Από την «οικογένεια που δεν ασχολείται» μέχρι το «προοδευτικό σχολείο της μεταπολίτευσης», από τον «τρόπο ζωής που προωθεί η τραπ» μέχρι την «υπερβολική χρήση του κινητού και το διαδίκτυο», από την «υπερβολικά μεγάλη συγκέντρωση νέων στις πλατείες» μέχρι τη «μοναξιά».
Όλα αυτά, λες και υπάρχουν, έτσι μόνα τους, σ’ έναν κόσμο που δεν έχει γενικές νόρμες, καταναγκασμούς, καθοριστικές κλίμακες και βέβαια πολιτικές επιλογές που δημιουργούν τα τοπία και τους χωροχρόνους. Όλα αυτά που έχουν τόση δόση αλήθειας, όση ακριβώς χρειάζεται για να αποκρυφτούν πιο βαθιές ερμηνείες μα και για να αποκλειστούν στάσεις που δεν θα αποδεχτούν τις προτεινόμενες «λύσεις».
Δεν πρόκειται εδώ για κάποια υποτίμηση του ζητήματος, ούτε για ένα «ο καπιταλισμός φταίει», τοποθετήσεις νωθρές και παραλυτικές. Αν επιμένουμε στη σημασία της μεθόδου, της οπτικής, της αφετηρίας είναι γιατί εδώ και χρόνια επαναλαμβάνεται ένα εξαιρετικά παγιδευτικό μοτίβο: Μεγάλα προβλήματα «κάπως προκύπτουν», για να φιλοτεχνηθούν στο λεπτό με τρόπο που «αυθορμήτως» οδηγεί σε συγκεκριμένες «απαντήσεις», κι αυτές με το χαρακτήρα ενός κατεπείγοντος «μονόδρομου». Ισχυριζόμαστε πως κάτι διαφορετικό συμβαίνει: Τόσο το πρόβλημα όσο και οι λύσεις υπάγονται σ’ έναν ευρύτερο σχεδιασμό. Δεν έχουμε κάποιες συνέπειες της α’ ή της β’ αιτίας που κάπως πρέπει να μετριαστούν αλλά ένα σύνολο αποφάσεων που δρομολογούν είτε σταδιακά είτε απότομα ολότελα νέες καταστάσεις.
Στο προκείμενο, βρισκόμαστε μπροστά σε μια μεγάλης κλίμακας επιχείρηση διαχείρισης των νέων ανθρώπων, των «νεανικών πληθυσμών». Μερικές μόνο σκέψεις.
Οικογένεια. Θα μπαίνουν λέει φυλακή οι γονείς που παραμελούν τα παιδιά τους. Είναι μόνο το κερασάκι. Εδώ και χρόνια η οικογένεια υφίσταται μια τρομακτική πίεση, ξεκινώντας από τους στοιχειώδους όρους υλικής διαβίωσης και φτάνοντας μέχρι τα υπερδικαιωματικά ξεπεράσματά της. Δεν είναι απλά τα απόνερα μιας οικονομικής και όχι μόνο κρίσης αλλά μια επιλογή διάλυσης. «Το κράτος δεν μπορεί να υποκαταστήσει την οικογένεια ως τον βασικό πυρήνα των παιδιών», δηλώνει ο πρωθυπουργός, για να ξεχάσει ότι το κράτος κάνει τα πάντα για να την καταστρέψει. Η αυτονόμηση των παιδιών μέσα στον κόσμο της κατανάλωσης (κάθε είδους) και του θεάματος (κάθε είδους) όχι μόνο αποτελεί πηγή πολλαπλών κερδών αλλά και μετατοπίζει τις συγκρούσεις ενδοοικογενειακά, εκεί δηλαδή όπου μπορεί βολικά να αναπαράγονται δίχως συστημικούς κλυδωνισμούς. Οι οικογένειες πρέπει να αγωνιστούν, από μια θέση ευθύνης -παρόλα όσα- και μακριά από την ενοχοποίηση τους.
Το σχολείο. Ας αφήσουμε τις καταλήψεις και τους αγώνες που βαφτίζονται μεμιάς «βία» μα που δίχως αυτούς -και την καθυστέρηση που προκαλούν στις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις- θα ήμαστε ήδη Αμερική εδώ και πολλά χρόνια. Ας αφήσουμε και την πανδημία και τη διαχείρισή της, μια τρομακτική στέρηση κοινωνικότητας που έπληξε τα νέα παιδιά. Ας δούμε την απλή, εκπαιδευτική καθημερινότητα: Τα σχολεία μετατρέπονται σε ζώνες απόρριψης και ελέγχου, άδεια από μορφωτικά περιεχόμενα και αξιώσεις που σταδιακά χάνουν το κύρος τους μέσα στην κοινωνία κι έτσι και το νόημα και το κίνητρο να τα κατακτήσει κανείς. Η κατηγοριοποίηση (βλ. αξιολόγηση) νομιμοποιεί περαιτέρω αυτή την κατάσταση και δημιουργεί διχασμούς μέσα στο κοινωνικό σώμα. Τα Πρότυπα για τους καλούς, στα ΕΠΑΛ η πλέμπα («εκεί βασιλεύει η βία, στείλτε αστυνομία!»). Το σχολείο της γειτονιάς, εκεί όπου δημοκρατικά συγκεντρώνονταν κάθε καρυδιάς καρύδι, πάει να εκλείψει υπέρ μιας πιο προσεκτικής, «επιστημονικής», «πελατειακής» ταξινόμησης των μαθητών. Ενώ η απομόνωση της συμπεριφοράς από την ίδια τη διαδικασία μάθησης -και την πειθαρχία που η ίδια απαιτεί εκ των πραγμάτων- γίνεται πια παιδαγωγικός νόμος: «Να είναι ήσυχα τα παιδιά και βλέπουμε» κι ίσως στο τέλος και κάποιες «διαγνώσεις».
Υπάρχουν τέλος και οι φοβερές πρωτοβουλίες τύπου «το κινητό στην τσάντα», μαζί με την όλη συζήτηση περί διαδικτύου και ορίων. Την ώρα που το ψηφιακό και η ψηφιακότητα διεισδύουν παντού με τρόπο εξαιρετικά μεθοδευμένο καθότι «αυτό είναι το μέλλον», την ώρα που οι εκπαιδευτικοί πρέπει να χειροκροτήσουν τους διαδραστικούς πίνακες σε κάθε τάξη γιατί «αυτή τη διάδραση έχουμε, τι θέλετε τώρα;», την ώρα που τα σχολεία θα επισκέπτεται συχνότερα η google παρά μπετατζήδες για να φτιάξουν το προαύλιο, κάποιο γήπεδο ή έναν κήπο. Αν είναι λοιπόν να ξεπεράσουμε το δίπολο «αναπόφευκτο» και «ανάθεμα» στο κινητό, ας το κάνουμε με συναίσθηση του σε ποια εποχή ζούμε, ποια εποχή σχεδιάζεται και με τη γνώση ότι το όποιο μέσο δεν χρησιμοποιείται απλά, παρά είναι διαμορφωτικό για τον χρήστη, πόσο μάλλον για τα ανήλικα παιδιά.
Όμως τι σχέση έχουν το νόημα, η δέσμευση, η εγγύτητα, η δημιουργικότητα, το ακίνητο σώμα με τη νεανική βία… Εδώ ξανά η λύση είναι η Εφαρμογή. Safe Youth λοιπόν για τους ανήλικους άνω των 12 ετών. Δεν πειράζει που τα παραπάνω θα χειροτερεύουν, υπάρχει κι εδώ το «my button» και η αστυνομία θα σε σώζει. Τι κι αν το μοντέλο «καταστολή» έχει χρεοκοπήσει σε πιο «προηγμένες» χώρες; Τι κι αν υπάρχουν άλλα button, πολύ πιο επικίνδυνα, που σε πετάνε στη στιγμή στον χαοτικό κόσμο των πάντων και της πρόσβασης (εικονικής βέβαια) σε αυτά; Όχι. Πρέπει ο φόβος για τον δίπλα να ενσταλαχτεί, να μοιάζει ολοένα και πιθανότερη η απειλή, το κοινωνικό αδιέξοδο να γίνει «διαπροσωπικές σχέσεις». Κι εδώ, στο τέρμα της συζήτησης έρχονται κι οι περιβόητες ψυχοκοινωνικές δεξιότητες, και δώστου «ενσυναίσθηση» και δώστου «ενδυνάμωση». Όμως αυτές δεν αποκτώνται με κατήχηση, ούτε ακριβώς με μαθήματα, αλλά με μια πραγματική δραστηριότητα κι έναν περίγυρο ερεθισμάτων που επιτρέπει τη συγκρότηση μιας ταυτότητας, μαζί ατομικής και συλλογικής. Ας αναρωτηθούμε ποια είναι αυτά σε ένα παιδί 14, 15 και 16 χρονών στην εποχή μας και ας συζητήσουμε ξανά.
Τελευταίο: Να μη σιωπήσουμε οι δάσκαλοι, να μιλήσουμε ξανά για την Παιδαγωγική, να μην γίνει η εκπαίδευση «περιπτώσεις παιδιών» και «πάρκινγκ».
*Τάσος Βαρούνης, εκπαιδευτικός στο ΕΝΕΕΓΥΛ Αθήνας
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Ηλεκτρικά αμάξια: Γιατί "έμειναν" στην Αράχωβα προκαλώντας κομφούζιο
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
Είσαι άνεργος στο κέντρο της Αθήνας; ΠΑΡΕ ΤΩΡΑ έκτακτο επίδομα 1000 ευρώ
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
