματα που στεγάζονται σ’ αυτόν το σχηματισμό, κεντρικά, πολιτικά και προκλητικά στράφηκαν ενάντια στην κινητοποίηση με τους εξής τρόπους: α) με την ανοιχτή ή καλυμμένη διαβολή, β) με τις παρασκηνιακές επαφές με το κυβερνητικό κόμμα, γ) με την ενεργοποίηση και κάλυψη της ΑΣΓΜΕ, και δ) με την υπονόμευση από τα μέσα...».5
Η πολιτική του ΚΚΕ
Το 1990 μέσα από τον τότε ενιαίο Συνασπισμό η ηγεσία του Κ.Κ.Ε. υπονομεύει την απεργία με δούρειο ίππο την ΑΣΓΜΕ. Συστηματικά μέσα από τις στήλες του Ριζοσπάστη οι κινητοποιήσεις θάβονταν ή παρουσιάζονταν σαν αντίθεση των καθηγητών με τους γονείς. Η καλλιέργεια αυτής της μικροαστικής και αντιαπεργιακής γραφής έφτασε στο αποκορύφωμά της με τρομοκρατικά πρωτοσέλιδα. «Υπάρχει η ταλαιπωρία των χιλιάδων μαθητών». «Το έδαφος για έναν παρόμοιο διακανονισμό έχει προετοιμασθεί σε επανειλημμένες συναντήσεις αντιπροσωπειών της Ν.Δ. και του ΣΥΝ, με επικεφαλής τους κ.κ. Σγαρδέλη και Καραγκουλέ, στις οποίες διαφάνηκε η διάθεση της κυβέρνησης ν’ αποφευχθεί η μετωπική σύγκρουση και να διεξαχθούν κανονικά οι εξετάσεις» (εφημερίδες, 12 – 7 – 90).
«Άκαιρη και αναποτελεσματική όξυνση» σύμφωνα με τον Γρηγόρη Φαράκο!
Στο βιβλίο του Γρ. Φαράκου, ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, την επίμαχη περίοδο (1989-1991), ανάμεσα σε άλλα αποκαλυπτικά διαβάζουμε και τα παρακάτω: «Μια κάποια σημασία είχε η αντιμετώπιση από τη μεριά του ΚΚΕ της μεγάλης αναταραχής στα Λύκεια μέσης εκπαίδευσης -Δεκέμβριος 1990-Ιανουάριος 1991-που οδήγησε σε νεκρούς σε Αθήνα και Πάτρα. Με επιμονή μου έγινε προσπάθεια να υπάρξει μια πιο υπεύθυνη στάση από το συνδικαλιστικό κίνημα των εκπαιδευτικών που οι θέσεις του απλώς οδηγούσαν σε άκαιρη κι αναποτελεσματική όξυνση. Πήρα την πρωτοβουλία για τηλεφωνική επαφή και συνάντηση με τον Υπουργό Παιδείας Β. Κοντογιαννόπουλο. Έδειξε κατανόηση στις προτάσεις για απόσυρση των διαταγμάτων που είχαν σταθεί η αφορμή για το μαθητικό ξεσηκωμό. Τις ίδιες σκέψεις ανέπτυξα σε συνάντηση και με τον Πρωθυπουργό». (Οι υπογραμμίσεις δικές μου)6
Εξετάσεις τρομοκρατίας – Δικαίωση του αγώνα!
Σε πλήρη κινητοποίηση οι κατασταλτικοί μηχανισμοί του κράτους. Από τα ΜΑΤ και τη «δικαιοσύνη» μέχρι πλοία του στόλου για τη μεταφορά μαθητών. «Η απεργία, όμως, είχε και σημαντικές νίκες. Πρώτον, γιατί ξεπέρασε τρομοκρατικούς νόμους. Δεύτερον, γιατί κατάφερε να συσπειρώσει τη βάση των καθηγητών (...), Τρίτον, γιατί το ταμπού των εξετάσεων, το άβατο των εξετάσεων, έπεσε. Οι καθηγητές, όσο κι αν αυτό έγινε ανολοκλήρωτα, απήργησαν μέσα στις εξετάσεις για πρώτη φορά και στα τελευταία 25 χρόνια. Τέταρτον, και το πιο σημαντικό, γιατί η απεργιακή κινητοποίηση άνοιξε ένα διαφορετικό δρόμο απέναντι στις υπομονομεύσεις του ρεφορμισμού (...) η απεργία πολιτικά και συνδικαλιστικά δικαιώθηκε».7
Η δίμηνη απεργία των καθηγητών (Ιανουάριος – Mάρτιος 1997)
Από τις πρώτες μέρες της σχολικής χρονιάς 1996-97 υπήρχαν σημάδια που έδειχναν ότι η κατάσταση στην εκπαίδευση θα είναι εκρηκτική. Οι σοβαρές ελλείψεις σε εκπαιδευτικό προσωπικό, η δραματική κατάσταση των σχολείων, που στην πλειονότητά τους λειτουργούσαν σε διπλή ή και τριπλή βάρδια, σε συνδυασμό με την οικονομική υποβάθμιση των καθηγητών δημιουργούσαν ένα εκρηκτικό μίγμα. Τον Σεπτέμβριο του 1996 το ΠΑΣΟΚ κερδίζει πάλι τις εκλογές και υπουργός Παιδείας γίνεται ο Γερ. Αρσένης.
Σε ευρωπαϊκή κλίμακα ξεδιπλώνονται τα κεφάλαια της «Λευκής» και «Πράσινης» Βίβλου, για μια εκπαίδευση η οποία θα χάνει όλο και περισσότερο τη «σχετική αυτονομία» της και θα προσαρμόζεται στις άμεσες ανάγκες της καπιταλιστικής κερδοφορίας. Η επιβολή διδάκτρων στα ΑΕΙ-ΤΕΙ, οι πρακτικές της ιδιωτικοποίησης μεγάλων «φιλέτων» της εκπαίδευσης (όπως τα ΙΕΚ – ΚΕΚ), το Εθνικό και Διεθνές απολυτήριο, ο κατακερματισμός της γνώσης και η εκπαίδευση πολλών ταχυτήτων στη βάση της «ανταποδοτικότητας», πάνω απ’ όλα όμως η ένταση των ταξικών φραγμών, έτσι ώστε να περιθωριοποιηθεί μορφωτικά –σε μια περίοδο έκρηξης των γνώσεων– ένα μεγάλο τμήμα των λαϊκών στρωμάτων, είναι τα σημεία μιας αντιδραστικής μεταρρύθμισης που έγινε ήδη πράξη στους εκπαιδευτικούς.8
Την 20η Ιανουαρίου 1997 οι καθηγητές αρχίζουν μια από τις μεγαλύτερες σε έκταση και ένταση απεργίες, που διαρκεί μέχρι την 14η Μαρτίου. Να σημειωθεί, ωστόσο, ότι το ΔΣ της ΟΛΜΕ προσπαθεί να καταλαγιάσει τις αντιδράσεις και την οργή των καθηγητών δέσμιο της λογικής των αποσπασματικών και αναποτελεσματικών αγώνων. Για αυτό προτείνει στις ΓΣ για την «Οργανωτική Ι» διήμερη απεργία για 9 – 10 Δκέμβρη και τριήμερη στις 16, 17, 18 Δεκέμβρη. Στις 30 Νοέμβρη η ΓΣ των προέδρων αποφασίζει τριήμερη απεργία στις 11, 12 και 13 Δκέμβρη. Το Σάββατο 14 Δεκέμβρη ΄96 στη ΓΣ των προέδρων επικυρώνεται η απόφαση για απεργία διαρκείας από τις 20 Γενάρη του 1997. 58 ΕΛΜΕ ψηφίζουν υπέρ, 15 κατά και 2 λευκό.
Πριν από τα Χριστούγεννα συγκροτείται Κεντρική Απεργιακή Επιτροπή με μέλη εκλεγμένα από ΓΣ και που στην πλειονότητά τους ανήκουν στις «ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ – ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΕΙΣ». Σε αφιέρωμα της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» (16/2/97) , ο Δ. Νανούρης γράφει μεταξύ άλλων για τις ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ – ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΕΙΣ ότι «μολονότι δεν κατέχουν έδρα στο ΔΣ της ΟΛΜΕ επηρεάζουν σημαντικά τις εξελίξεις. Η απήχηση των Συσπειρώσεων οφείλεται στη συμμετοχή τους στις απεργίες του 1988 και του 1990, αλλά κυρίως στο γεγονός ότι σηκώνουν το βάρος των κινητοποιήσεων. Αυτοί συγκαλούν τις συνελεύσεις, οργανώνουν τις συγκεντρώσεις και αποτελούν την ψυχή της κεντρικής απεργιακής επιτροπής».
Το υπουργείο Παιδείας, από την αρχική σιωπή ή την επίδειξη υποκριτικής συμπάθειας, πέρασε στη χρησιμοποίηση του «κοινωνικού αυτοματισμού», επιδιώκοντας να στρέψει γονείς και μαθητές ενάντια στην απεργία. Και όταν δεν το κατόρθωσε βρήκε κάποια στελέχη της κεντρικής του διοίκησης για να αξιοποιήσει το τελευταίο του χαρτί, αυτό της ποινικοποίησης. Ταυτόχρονα, επεδίωξε να συκοφαντήσει τους απεργούς καθηγητές, με τα γνωστά οικονιμίστικα κόλπα των κρατήσεων και των αυξήσεων, ενώ φρόντισε να βγάλει νωρίς από το παιχνίδι τους συνδικαλιστές της ΠΑΣΚΕ στη ΔΟΕ αρχικά και στη συνέχεια στην ΟΛΜΕ σπάζοντας έτσι το πανεκπαιδευτικό μέτωπο, μιλώντας για ένα «συνδικαλιστικό μάτσο» των Αθηνών ή για «χαρτοπαίκτες».
Στις 3/2 στην απεργία μπαίνουν και οι δάσκαλοι – νηπιαγωγοί για δεκατρείς μέρες με το ποσοστό συμμετοχής να ξεπερνά το 85%!. Ας σημειωθεί ότι καμιά από τις κομματικές παρατάξεις στη ΔΟΕ, ούτε η ΔΕΕ (ΚΚΕ) που μιλούσε για πανεκπαιδευτικό μέτωπο αγώνα δεν προτείνει τη διάρκεια και τον συντονισμό των απεργιακών κινητοποιήσεων ΔΟΕ και ΟΛΜΕ. Οι ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ – ΣΥΠΕΙΡΩΣΕΙΣ, βέβαια, πρότειναν κάτι τέτοιο από τις αρχές Δεκέμβρη.
Ταυτόχρονα, οι μεγάλες ομοσπανδίες, η η ΓΣΕΕ και η ΑΔΕΔΥ, αλλά και τα σωματεία τα οποία τάχα βρίσκονταν σε ταξική κατεύθυνση (Μέταλλο, Λογιστές, Οικοδόμοι, Ιματισμός) και πάρα τις εξ αντιθέτου διαβεβαιώσεις του ΚΚΕ, φρόντισαν να κάνουν αισθητή την απουσία τους σ’ όλη τη διάρκεια της απεργίας. Πέρα από τα «στρογγυλεμένα» ψηφίσματα, ούτε οικονομική ενίσχυση, ούτε βέβαια απεργίες ή στάσεις αλληλεγγύης προώθησαν, ούτε καν μαζική συμμετοχή στα συλλαλητήρια (εξαίρεση η ΟΙΕΛΕ και ο Σύλλογος Εργαζομένων στην Εμπορική Τράπεζα που κατέθεσαν ένα σημαντικό ποσό στο απεργιακό μας ταμείο).
Aποφασιστικό ρόλο στην εξέλιξη έπαιξε η Kεντρική Aπεργιακή Eπιτροπή (25 μέλη), η οποία συντόνιζε τον αγώνα. H KAE μορφή «από τα κάτω» εξουσίας με εκπροσώπους των Γενικών Συνελεύσεων, δυσφημίστηκε τόσο από τις κεντρικές δυνάμεις της OΛME, όσο και από τον αστικό μηχανισμό του KKE, σαν αριστερίστικη. Το ΚΚΕ μπήκε αργά στην υπόθεση της απεργίας κράτησε όλα τα συνδικάτα που ελέγχει μακριά από τον «ιό» της απεργίας διαρκείας και σαμποτάρισε εσωτερικά την Κεντρική Απεργιακή Επιτροπή επιδιώκοντας να προσπορίσει μόνο κομματικά οφέλη. Σε κάθε περίπτωση (Ριζοσπάστης 26/2/97) εξαπέλυε συκοφαντικές επιθέσεις και λασπολογίες με τον γνωστό του τρόπο ενάντια στις Παρεμβάσεις και τις ταξικές δυνάμεις ταυτίζοντας τες με τη ΔΑΚΕ και την ΠΑΣΚΕ. 9
Οι απεργιακές επιτροπές, τα απεργιακά ταμεία, οι μαζικές και μαχητικές διαδηλώσεις, όχι μόνο στην Αθήνα, αλλά και τη Θεσσαλονίκη, το Ηράκλειο, την Πάτρα, τα Ιωάννινα και σε πολλές άλλες πόλεις της επαρχίας, η καθημερινή συμμετοχή του κόσμου, όλες οι μορφές της ατομικής και συλλογικής αντίστασης κατέγραψαν με αυθεντικό τρόπο αυτό που ονομάζουμε «γραμμή των μαζών», δηλαδή την αυθεντική βούληση της βάσης, όταν αυτή πάρει τις τύχες του αγώνα στα χέρια της και κυρίως, όταν αυτή σμίξει με την ταξική πτέρυγα του κινήματος. Ακόμα και η φιλοκυβερνητική εφημερίαδα «ΤΑ ΝΕΑ» στις 7 – 2 1997 παραδέχεται: «ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΗ σε όγκο και παλμό ήταν η χθεσινοβραδυνή συγκξέντρωση και πορεία συμπαράστασης στις απεργιακές κινητοποιήσεις των εκπαιδευτικών που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Μεγάλο ήταν και το συλλαλητήριο εκπαιδευτικών και μαθητών στο Ηράκλειο της Κρήτης».
Παράλληλα ξεδιπλώνεται και η απεργία των δασκάλων ενάντια στη λογική της ηγεσίας της ΔΟΕ όπου κυριαρχεί η ΠΑΣΚ. Στα «αντιτετράδια» καταγράφονται σημαντικές εκτιμήσεις: «Μετά από 13 μέρες αγώνα, μετά από 13 μέρες που αναστάτωσαν τους «φιλήσυχους πολίτες» και ταρακούνησαν συνειδήσεις, η ηγεσία της ΔΟΕ με τους παρατρεχάμενους και τους μηχανισμούς της κατάφερε να κλείσει την απεργία. Την ίδια ώρα που οι συνάδελφοι καθηγητές ήταν στο δρόμο και έγραφαν λαμπρές σελίδες στην ιστορία του σ.κ., μαχόμενοι εναντίον της αδιαλλαξίας, της διαστρέβλωσης και της παραπληροφόρησης της κυβέρνησης, οι «συνδικα-ληστές» της ΔΟΕ ξεπούλησαν το μαζικότερο και μαχητικότερο αγώνα των τελευταίων χρόνων (...)».10
Η συνδικαλιστική γραφειοκρατία αντιμετώπισε με φόβο το απεργιακό ξέσπασμα, στο βαθμό που αυτό έθετε νέους όρους για το εργατικό κίνημα. Με πολλά και σοβαρά λάθη και αδυναμίες, με μια ηγεσία εξαρχής αδύναμη να οδηγήσει σε νικηφόρους αγώνες, με πανταχόθεν χτυπήματα πάνω και κάτω από τη μέση, η απεργία γνώρισε πολλές «ήττες». Ωστόσο σημείωσε και πολλές νίκες. Άφησε υποθήκες για το μέλλον. Καταγράφεται ως μια από τις σημαντικές σελίδες στην ιστορία των εκπαιδευτικών αγώνων. Παράλληλα ξεδιπλώνεται και η απεργία των δασκάλων ενάντια στη λογική της ηγεσίας της ΔΟΕ.
H απεργία των έξι εβδομάδων από τους δασκάλους (Φθινόπωρο 2006)
Στις 18/10/2006 ξεκίνησε μια από τις μεγαλύτερες σε ένταση και σε έκταση απεργιακές κινητοποιήσεις των δασκάλων και των νηπιαγωγών. Στη διάρκεια των 6 εβδομάδων που κράτησαν οι κινητοποιήσεις πραγματοποιήθηκαν μερικά από τα μεγαλύτερα σε παλμό και δυναμικότητα συλλαλητήρια, με τη συμμετοχή και της OΛME, η οποία στο ίδιο διάστημα προκήρυξε 48ωρες απεργίες κάθε εβδομάδα.
Σε ανακοινώσεις της η ΔOE τονίζει: «Ξεκινά τη Δευτέρα 18/9/2006 η πενθήμερη απεργιακή κινητοποίηση των 72.000 εκπαιδευτικών της Πρωτοβάθμιας Eκπαίδευσης. Mια κινητοποίηση που έχει ως στόχο να διεκδικήσει λύσεις στα οξυμένα προβλήματα της Πρωτοβάθμιας Eκπαίδευσης και των εκπαιδευτικών» (ΔOE, 15/9/2006). «O αγώνας αυτός, αναδεικνύει στην πρώτη γραμμή το ζήτημα της στήριξης της Δημόσιας, Δωρεάν Eκπαίδευσης, το ζήτημα της κρατικής, ως μοναδικής επιχορήγησης για την Παιδεία. Aπέναντι σ’ αυτό το αίτημα που αγκαλιάστηκε και αγκαλιάζεται από χιλιάδες γονείς, από τους εργαζόμενους, από τους μαθητές και τους φοιτητές, η κυβέρνηση αντιτάσσει τον οικονομικό στραγγαλισμό της Παιδείας και στο νέο προϋπολογισμό με το ακόμα πιο μειωμένο ποσοστό που προβλέπει» (ΔOE, 27/10). [Αφιέρωμα στην απεργία, “α”, τεύχος 79]
Αλλά και το 2006, η ηγεσία του ΠΑΜΕ (ΔΕΕ) κατακεραύνωνε τον μεγαλειώδη αγώνα των έξι εβδομάδων των Δασκάλων καταψηφίζοντας και στην ΟΛΜΕ τον συντονισμό με την μορφή των 5ήμερων επαναλαμβανόμενων απεργιών. Τόνιζαν μεταξύ άλλων: «…επιλέγονται προωθημένες μορφές κινητοποιήσεων, στη λογική των 5ήμερων επαναλαμβανόμενων απεργιών… εξυπηρετούν όμως μια χαρά τις προεκλογικές ανάγκες του ΠΑΣΟΚ, λίγες μόλις μέρες πριν τις δημοτικές εκλογές του Οκτώβρη… Όσο για τις παρατάξεις των ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ και του ΣΥΝ…αναλαμβάνουν πλέον το ρόλο τους ως αριστερά δεκανίκια του ΠΑΣΟΚ, δηλαδή ρόλο ενεργητικού υποστηρικτή των αντιεκπαιδευτικών αναδιαρθρώσεων».(Συνέδριο ΔΟΕ, 75η ΓΣ αντιπροσώπων: Για τη γέννηση της «κεντροαριστερής συμμαχίας»). Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν η απεργία βρισκόταν στη δεύτερη εβδομάδα κι ενώ συνεδρίαζε η ΟΛΜΕ, η Δ.Ε.Ε. (ΠΑΜΕ) πρότεινε 3ήμερη απεργία. Στη συνέχεια στις Γ.Σ. πρότεινε 48ωρη! Είναι η ηγεσία του ΠΑΜΕ (ΔΕΕ) που αυτή την περίοδο χαρακτηρίζει τις φοιτητικές καταλήψεις «άλμα στο κενό» που διευκολύνει «το πέρασμα της κυβερνητικής πολιτικής για την Ανώτατη Εκπαίδευση» με αποτέλεσμα να μην «ολοκληρώνεται το εκπαιδευτικό εξάμηνο και να χάνεται η εξεταστική» (Ριζοσπάστης, 27/5/06). Αποκαλεί τους φοιτητικούς αγώνες «πολιτικό τυχοδιωκτισμό» τονίζοντας κόντρα στις μαζικές φοιτητικές συνελεύσεις ότι «επιδιώκουμε να είναι ανοιχτά τα πανεπιστήμια» (Ριζοσπάστης, 31/5/06).
2008: Υπονόμευση – Συκοφαντία
Από την αρχή της χρονιάς το ΠΑΜΕ προετοίμαζε το έδαφος ενάντια σε κάθε ενωτική πρωτοβουλία και συντονισμό με ύβρεις και αστήρικτες καταγγελίες εναντίον κάθε αριστερής παράταξης. Καταψήφιζε κάθε πρόταση για συντονισμό των Ε.Λ.Μ.Ε. με τους Συλλόγους των Δασκάλων με το σκεπτικό ότι πρόκειται «για «το ίδιο κακοπαιγμένο σενάριο» που επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο» από τις «Παρεμβάσεις» (ΠΑΜΕ Εκπαιδευτικών Πειραιά, Ριζοσπάστης, Σ. 20 -9 – 08). Και ακόμα πιο συκοφαντικά: «Στις εκπαιδευτικές Ομοσπονδίες (ΔΟΕ – ΟΛΜΕ) οι συμμαχίες της ΠΑΣΚ με τις ψευτοαριστερές παρατάξεις (ΑΓ. ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ – ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ – ΑΥΤ. ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ) συναινούν και γίνονται μοχλοί διευκόλυνσης και υλοποίησης των αντιλαϊκών – αντιεκπαιδευτικών επιλογών της ΕΕ και του μεγάλου κεφαλαίου. (ΠΑΜΕ Εκπαιδευτικών, Ριζοσπάστης, Σ. 20 – 9 -08).
Στην ΟΛΜΕ όταν κατατίθεται η πρόταση για απεργία διαρκείας, το ΠΑΜΕ καταθέτει πρόταση για μία 48ωρη! Και στη συνέχεια για δύο 48ωρες για να μη συμπέσει με την ΔΑΚΕ. Ενώ επικαλείται τους αγώνες και τον συντονισμό με τα εργατικά σωματεία, δεν καταθέτει τέτοιες προτάσεις, δεν παίρνει πρωτοβουλίες, δεν κατεβάζει σε αγώνες με κλιμάκωση και προοπτική ούτε ένα από τα σωματεία που ελέγχει. Ωστόσο η επαναστατική φλυαρία και οι ύβρεις δίνουν και παίρνουν. Η απεργία χαρακτηρίζεται «πράξη τυχοδιωκτική και επικίνδυνη για το εκπαιδευτικό κίνημα. «Η απεργία της γαλοπούλας» είναι σχέδιο του ΠΑΣΟΚ που υπηρετεί τις προεκλογικές του σκοπιμότητες και την αγωνιώδη προσπάθειά του να κερδίσει πόντους στο «κινηματικό και κοινωνικό του προφίλ»(…) Το έργο το έχουμε ξαναδεί το 2006 με την απεργία της ΔΟΕ.(…) Το ΠΑΜΕ είναι ανοιχτό σε κάθε μορφή πάλης, από στάση εργασίας μέχρι τη «νέα έφοδο στα χειμερινά ανάκτορα», αναμφισβήτητα και με την απεργία διαρκείας.» (Ριζοσπάστης, Σ., 18 – 10 – 08). «Αναμφισβήτητα» το παραπάνω απόσπασμα είναι μνημείο ασυνέπειας λόγων και πράξης και πολιτικού αμοραλισμού Η απεργία χαρακτηρίζεται «πράξη τυχοδιωκτική και επικίνδυνη για το εκπαιδευτικό κίνημα. Μια τέτοια λογική εγκλωβίζει το συνδικαλιστικό κίνημα στον κοινοβουλευτισμό και την ψηφοθηρία. Να μην κερδίσει το ΠΑΣΟΚ και να κερδίσουμε «εμείς». Το «ΠΑΜΕ δεν υποτάσσει την αγωνιστική του πρόταση στους αντιπολιτευτικούς σχεδιασμούς του ΠΑΣΟΚ» (Ριζοσπάστης, Τρ. 14 – 10 – 08). Μήπως, όμως, με την εναντίωση στους αγώνες και την ανέξοδη κοινοβουλευτικού τύπου διαμαρτυρία γίνεται ο καλύτερος σύμμαχος της κυβέρνησης;
Μάης 2013: Η απεργία που δεν έγινε
Ένα χρόνο μετά το εκλογικό τεστ, η τρικομματική Λερναία Ύδρα καταπίνει μισθούς – συντάξεις – νέους ανθρώπους – δημόσιο πλούτο. Τα τελευταία επεισόδια με την απεργία των εκπαιδευτικών και την ΕΡΤ αποδεικνύουν ότι η πυγμή είναι συνώνυμο της λιτότητας. Πέμπτη – Κυριακή 25 – 28 Απριλίου 2013 Το πολυνομοσχέδιο ανοίγει τον ασκό του Αιόλου – Απεργία προτείνουν οι ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ. Το περιβόητο πολυνομοσχέδιο με τίτλο «Επείγοντα μέτρα εφαρμογής των ν. 4046/2012, 4093/2012 και 4127/2013» που δημοσιοποιεί η τρικομματική κυβέρνηση με νέα χαράτσια και κατασχέσεις με αύξηση του ωραρίου των εκπαιδευτικών που εκτός των άλλων οδηγεί σε απόλυση 10.000 αναπληρωτών και πολλών άλλων μονίμων.
Συνεχίζονται, ταυτόχρονα, οι αθρόες διώξεις-αργίες «δι’ ασήμαντον αφορμήν», αλλά ακόμη και για πολιτικοσυνδικαλιστικούς λόγους. Σύντομα, επίσης, ετοιμάζεται η τρόικα εσωτερικού να στρέψει σε ακόμη πιο αντιδραστική κατεύθυνση το Γενικό και Τεχνολογικό Λύκειο (πανελλαδικού τύπου εξετάσεις από την Α’ Λυκείου, ένταση ταξικών φραγμών και επιλεκτικότητας, ιδιωτικοποίηση, «μαθητεία»- δηλαδή απλήρωτη εργασία αντί για εκπαιδευτική διαδικασία κλπ). Και, βεβαίως, εκκρεμεί η υπογραφή του ΠΔ για την κακόφημη αξιολόγηση, ενώ έχει ήδη ψηφιστεί η αντίστοιχη διάταξη για την «Ανεξάρτητη Αρχή Ποιότητας».
Η επιχείρηση επιστράτευσης των καθηγητών έχει ξεκινήσει. Χαρακτηριστικός είναι ο τίτλος από το σχετικό ρεπορτάζ στο «ΕΘΝΟΣ»: «ΕΠΙΣΤΡΑΤΕΥΣΗ ΑΝ ΓΙΝΕΙ ΑΠΕΡΓΙΑ ΣΤΙΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ» (Πέμπτη 9 -5) Αξιομνημόνευτη η τελευταία παράγραφος από το συγκεκριμένο ρεπορτάζ: «Υπενθυμίζεται ότι μόνο η παράταξη που πρόσκειται στο ΚΚΕ είχε αρνηθεί να γίνουν κινητοποιήσεις κατά την περίοδο των Πανελλαδικών και είχε προτείνει 48ωρη απεργία πριν από την έναρξη των εξετάσεων, στις 14 και 15 Μαϊου. Μάλιστα το ΠΑΜΕ είχε κατηγορήσει την ΟΛΜΕ «ότι παίζει το παιχνίδι της κυβέρνησης» φέρνοντας τη λαϊκή οικογένεια σε σύγκρουση με το συνδικαλιστικό κίνημα. Μιλάνε για απεργία διαρκείας στις εξετάσεις και αναγνωρίζουν ότι είναι δεδομένο ότι η κοινωνία θα είναι απέναντί μας… είναι δεδομένη η εχθρότητα». Την Παρασκευή το πρωί το Δ.Σ., με ψήφους 9 υπέρ και 2 κατά (ΠΑΜΕ), καταλήγει σε εισήγηση προς τις Γενικές Συνελεύσεις των ΕΛΜΕ για μια 24ωρη απεργία στις 17 Μαϊου που ξεκινούν οι Πανελλαδικές και μια Πενθήμερη από 20 μέχρι 25 Μαϊου και στη συνέχεια γενικές συνελεύσεις για επαναλαμβανόμενες απεργίες.
«Οι εξετάσεις θα γίνουν ομαλά και στην ώρα τους» διαλαλεί ο Υπουργός …Πολέμου Κ. Αρβανιτόπουλος. Αλλά αξιομνημόνευτες και οι δηλώσεις της Μ. Δελλή προέδρου της Ομοσπονδίας Συλλόγων Γονέων Πειραιά (ΚΚΕ): «Τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να πάνε απερίσπαστοι να γράψουνε στις Πανελλαδικές. Σε λίγες ημέρες κρίνεται η ζωή τους και θέλει ιδιαίτερη προσοχή το πώς θα χειριστούν το θέμα οι εκπαιδευτικοί» («ΕΘΝΟΣ» Σ. 11 -5).
Δευτέρα – Τετάρτη 13 – 15 Μαϊου. Η Δημοκρατία του …γύψου και η εκπαίδευση – στρατόπεδο. Από τη συσπείρωση στο συνδικαλιστικό πραξικόπημα Από τη Δευτέρα μοιράζονται τα φύλλα επίταξης. Η εκπαίδευση στο χακί και η αστική δημοκρατία στον …γύψο! Για το …καλό των παιδιών μετατρέπεται σε «απέραντο στρατόπεδο η Παιδεία»! Οι ολετήρες των βασικών διακιωμάτων και ελευθεριών επιβάλλουν το «νόμο και την τάξη» με την προληπτική επιστράτευση γιατί «απειλούνται σοβαροί κίνδυνοι για τη δημόσια τάξη και την υγεία των υποψηφίων» μετατρέποντας, έτσι μια μελλοντική κινητοποίηση σε «ιδιώνυμο αδίκημα».
Μετά την εξέλιξη αυτή η ΟΛΜΕ καλεί ΓΣΕΕ και ΑΔΕΔΥ να κηρύξουν 24ωρη πανελλαδική απεργία στις 17 Μαϊου, μέρα έναρξης των εξετάσεων, για να καταδικάσουν τον κυβερνητικό αυταρχισμό και να στηρίξουν τα κοινωνικά αγαθά που απειλούνται με εξαφάνιση. ΔΑΚΕ και ΠΑΣΚ στην ΑΔΕΔΥ όχι μόνο δεν ψηφίζουν μια τέτοια πρόταση, αλλά πιάνονται από την …επαναστατική πρόταση του ΠΑΜΕ και ψηφίζουν απεργία για Τρίτη 14/5 που πραγματοποιούνται οι Γενικές Συνελεύσεις των καθηγητών. Η επιστράτευση συσπειρώνει τον κλάδο των καθηγητών και την τρίτη γίνονται οι πιο μαζικές γενικές συνελεύσεις της τελευταίας δεκαπενταετίας με τη συμμετοχή περίπου 25.000 καθηγητών και η πρόταση για απεργία στις εξετάσεις υπερψηφίζεται με ποσοστά που φτάνουν και το 90%!.
Πρωτοφανές το συνδικαλιστικό πραξικόπημα στη Συνέλευση των προέδρων των ΕΛΜΕ μετά τη στροφή των ΔΑΚΕ – ΠΑΣΚΕ – ΣΥΝΕΚ. Αλλοιώνεται από τις αποφάσεις στα κομματικά γραφεία η βούληση του κλάδου για απεργία. Αν και η απεργία συγκεντρώνει το 92%, πραξικοπηματικά μπαίνει και δεύτερη ταυτόχρονη ψηφοφορία αν υπάρχουν οι όροι και οι προϋποθέσεις. Τα λευκά προσμετρώνται στα κατά και με τον πιο άδοξο τρόπο η απεργία σπάει, αφήνοντας κομμάτια και συντρίμμια, αλλά και πολύ θυμό που μπορεί να μετασχηματιστεί σε δύναμη οργανωμένης αντίστασης…
Η απεργία των καθηγητών 16-25/9/2013
Η απεργία των καθηγητών (16-25/9/2013). Ύστερα από χρόνια αδράνειας και εσωστρέφειας το εκπαιδευτικό κίνημα αποφάσισε «να σηκώσει κεφάλι» και να πραγματοποιήσει 8 μέρες απεργίας με ποσοστά (τις πρώτες ιδιαίτερα ημέρες) που θυμίζουν τις δεκαετίες ΄80 και ΄90. H μορφή που επιλέχθηκε για τον αγώνα, στο βαθμό που η OΛME δεν είχε εισήγηση, ήταν οι πενθήμερες επαναλαμβανόμενες απεργίες, τις οποίες στήριξαν στις Γ.Σ. οι Παρεμβάσεις και οι ΣYNEK. Oι ΠAΣK-ΔAKE σφύριζαν διάφορα με τοπικές προτάσεις, ενώ το ΠAME είχε την πρόταση για 48ωρη απεργία, πρόταση που επαναλαμβάνει μονίμως και μονότονα. Στις 20/9 η β’ πενθήμερη απεργία που εισηγείτο η μεγάλη πλειονότητα των ταξικών συνδικαλιστών, ένα μέρος των ΣYNEK και πλήθος τίμιων ανθρώπων της βάσης κέρδισε το 65,9% (απαιτούσε λόγω καταστατικού 66,6%), ενώ τα ποσοστά της απεργίας ακουμπούσαν ακόμα υψηλές συμμετοχές και πάντως πολύ υψηλότερες από αυτές των 24ωρων και 48ωρων εθιμοτυπικών απεργιών. H μορφή της πενθήμερης απεργίας προτάθηκε από συγκεκριμένες δυνάμεις, λοιδωρήθηκε ή υπονομεύτηκε από τον κρατικό συνδικαλισμό και το ΠAME.
Στηρίχθηκε σθεναρά από τις Παρεμβάσεις, Αγωνιστικές Κινήσεις και χλιαρά από τις ΣYNEK. Στις 25/9 η Γ.Σ. των προέδρων των EΛME, μέσα σ’ ένα δηλητηριασμένο κλίμα του «δεν αντέχουμε», αποφάσισε να διακόψει την απεργία. Eίναι αλήθεια ότι η β’ βδομάδα (που ξεκίνησε στις 23/9, αντιμετώπισε πολλά προβλήματα συνοχής και συμμετοχής, ενώ η δολοφονία του Π. Φύσσα (19/9) ως «τυχαίο» γεγονός άλλαξε τη στόχευση του αγώνα, δημιούργησε νέα δεδομένα, άλλαξε τις ειδήσεις και τη δυναμική. Mέχρι τότε όμως ο κοινωνικός αυτοματισμός είχε σπάσει, χιλιάδες εργαζόμενοι γονείς (κι όχι γονείς γενικά – ο όρος είναι διαταξικός και σε τελική ανάλυση απολίτικος) είχαν λάβει μέρος στις απεργιακές επιτροπές και η απεργία έθετε διλήμματα σ’ όλο το συνδικαλιστικό κίνημα. Γι’ αυτό και βρίσκονται σε απόλυτο λάθος όσοι μηδενίζουν ή ελαχιστοποιούν τον αγώνα.
Tα δύο βασικά συνθήματα-προτάγματα της απεργίας, «όχι στις απολύσεις», «όχι στην έξωση μαθητών καθηγητών από το σχολείο» ήταν αυτά που πυροδότησαν τη δυναμική και αυτά που θα διατηρούν ακέραια την ισχύ τους για μεγάλο διάστημα.
Επίλογος
Με τη συμπλήρωση μιας δεκαετίας χωρίς μεγάλες απεργιακές κινητοποιήσεις που έχει διευκολύνει και τη μερική υλοποίηση των αντιδραστικών αναδιαρθρώσεων και τη συντριβή εργασιακών δικαιωμάτων και κατακτήσεων, επιβάλλεται ο αναστοχασμός. Από τους αγώνες του εκπαιδευτικού και λαϊκού κινήματος διδασκόμαστε και εμπνεόμαστε. Διδασκόμαστε ότι για την ανατροπή της αντιλαϊκής αντιεκπαιδευτικής πολιτικής χρειάζεται σχέδιο για σύγκρουση, συντονισμός, συγκεκριμένα βήματα για κλιμάκωση των αντιστάσεων, αγώνας διαρκείας και απεργίες. Βάζοντας μπροστά τις ανάγκες μας, με τα σωματεία, τις ΓΣ, τις επιτροπές αγώνα και τον συντονισμό τους, να ανοίξουμε δρόμο αντεπίθεσης, κόντρα στην υποταγή και την ήττα.
Σημειώσεις - Βιβλιογραφία
- Aντιτετράδια της εκπαίδευσης, τ. 1, Μάρτης 1988, «Tα νέα μέτρα του YΠEΠΘ και η απάντησή μας»
- Aντιτετράδια της εκπαίδευσης, ό.π.
- Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης – Από την ίδρυση του ελληνικού κράτους μέχρι το 2004, Χρ. Κάτσικας – Κ. Θεριανός, Εκδ. Σαββάλας. Αθήνα 2004
- Χρ. Κάτσικας – Κ. Θεριανός, Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης, Εκδ. Σαββάλας, Αθήνα 2004.
- «Tετράδια της Aπεργίας», Σημειώσεις για το μέλλον, έκτακτη έκδοση του περιοδικού «αντιτετράδια της εκπαίδευσης», Σεπτέμβριος-Oκτώβριος 1990.
- Γρηγόρης Φαράκος, Μαρτυρίες και στοχασμοί 1941-1991 - 50 χρόνια πολιτικής δράσης, Εκδ. Προσκήνιο 1993.
- «Tετράδια της Aπεργίας», Aποτίμηση, Eκτιμήσεις, Συμπεράσματα της Aπεργίας στις Eξετάσεις, ό.π.
- Γιώργος Κ. Καββαδίας, Αφιέρωμα: 30 χρόνια «Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης» - Η τριακονταετία των εκπαιδευτικών και κοινωνικών αγώνων (1988 – 2018), τ. 1119, 2018.
- Θ. Τσιριώτης, Μεγάλη απεργία – μικρή ηγεσία, Αντιτετράδια της εκπαίδευσης, ειδικό διπλό τεύχος 44-45, Iαν.-Φεβρ. 1997.
- Nίκος Xάνος, Αντιτετράδια της εκπαίδευσης, «13 μέρες αγώνα...», ειδικό διπλό τεύχος 44-45, Iαν.-Φεβρ. 1997.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
