Τον Οκτώβριο του 1917, οι μπολσεβίκοι πήραν την εξουσία στη Ρωσία. H Ρωσία του τσάρου ήταν μια ημι-φεουδαρχική χώρα, με αναπτυγμένους βιομηχανικούς θύλακες που ανήκαν κυρίως σε ξένους κεφαλαιοκράτες. Η εκπαιδευτική κληρονομία του καθεστώτος του τσάρου ήταν:
- ένα ακαδημαϊκό σχολείο για ελάχιστους που προέρχονταν από τα προνομιούχα στρώματα. Στη ρωσική αυτοκρατορία, σε αυτή τη «φυλακή των λαών» (Λένιν), οι διανοούμενοι που τολμούσαν να αμφισβητήσουν το καθεστώς υφίσταντο διωγμούς. Μετά το 1866, τα πανεπιστήμια είχαν τεθεί κάτω από την αυταρχική εποπτεία του αντιδραστικού υπουργού παιδείας, κόμη Ντιμίτρι Τολστόι (υπουργός παιδείας μέχρι το 1880). Τα σχολεία δίδασκαν κυρίως λατινικά και ελληνικά, έχοντας σχεδόν αποκλείσει από το πρόγραμμα τους τις φυσικές επιστήμες και την ιστορία, καθώς θεωρούνταν «ανατρεπτικά» μαθήματα. Όπως έγραψε ο Λένιν (1895) σχολιάζοντας μια υπουργική οδηγία: «Ο υπουργός βλέπει τους εργάτες σαν μπαρούτη και τις γνώσεις και τη μόρφωση σαν σπίθα. Ο υπουργός είναι βέβαιος πως αν πέσει η σπίθα πάνω στη μπαρούτη η έκρηξη θα στραφεί πρώτα-πρώτα ενάντια στην κυβέρνηση» (Άπαντα, τόμ. 2, 82).
- Το 75% του πληθυσμού δεν γνώριζε ανάγνωση και γραφή. Μόλις 1,4 εκατομμύρια στους 125,6 εκ. κατοίκους της ρωσικής αυτοκρατορίας είχε εκπαίδευση πάνω από τη στοιχειώδη. Οι γυναίκες ήταν αποκλεισμένες από τις ανώτατες σπουδές: «Οι γυναίκες δεν γίνονταν δεκτές ούτε στο Πανεπιστήμιο, ούτε σε κανένα άλλο ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Με διαταγή της τσαρίνας, που θεωρούσε πως η γυναίκα δεν είχε ανάγκη να σπουδάζει, αλλά έπρεπε να μένει σπίτι για να ασχολείται με το σύζυγο και τα παιδιά της» (Κρούπσκαγια, Για τη διαπαιδαγώγηση και αυτομόρφωση, 29).
·Η πλειονότητα των εκπαιδευτικών και των διανοουμένων δεν ήταν με τους μπολσεβίκους. Έπρεπε, λοιπόν, οι μπολσεβίκοι να αγωνιστούν προκειμένου να δημιουργήσουν «δικό τους» στρώμα διανοουμένων.
Η πολιτική των μπολσεβίκων
Ο Λένιν στο σχέδιο τροποποίησης του προγράμματος (Απρίλης – Μάιος 1917) πρότεινε συγκεκριμένα εκπαιδευτικά μέτρα που έπρεπε να εφαρμοστούν στο σύνταγμα της «λαοκρατικής δημοκρατίας της Ρωσίας»: μόρφωση του πληθυσμού στη μητρική του γλώσσα, χωρισμός εκκλησίας – κράτους, εκπαίδευση γενική και πολυτεχνική (που να δίνει θεωρητικές και πρακτικές γνώσεις για όλους τους κύριους κλάδους της παραγωγής), δωρεάν υποχρεωτική εκπαίδευση και για τα δύο φύλα μέχρι την ηλικία των 16 ετών, σύνδεση της εκπαίδευσης με την παραγωγική εργασία, χορήγηση σε όλους τους μαθητές τροφής, ενδυμασίας και σχολικών βιβλίων με έξοδα του κράτους, μεταβίβαση του έργου της δημόσιας εκπαίδευσης στα δημοκρατικά όργανα τοπικής αυτοδιοίκησης, απομάκρυνση της κεντρικής εξουσίας από κάθε ανάμιξη στην κατάρτιση των σχολικών προγραμμάτων και στην εκλογή του διδακτικού προσωπικού, εκλογή των δασκάλων από τον ίδιο τον πληθυσμό και δικαίωμα του πληθυσμού να ανακαλεί τους ανεπιθύμητους δασκάλους, απαγόρευση εργασίας κάτω από τα 16 χρόνια, οργάνωση στα εργοστάσια όπου δουλεύουν γυναίκες βρεφικών και παιδικών σταθμών, αίθουσες θηλασμού κ. ά. (Άπαντα, τόμ.32, 153-156).
Ανατόλι Λουνατσάρσκι (1875 - 1933)
Στις 29 Οκτωβρίου 1917, ο Ανατόλ Λουνατσάρσκι ορίστηκε Λαϊκός Επίτροπος για την Εκπαίδευση και τον Πολιτισμό. Στην υπεύθυνη για την παιδεία επιτροπή συμμετείχαν, επίσης, η Κρούπσκαγια, σύζυγος του Λένιν, και ο ιστορικός Ποκρόφσκι που είχε την ευθύνη για τα ανώτατα σχολεία. Από τις πρώτες μέρες, ο Λουνατσάρσκι συναντά την απροθυμία της πλειονότητας των εκπαιδευτικών και των στελεχών του κράτους να συνεργαστούν με τους μπολσεβίκους. Μετά το 1917, η ταξική πάλη οξύνεται στο εσωτερικό της Ρωσίας ενώ οι ιμπεριαλιστικές πιέσεις από το εξωτερικό πληθαίνουν. Το 1918 είναι μια κρίσιμη χρονιά για τη ρωσική επανάσταση. Ο εμφύλιος πόλεμος έχει ξεσπάσει και οι πιέσεις των ιμπεριαλιστών από το εξωτερικό μεγαλώνουν.
Ναντέζντα Κρούπσκαγια (1869 - 1939)
Μέσα σε αυτή τη θύελλα, ο Λένιν το Μάρτιο του 1918 θέτει ως πρωταρχικό καθήκον «τη διοίκηση του κράτους» (Άπαντα, τόμ. 36, 130). Οι μπολσεβίκοι προσπαθούν να πάρουν μέτρα σε μια σειρά από τομείς: οικονομία, συνδικάτα, γεωργία, εκπαίδευση. Επιδιώκουν να δημιουργήσουν ένα ευρύ μορφωτικό δίκτυο προκειμένου να υπάρξει πρόσβαση του πληθυσμού στη γνώση και σε πολιτιστικές δραστηριότητες. Με διάταγμα στις 2/8/1918 δίνεται το δικαίωμα παρακολούθησης των μαθημάτων στις πανεπιστημιακές σχολές σε όσους είναι άνω των 16 ετών. Χαρακτηριστικό προς αυτή την κατεύθυνση είναι το σημείωμα του Λένιν για την οργάνωση της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Πετρούπολης (Απάντα, τόμ. 35, 132-133). Ο Λένιν επέμενε, από το Νοέμβρη του 1917, ότι οι βιβλιοθήκες πρέπει να είναι ανοικτές ακόμη και τις Κυριακές προκειμένου να έχει πρόσβαση σε αυτές ο λαός. Επίσης, άρχισαν να δημιουργούνται μουσεία, νέα ωδεία, άνοιγμα των θεάτρων, αξιοποίηση του κινηματογράφου για πολιτικούς και μορφωτικούς σκοπούς, ίδρυση εκδοτικού οίκου των Σοβιέτ ώστε να κυκλοφορήσουν κλασικά λογοτεχνικά έργα σε φθηνή τιμή. Ίδρυσαν την Ένωση των Διεθνιστών Δασκάλων στις αρχές του Δεκέμβρη του 1917 ως αντίβαρο στην Πανρωσική Ένωση Εκπαιδευτικών, η οποία ήταν ενάντια στους μπολσεβίκους. Την άνοιξη του 1918, η Ένωση των Διεθνιστών Δασκάλων είχε περίπου 12.000 μέλη. O Λένιν, σε ομιλία του (3/6/1918) στο Πανρωσικό Συνέδριο των Διεθνιστών Δασκάλων, τόνιζε: «Πρέπει να πούμε πως η βασική μάζα της διανόησης της παλιάς Ρωσίας αποδείχνεται ανοικτός αντίπαλος της Σοβιετικής εξουσίας και δεν υπάρχει αμφιβολία πως δεν θα είναι εύκολο να υπερνικήσουμε τις δυσκολίες που δημιουργεί αυτό το ζήτημα» (Άπαντα, τόμ. 36, 420).
Τον Ιούνιο του 1918, ξεκινά η εφαρμογή των μέτρων με το όνομα «πολεμικός κομμουνισμός», προκειμένου να αντιμετωπιστεί η παράλυση της παραγωγής και της διανομής προϊόντων και η παροχή βασικών υπηρεσιών πρόνοιας στο χειμαζόμενο λαό. Στην εκπαίδευση, το καλοκαίρι του 1918, τέθηκε το ερώτημα ποιοι εκπαιδευτικοί θεσμοί θα αντικαταστήσουν το σχολείο του τσαρισμού, ποια θα είναι η οργάνωση και το περιεχόμενο τους. Είχαν διαμορφωθεί δύο τάσεις σχετικά με το πως θα έπρεπε να οργανωθεί το σχολείο:
1. H «Σχολή της Πετρούπολης»: επηρεασμένη από τις ιδέες του κινήματος της Νέας Αγωγής στις Η.Π.Α. και την Ευρώπη και τις παιδαγωγικές απόψεις του Τζων Ντιούι, στην οποία ανήκαν οι Λουνατσάρσκι, Ποκρόβσκι και Μενζίνσκαγια. Η τάση αυτή έδινε έμφαση στην ανάπτυξη του ατόμου μέσω της εργασιακής δραστηριότητας στο σχολείο και την επαφή των παιδιών με την παραγωγή σε εργαστήρια. Η εργασία έχει παιδαγωγικό χαρακτήρα και είναι μια συνισταμένη της δουλειάς στο σχολείο σε σύνδεση με την ακαδημαϊκή γενική γνώση.
2. Η άλλη τάση ήταν η «Ομάδα της Μόσχας», με εκπροσώπους της τον Πόζνερ και το Λεπεσίνσκι, η οποία θεωρούσε την προσέγγιση της «Σχολής της Πετρούπολης» «πολύ ακαδημαϊκή». Η «Ομάδα της Μόσχας» πρότεινε το σχολείο να είναι μια αυτοδιαχειριζόμενη παραγωγική κομμούνα με επίκεντρο την εργασία. Η κομμούνα αυτή θα εργαζόταν 365 μέρες το χρόνο και οι μαθητές θα αναπτυχθούν μέσω της εργασίας και της διαχείρισης της κομμούνας.
Στην Πανρωσική Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή των Σοβιέτ (Π.Κ.Ε.Ε.), η οποία δεν βρήκε τις δύο απόψεις ασυμβίβαστες, πλειοψήφησε η άποψη της «Σχολής της Πετρούπολης». Στις 16 Οκτωβρίου 1918, εκδόθηκε το Διάταγμα των επιτρόπων του λαού για το Ενιαίο Σχολείο Εργασίας. Το Ενιαίο Σχολείο Εργασίας ήταν δωρεάν και υποχρεωτικό για όλους. Είχε δύο κύκλους.
1. Ο πρώτος κύκλος είχε διάρκεια 5 χρόνια και ήταν για τα παιδιά 8-13 ετών.
2. Ο δεύτερος κύκλος είχε διάρκεια 4 χρόνια και ήταν για τα παιδιά 13-17 ετών.
Για το ενιαίο σχολείο εργασίας της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών
(απόσπασμα από το Διάταγμα των επιτρόπων του λαού της 16ης Οκτώβρη 1918)
1. Γενικές διατάξεις για το ενιαίο σχολείο εργασίας
Άρθρο 2
Το ενιαίο σχολείο συντίθεται από δύο βαθμίδες: μια πρώτη βαθμίδα για τα παιδιά από 8 μέχρι 13 χρονών (ο 5ετής κύκλος) και μια δεύτερη βαθμίδα για τα παιδιά από 13 μέχρι 17 ετών (ο 4ετής κύκλος)
Άρθρο 3
Η εκπαίδευση στα σχολεία του πρώτου και του δεύτερου κύκλου παρέχεται δωρεάν
Άρθρο 4
Η παρακολούθηση των σχολείων του πρώτου και του δεύτερου κύκλου είναι υποχρεωτική για κάθε παιδί της σχολικής ηλικίας
Άρθρο 5
Η αρχή της αλληλομόρφωσης των μαθητών εισάγεται στα σχολεία του πρώτου κύκλου και του δεύτερου κύκλου.
Άρθρο 7
Η κατάταξη των δασκάλων σε κατηγορίες καταργείται (…)
2. Αρχές της σχολικής δουλειάς
Άρθρο 12
Το θεμέλιο της σχολικής ζωής πρέπει να είναι η παραγωγική δουλειά, όχι στη βάση της εξυπηρέτησης της φυσικής συντήρησης του σχολείου ή σαν εκπαιδευτική μέθοδος και μόνο, αλλά σαν δραστηριότητα παραγωγική και κοινωνικά απαραίτητη. Πρέπει να δένεται στενά κι οργανικά με την εκπαίδευση και οφείλει να συλλάβει επιστημονικά την εξωτερική πραγματικότητα στο σύνολό της. Ενώ η παραγωγική δουλειά θα προχωράει σε πολυπλοκότητα και θα ξεπερνάει τον ορίζοντα του άμεσου κόσμου του παιδιού, πρέπει να το εξοικειώνει με τις πιο διαφορετικές μορφές της παραγωγής, μέχρι τις πιο πολύπλοκες.
Παρατήρηση 1: Η αρχή της εργασίας γίνεται αποτελεσματικό παιδαγωγικό μέσο, όταν η δουλειά στο σχολείο, όντας σχεδιασμένη και κοινωνικά οργανωμένη, γίνεται με τρόπο δημιουργικό, εκτελούμενη με χαρά και χωρίς να ασκείται βία πάνω στην προσωπικότητα του παιδιού. Μ’ αυτή την έννοια το σχολείο αντιπροσωπεύει μια σχολική κοινότητα που, με τη διαδικασία της εργασίας αποκαθιστά μια στενή και οργανική σύνδεση με τον έξω κόσμο.
Παρατήρηση 2: Η παλιά μορφή της πειθαρχίας, που ο χαρακτήρας της είναι ο περιορισμός της σχολικής δραστηριότητας στο σύνολό της, και η παρεμπόδιση της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας του παιδιού, δεν έχει θέση στο σχολείο των εργαζομένων. Η ίδια η εργασιακή δραστηριότητα θα αναπτύξει στα παιδιά την εσωτερική πειθαρχία που χωρίς αυτή μια συλλογική και ορθολογικά σχεδιασμένη εργασία είναι αδιανόητη. Τα παιδιά συμμετέχουν ενεργητικά σε όλες τις ευκαιρίες για δουλειά που ανακύπτουν από τη σχολική ζωή· συγχρόνως, η αυξανόμενη συχνότητα των στιγμών της άμεσης αντιμετώπισης των προβλημάτων οργάνωσης, που προκαλείται από την αρχή του καταμερισμού της εργασίας, πρέπει να παίξει έναν εντελώς ουσιαστικό διαπαιδαγωγητικό ρόλο. (…)
3. Διατάξεις και κανονισμός των σχολικών προγραμμάτων
Άρθρο 17
Δεν πρέπει να δίνεται καμιά γραφτή ή άλλη υποχρεωτική εργασία για το σπίτι.
Άρθρο 18
Στο σχολείο δεν επιτρέπεται καμιά τιμωρία οποιουδήποτε είδους.
Άρθρο 19
Όλες οι εξετάσεις, εισαγωγικές, προαγωγικές και απολυτήριες καταργούνται.
Άρθρο 20
Στο μέτρο του δυνατού, η διαίρεση κατά τάξεις με βάση την ηλικία πρέπει να αντικατασταθεί με μια διαίρεση σε ομάδες σύμφωνα με το επίπεδο της εκπαίδευσης των μαθητών στον κάθε εκπαιδευτικό κλάδο. (…)
4. Βασικές αρχές της αυτοδιαχείρισης του ενιαίου σχολείου εργασίας
Άρθρο 27
Το υπεύθυνο όργανο για την αυτοδιαχείριση του σχολείου είναι το σχολικό συμβούλιο. Αποτελείται από: α) όλους τους εργαζόμενους στο σχολείο β) από τους αντιπροσώπους του ενεργού πληθυσμού της περιφέρειας, σε αναλογία ¼ των εργαζομένων στο σχολείο γ) από μαθητές των πιο μεγάλων ηλικιών (12 χρονών και πάνω) με την ίδια αναλογία όπως στο β και δ) από έναν αντιπρόσωπο της υπηρεσίας για την εκπαίδευση του λαού.
Οι καινοτομίες του Σχολείου Εργασίας στη Ρωσία
- Αποτελεί σταθμό στην ιστορία της παιδαγωγικής, διότι δεν ήταν ένας πειραματισμός προοδευτικών παιδαγωγών σε κάποια μεμονωμένα σχολεία, αλλά ένας τύπος σχολείου που έπρεπε να αναπτυχθεί καθολικά σε μια τεράστια χώρα.
- Ήταν δημόσιο και δωρεάν σχολικό δίκτυο, χωρίς σοβινιστικές διακρίσεις και με συνεκπαίδευση των δύο φύλων.
- Προσπαθούσε να καταργήσει το διαχωρισμό διανοητικής και χειρωνακτικής εργασίας. Για αυτό και οι μπολσεβίκοι, αρχικά, προσπάθησαν να μην έχουν ακαδημαϊκό (γενικό) και τεχνικό σχολείο αλλά ένα τύπο σχολείου. Στον πρώτο κύκλο η εργασία είχε χαρακτήρα οικιακής παραγωγής ενώ στο δεύτερο πραγματοποιούταν έξω από το σχολείο, σε εργαστήρια, εργοστάσια, αγρούς, κ.λπ.
- Η εργασία δεν ήταν χωριστό μάθημα (χειροτεχνία, κατασκευές κτλ.). Ήταν η βασική παιδαγωγική δραστηριότητα σχολείο εργασίας και επρόκειτο για παραγωγή προϊόντων μέσα στο σχολείο.
- Όλα τα παιδιά έπαιρναν την ίδια εκπαίδευση, μέχρι τα 16 τους χρόνια και μετά πήγαιναν για παραπέρα σπουδές ή επαγγελματικές ειδικεύσεις σε επόμενες βαθμίδες.
- Στις ανώτατες σχολές, η παρακολούθηση μαθημάτων ήταν ελεύθερη, ακόμη και για όσους δεν είχαν φοιτήσει στο Ενιαίο Σχολείο Εργασίας.
- Καταργήθηκαν οι βαθμοί και οι εξετάσεις (εισαγωγικές, προαγωγικές, απολυτήριες). Η προαγωγή από τη μια τάξη στην επόμενη γινόταν κατόπιν της απόφασης του σχολικού συμβουλίου, το οποίο λάμβανε υπόψη του όλες τις δραστηριότητες που είχε αναπτύξει το παιδί στο σχολείο. Η πρόσβαση στα πανεπιστήμια ήταν ελεύθερη.
- Στον πρώτο κύκλο είχαν καταργηθεί τα παραδοσιακά μαθήματα (μαθηματικά, ιστορία, γλώσσα κτλ.).
- Κάθε είδους θρησκευτική διδασκαλία είχε καταργηθεί στο σχολείο.
- Το πρόγραμμα του δεύτερου κύκλου περιείχε γλώσσα, μαθηματικά, γεωγραφία, ιστορία, φυσική, χημεία, ξένες γλώσσες, φωτογραφία, αισθητική, γυμναστική, χορό.
- Όλοι οι μαθητές λάμβαναν ρούχα, βιβλία, γραφική ύλη και συσσίτιο δωρεάν.
Τα προβλήματα στην εφαρμογή
Οι συνθήκες στη Ρωσία δεν επέτρεψαν την εφαρμογή και ανάπτυξη όλων των πτυχών του Ενιαίου Σχολείου Εργασίας. Σε πολλές περιοχές, λόγω του ότι τα σχολικά κτήρια ήταν κατεστραμμένα ή ανεπαρκή, οι μαθητές εξαντλούσαν την εργασιακή δραστηριότητα στο να τα καθαρίζουν, να κόβουν ξύλα, να μεταφέρουν νερό από τα κοντινά ποτάμια και πηγάδια. Οι εργασίες αυτές δεν είχαν, σχεδόν, καμία εκπαιδευτική αξία. Ο υποχρεωτικός χαρακτήρας του σχολείου έμεινε στα χαρτιά, καθώς στην αχανή αυτή χώρα τα ορφανά του πολέμου ή τα παιδιά των απομακρυσμένων χωριών ήταν δύσκολο να ενταχθούν στο σχολείο. Από το 1919, τα σχολεία μετέχουν οργανωμένα στα κομμουνιστικά Σάββατα και οι μαθητές καταλήγουν στο να προσφέρουν κυρίως ανειδίκευτη εργασία, χωρίς να μαθαίνουν κάτι. Ακόμη και οι διακηρύξεις για παροχή ρούχων, γραφικής ύλης και συσσιτίων δεν θα υλοποιηθούν απόλυτα, εξαιτίας της φτώχειας που μάστιζε τη χώρα. Η ελεύθερη πρόσβαση στα πανεπιστήμια απέτυχε, επίσης, καθώς οι φοιτητές δεν μπορούσαν, χωρίς προηγούμενη επίπονη και συστηματική εκπαίδευση και μελέτη, να παρακολουθήσουν τα μαθήματα και σύντομα εγκατέλειπαν τις σπουδές. Το 1921 άρχισε να συνειδητοποιείται ότι αυτό το εννιάχρονο σχολείο δεν μπορούσε να εφαρμοστεί στις συνθήκες που επικρατούσαν στη Ρωσία. Χαρακτηριστικά είναι τα όσα γράφει ο Λένιν: «αν είμαστε αναγκασμένοι να μειώσουμε προσωρινά το όριο ηλικίας (του περάσματος από τη γενική πολυτεχνική στην επαγγελματική πολυτεχνική μόρφωση) από τα 17 στα 15 […] σαν πρακτική ανάγκη, σαν προσωρινό μέτρο…» (Άπαντα, τόμ. 42, 323). Ο Λένιν καταλαβαίνει, επίσης, ότι η αλλαγή στο περιεχόμενο του σχολείου δεν είναι απλή υπόθεση. Προλογίζοντας το βιβλίο του Στεπάνοφ, το 1922, για τον εξηλεκτρισμό επισημαίνει: «Αν όλοι οι δημοσιολόγοι μαρξιστές μας, αντί να ξοδεύουν όλες τις δυνάμεις τους στην πολιτική φλυαρία από τις στήλες των εφημερίδων […] κάθονταν και έγραφαν τέτοια βοηθήματα ή εγχειρίδια […] τότε δεν θα είχαμε αυτό το αίσχος, ώστε ύστερα από πέντε σχεδόν χρόνια μετά την κατάληψη της εξουσίας από το προλεταριάτο στα κρατικά σχολεία […] να διδάσκουν (ή καλύτερα να διαφθείρουν) τη νεολαία παλιοί αστοί επιστήμονες» (Άπαντα, τόμ. 45, 51-52).
O Δημήτρης Γληνός στην ΕΣΣΔ σε επίσκεψη του στο Μπόλσεβο (1934). Εφημερίδα Ελεύθερος Κόσμος. Αρχείο Ιδρύματος Γληνού.
Μετά το 1921
Από την άνοιξη του 1921 ξεκίνησε η εφαρμογή της ΝΕΠ. Το νέο που έφερε η περίοδος της ΝΕΠ στο εκπαιδευτικό σύστημα ήταν η εισαγωγή νέων αναλυτικών προγραμμάτων στα σχολεία, από το 1923 μέχρι το 1925. Τα νέα αναλυτικά προγράμματα είναι οργανωμένα όχι σε παραδοσιακά μαθήματα αλλά σε 3 μεγάλες θεματικές ενότητες.
Το πρόγραμμα που υιοθετήθηκε το 1923:
Α. Φύση και Άνθρωπος
I. Η γνώση της φυσικής και της χημείας να οδηγούν στην κατανόηση: της ζωής του ανθρώπου και των ζώων
- της εφαρμογής αυτών των επιστημών στη βιομηχανία (μηχανές, ηλεκτρισμός κτλ.)
2. Ορυχεία, καύσιμα. Ορυκτός πλούτος περιοχών της Ρωσίας.
Β. Εργασία
I. Εξαγωγή ορυκτών και καυσίμων.
2. Χημική βιομηχανία. Οργάνωση της εργασίας σε μικρά εργαστήρια και εργοστάσια. Ανάπτυξη βιομηχανικών κλάδων στη Ρωσία και άλλες χώρες.
3. Τεχνολογία και αγροτική παραγωγή.
4. Ανθρωπογεωγραφία.
5. Ο άνθρωπος ως εργαζόμενος.
Γ. Κοινωνία
- Εργάτες και καπιταλιστές. Αξία της εργασίας και κεφάλαιο. Αριστοκρατία και κεφάλαιο. Συνδικάτα. Πολιτικά κόμματα. Πολιτεύματα (Ken Jones, Beyond Progressive Education, 98).
Παράλληλα, εμφανίζεται ένα πολλαπλό δίκτυο εκπαίδευσης. Υπάρχουν τρεις τύποι σχολείων:
- Τετραετές σχολείο στοιχειώδους εκπαίδευσης ( για παιδιά 8-12 ετών). Ο απόφοιτος μπορεί να προχωρήσει είτε στο επταετές είτε σε εργοστασιακά ή αγροτικά σχολεία.
- Επταετές (οι 4 πρώτες τάξεις του είναι οι τάξεις του τετραετούς) για παιδιά 12-15 ετών. Ο απόφοιτος μπορεί να συνεχίσει είτε στο εννεαετές σχολείο είτε να πάει σε τεχνικές σχολές.
- Εννεαετές (οι 7 τάξεις του ταυτίζονται με τα δύο προηγούμενα σχολεία) και ο απόφοιτος μπορεί με ένα έτος προετοιμασίας να πάει στο πανεπιστήμιο (αναλυτικά για τους τύπους των σχολείων στο Λουνατσάρσκι, Η εκπαίδευσις εις την Ρωσσίαν, μεταφρασμένο το 1921 από τον Αριστοτέλη Σίδερη).
Σύμφωνα με την Κρούπσκαγια «Η διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στα αντικείμενα που προτείνουμε για το σχολείο από εκείνα που προτείνει το αστικό κράτος, βρίσκεται στο ότι ασκούν καθοριστική επίδραση στη μορφή και το αντικείμενο της αυτονομίας του μαθητή […] είναι ένας τρόπος για να μάθουν οι μαθητές να ζουν και να εργάζονται έξυπνα […] έχει ως στόχο τη μελέτη της σύγχρονης τεχνολογίας γενικά, τα επιτεύγματα και τα θεμέλιά της, τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των διαφόρων κλάδων παραγωγής και ανάπτυξης. Επιδιώκει να δείξει αυτό στο οποίο μας οδηγεί η ανάπτυξη […] Ο εργαζόμενος δεν είναι μόνο κάποιος, ο οποίος εκτελεί εντολές. Σήμερα εκτελεί εντολές, αύριο μπορεί να είναι εφευρέτης, και μεθαύριο οργανωτής ενός εργοστασίου» (Jones, ό.π., 99).
Δημιουργήθηκε ένα πολλαπλό σχολικό δίκτυο που στηρίζονταν και αναπαρήγαγε τις κοινωνικές διαιρέσεις. Όμως, υπάρχουν απόψεις που θεωρούν θετική την περίοδο της ΝΕΠ από την άποψη ότι δημιουργήθηκαν οι όροι για την εμφάνιση πλουραλισμού στο εκπαιδευτικό σύστημα. Π.χ. ο J. Zajda θεωρεί ότι την περίοδο της ΝΕΠ υπήρξε πολιτισμική και κοινωνική ελευθερία που αντικατοπτρίστηκε στην εκπαίδευση και την τέχνη. Πολλές εκπαιδευτικές θεωρίες ανταγωνίστηκαν μεταξύ τους, με αποτέλεσμα ακόμη και σχολεία Dalton-plan να κάνουν την εμφάνιση τους στη Ρωσία (J. Zajda, Education in the USSR, 20). Από άποψη πλουραλισμού και πειραματισμών, η μετεπαναστατική Ρωσία ήταν όντως ένα εργαστήριο παιδαγωγικών πειραματισμών και προβληματισμού. Όμως, το εκπαιδευτικό σύστημα με τους τρεις, ουσιαστικά, τύπους σχολείων που αντικατέστησε το Ενιαίο Σχολείο Εργασίας ήταν «παιδί της ανάγκης» και παρόλη τη συζήτηση για το περιεχόμενο της εκπαίδευσης, ουσιαστικά αντανακλούσε τους κοινωνικούς ανταγωνισμούς και τις ανισότητες που υπήρχαν στη ρωσική κοινωνία.
Ο ΛΕΝΙΝ ΑΡΧΙΓΟΣ ΤΙΣ ΟΧΤΟΒΡΙΑΝΙΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ – Στις γιορτες τον παπαδον ολι ςτι δυλια |
Η πορεία
Το 1930, το Συνέδριο του ΚΚΣΕ θα αποφασίσει τη διασφάλιση της φοίτησης για όλους στο τετράχρονο σχολείο και την εξάλειψη του αναλφαβητισμού. Στο αναλυτικό πρόγραμμα εισάγονται ξεχωριστά μαθήματα, με οριοθετημένο περιεχόμενο, και παγιώνεται το διπλό δίκτυο γενικής-επαγγελματικής εκπαίδευσης. Παρά την υποχώρηση της παιδαγωγικής αναζήτησης της δεκαετίας του 1920, σε σχέση με άλλες αστικές χώρες το εκπαιδευτικό σύστημα παρέχει γεύμα, ρουχισμό, γραφική ύλη και μόρφωση στους φτωχούς μαθητές. Αυτή η όψη του εκπαιδευτικού συστήματος, μαζί με την αξιοποίηση των εθνικών γλωσσών (το πρώτο τσιγγάνικο λεξικό συντάχθηκε από τους μπολσεβίκους) εντυπωσίασαν το Βάρναλη και το Γληνό στο ταξίδι τους στην ΕΣΣΔ, το 1934. Γράφει ο Γληνός: «Το ξύπνημα της συνείδησης στις μάζες είναι αδύνατο, αν δε χρησιμοποιηθεί για όργανο ολάκερης της πνευματικής ζωής η γλώσσα που μιλάει ο λαός...Το φαινόμενο αυτό το είδαμε στη Σοβιετική Ένωση...Ύστερα από την επανάσταση αναγνωρίστηκαν όλες οι εθνικές γλώσσες, έγιναν βάση για τη μόρφωση των λαών, έγιναν όργανο για το ξύπνημα της συνείδησης των μαζών. Γράφτηκαν γλώσσες που ως τότε δεν είχαν ούτε αλφάβητο. Δημιουργήθηκαν αλφάβητα λατινικά, γράφτηκαν βιβλία, βγήκαν εφημερίδες, δημιουργήθηκε θέατρο...πήρανε τη δημοτική γλώσσα, απλοποιήσανε την ορθογραφία και την έκαμαν φωνητική...κάθε λαϊκή ομάδα μορφώνεται με τη γλώσσα που μιλάει» (Δ. Γληνός, Εκλεκτές Σελίδες, τόμ. 4, 110). Κατακτήσεις μορφωτικές παιδαγωγικές που για την Ελλάδα της δεκαετίας του 1930 ήταν μεγαλεπήβολα αιτήματα.
* Δημοσιεύτηκε στο Οκτωβριανή Επανάσταση 1917-2017. Ειδική έκδοση της εφημερίδας Documento.
* Δημοσιεύτηκε στο Οκτωβριανή Επανάσταση 1917-2017. Ειδική έκδοση της εφημερίδας Documento.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 4/9
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
