Όλα τα Τμήματα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) είναι συγκεντρωμένα στη Θεσσαλονίκη, εκτός από ένα Τμήμα που παραμένει σε γεωγραφική, διοικητική και ακαδημαϊκή απομόνωση εδώ και 40 χρόνια.
Το Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (ΤΕΦΑΑ) Σερρών βρίσκεται απομονωμένο και σχεδόν ξεκομμένο από την ακαδημαϊκή ζωή του ΑΠΘ, με μοναδική δύναμη την αφοσίωση και την αριστεία του προσωπικού του. Οι δυσκολίες εντείνονται με το παράδοξο της παρουσίας δύο Τμημάτων στο ΑΠΘ με ακριβώς ίδιο επιστημονικό αντικείμενο, ένα ΤΕΦΑΑ με έδρα τη Θεσσαλονίκη και ένα ΤΕΦΑΑ με έδρα τις Σέρρες.
Πριν λίγους μήνες, το ΤΕΦΑΑ Σερρών αποφάσισε να μεταφέρει την έδρα του στη Θεσσαλονίκη και να μετονομαστεί, βάζοντας τέλος σε έναν "γόρδιο δεσμό" δεκαετιών.
Το πρόβλημα
Το ΤΕΦΑΑ Σερρών είναι ευάλωτο κυρίως λόγω της γεωγραφικής του απομόνωσης, αλλά και της παρουσίας δύο ΤΕΦΑΑ στο ΑΠΘ, το ένα στην έδρα του πανεπιστημίου και το άλλο στις Σέρρες. Το ιστορικό των ανεπιτυχών προσπαθειών για την επίλυση του ζητήματος είναι μακροχρόνιο:
--Το 2011, οι Πρυτανικές αρχές προσπάθησαν να μεταφέρουν την έδρα του ΤΕΦΑΑ Σερρών στη Θεσσαλονίκη και να το μετονομάσουν σε Τμήμα Αθλητικής Διατροφής.
--Το 2013, με το Σχέδιο «Αθηνά», το Τμήμα αφαιρέθηκε από το μηχανογραφικό για μια ημέρα και επανεμφανίστηκε την επόμενη.
--Το 2018, η Σύγκλητος του ΑΠΘ πρότεινε στο ΥΠΑΙΘΑ την ίδρυση τρίτου Τμήματος με επιστημονικό αντικείμενο την Αθλητική Διατροφή στη Σχολή Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού με έδρα τη Θεσσαλονίκη, με τη δυνατότητα μετακίνησης μελών προσωπικού από τις Σέρρες στο νέο Τμήμα.
--Μέχρι σήμερα, γίνονται συνεχείς αθέατες προσπάθειες απορρόφησης του ΤΕΦΑΑ Σερρών από άλλα Ιδρύματα ή συγχώνευσης με το ΤΕΦΑΑ Θεσσαλονίκης.
Χαρακτηριστικό είναι το πρόσφατο πρωτοσέλιδο άρθρο της εφημερίδας ΤΟ ΒΗΜΑ της 29ης Σεπτεμβρίου 2024, όπου η συγγραφέας του, στο πλαίσιο επικείμενης ακαδημαϊκής και χωροταξικής αναδιάρθρωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από το ΥΠΑΙΘΑ, αναρωτιέται για τον λόγο ύπαρξης: «…δίδυμων Τμημάτων (ένα δηλαδή στην έδρα ενός πανεπιστημίου και άλλο, με το ίδιο ακριβώς αντικείμενο, σε παράρτημά του σε άλλη πόλη)», φωτογραφίζοντας το ΤΕΦΑΑ Σερρών, και, αγνοώντας, απόλυτα δικαιολογημένα, ότι το ΤΕΦΑΑ Σερρών δεν αποτελεί παράρτημα του ΤΕΦΑΑ Θεσσαλονίκης, αλλά είναι ανεξάρτητο Τμήμα.
Το ΤΕΦΑΑ Σερρών είναι αποκομμένο από όλες τις ακαδημαϊκές και διοικητικές δομές του ΑΠΘ, με αποτέλεσμα: 1) Μη δυνατότητα πρόσβασης των φοιτητών/ριών ή/και του προσωπικού σε Φοιτητική λέσχη, Φοιτητικές εστίες, Πανεπιστημιακό γυμναστήριο, Τεχνική υπηρεσία, Βιβλιοθήκες, Υπηρεσίες και δομές φοιτητικής στήριξης (Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης, Συνήγορος Φοιτητή), 2) Αδυναμία των φοιτητών/ριών και του προσωπικού να παρακολουθήσουν τις δράσεις του πανεπιστημίου που αυτονόητα λαμβάνουν χώρα όλες στη Θεσσαλονίκη (πρακτική άσκηση, ερευνητικές/επιχειρηματικές συναντήσεις, συνέδρια, υποδοχή πρωτοετών, δράσεις της Επιτροπής Ερευνών, συμμετοχή στο Κέντρο Διεπιστημονικής Έρευνας και Καινοτομίας), 3) Αδυναμία των φοιτητών/ριών να παρακολουθήσουν μαθήματα στο «αδερφό» Τμήμα της Θεσσαλονίκης, αλλά και οποιοδήποτε άλλο Τμήμα του ΑΠΘ, όπως ισχύει για όλη την υπόλοιπη φοιτητική κοινότητα του ΑΠΘ, 4) Αδυναμία ή απροθυμία των κεντρικών υπηρεσιών να υποστηρίξουν επαρκώς το Τμήμα, λόγω της γεωγραφικής απόστασης.
Το αποτέλεσμα είναι ότι το προσωπικό και οι φοιτητές/ριες του ΤΕΦΑΑ Σερρών δεν έχουν πρόσβαση, όπως όλα τα υπόλοιπα Τμήματα του ΑΠΘ, στις ίδιες υπηρεσίες και δομές, εγείροντας, έτσι, ζήτημα ισονομίας.
Η λύση
Είναι σαφές ότι δεν μπορούμε να συνεχίζουμε τη σιωπή, προσποιούμενοι/ες ότι δεν βλέπουμε τον «ελέφαντα στο δωμάτιο»: το ΤΕΦΑΑ Σερρών βρίσκεται σε απομόνωση, καθώς είναι το μοναδικό Τμήμα του ΑΠΘ από τα 41 που βρίσκεται εκτός του νομού Θεσσαλονίκης.
Γιατί, όμως, αυτή τη φορά η προσπάθεια επίλυσης του προβλήματος να έχει καλύτερη τύχη; Σε αντίθεση με τις προηγούμενες αποτυχημένες προσπάθειες, οι οποίες προέκυπταν ως άνωθεν αποφάσεις, αυτή τη φορά η πρωτοβουλία ανήκει στο ίδιο το Τμήμα, που εξέφρασε και αποφάσισε αυτόνομα την πορεία του. Στις 16 Μαΐου 2024, η Συνέλευση του ΤΕΦΑΑ Σερρών αποφάσισε κατά πλειοψηφία (14 υπέρ, 10 κατά και 3 λευκά) τη μεταφορά της έδρας του Τμήματος στη Θεσσαλονίκη, καθώς και τη μετονομασία του. Παρόλο που δεν έχει οριστεί ακόμα η νέα ονομασία λόγω της πρώιμης φάσης της διαδικασίας, έχει προταθεί το όνομα «Φυσική Αγωγή και Ποιότητα Ζωής». Η επιλογή αυτή αποσκοπεί στο να διασφαλίσει τα επαγγελματικά δικαιώματα διορισμού των αποφοίτων στην εκπαίδευση, ενώ παράλληλα προσανατολίζεται προς τις σύγχρονες τάσεις της αθλητικής επιστήμης, με έμφαση στην άσκηση για την υγεία, τομέας με μεγάλο κοινωνικό αντίκτυπο και με υψηλές προοπτικές επαγγελματικής αποκατάστασης.
Οι σπουδές στη φυσική αγωγή, την άσκηση και τον αθλητισμό σήμερα αναπτύσσονται ραγδαία προς κάθε κατεύθυνση. Δεν είναι τυχαίο ότι σε άλλα πανεπιστήμια της χώρας, ορισμένα από τα νεοϊδρυθέντα τμήματά τους σχετίζονται με το συγκεκριμένο αντικείμενο και εντάχθηκαν στην αντίστοιχη Σχολή Επιστημών Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, τόσο ακαδημαϊκά όσο και γεωγραφικά. Για παράδειγμα, στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (ΠΘ), ένα εξ ορισμού πολυεδρικό πανεπιστήμιο, το «Τμήμα Διαιτολογίας και Διατροφολογίας», που ιδρύθηκε το 2019, εδρεύει στα Τρίκαλα, όπως και το ΤΕΦΑΑ του ΠΘ και συναποτελούν τη «Σχολή Επιστημών Φυσικής Αγωγής Αθλητισμού και Διαιτολογίας». Αντίστοιχα, στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (ΔΠΘ), επίσης ένα εξ ορισμού πολυεδρικό πανεπιστήμιο, το «Τμήμα Εργοθεραπείας», που ιδρύθηκε το 2024, εδρεύει στην Κομοτηνή, όπως και το ΤΕΦΑΑ του ΔΠΘ και συναποτελούν τη «Σχολή Επιστήμης Φυσικής Αγωγής, Αθλητισμού και Εργοθεραπείας».
Σε αυτό το ευρύτερο δυναμικό ακαδημαϊκό και κοινωνικό περιβάλλον, ως Σχολή Επιστημών Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού ΑΠΘ, έχουμε ήδη κάνει ενέργειες για την προώθηση δύο στρατηγικών στόχων: την ίδρυση διατμηματικού ξενόγλωσσου προπτυχιακού προγράμματος σπουδών και την ίδρυση διατμηματικού διεπιστημονικού κέντρου επιστημονικής υποστήριξης της άσκησης και του αθλητισμού. Και επιχειρούμε και άλλες προσπάθειες για διεθνοποίηση και εξωστρέφεια της Σχολής. Πώς, όμως, θα γίνουν όλα αυτά με το ένα Τμήμα σε απομόνωση 100 χιλιόμετρα μακριά από τη φυσική του έδρα; Θα ήταν μεγάλη η πολλαπλασιαστική δύναμη που θα προέκυπτε στη Σχολή και το ΑΠΘ με τη γεωγραφική και ακαδημαϊκή σύνδεση των δύο Τμημάτων στον ίδιο φυσικό τους χώρο, στη Θεσσαλονίκη. Είναι αντιπαραγωγικό για το Πανεπιστήμιο και την Πολιτεία να μην αξιοποιεί πλήρως το Διδακτικό και Ερευνητικό Προσωπικό (26 μέλη ΔΕΠ) του ΤΕΦΑΑ Σερρών, το οποίο αριστεύει σε όλους τους τομείς. Ενδεικτικά, σε δύο από τους πλέον κλασικούς δείκτες διεθνούς ακαδημαϊκής αναγνώρισης στην επιστημονική βάση Google Scholar, κάθε μέλος ΔΕΠ έχει, κατά μέσο όρο, συγκεντρώσει 3000 αναφορές στο ερευνητικό του έργο από άλλους ερευνητές/άλλες ερευνήτριες, ενώ το h-index του ανέρχεται σε 25.
Το επόμενο βήμα
Μετά από ουσιαστική προεργασία σε επίπεδο Τμήματος, Σχολής και Πρυτανείας, το θέμα πρέπει να τεθεί στη Σύγκλητο του ΑΠΘ. Το Πανεπιστήμιο οφείλει να στηρίξει, επί της αρχής, την απόφαση του ΤΕΦΑΑ Σερρών για μεταφορά έδρας στη Θεσσαλονίκη και για μετονομασία του, ώστε να επιτραπεί η κατάρτιση ενός ολοκληρωμένου φακέλου που θα κατατεθεί στη Σύγκλητο, στην ΕΘΑΑΕ και στο ΥΠΑΙΘΑ για να προχωρήσει η θεσμική διαδικασία. Κάθε καθυστέρηση της συζήτησης με το επιχείρημα της «μη ωριμότητας» ή με την επίκληση «πρακτικών προβλημάτων» υποβαθμίζουν τη διαδικασία και τη δυνατότητα ενός μεγάλου Πανεπιστημίου της χώρας να παράγει λύσεις και να εξασφαλίζει την υλοποίησή τους. Το ΤΕΦΑΑ Σερρών δεν πρέπει να παραμένει αόρατο και σε απομόνωση ως αποτέλεσμα εξωθεσμικών επιρροών. Η ένταξή του στην ακαδημαϊκή ζωή της Θεσσαλονίκης θα επιτρέψει την εξέλιξή του σε κέντρο αριστείας και καινοτομίας, σε συνεργασία με το ΤΕΦΑΑ Θεσσαλονίκης και τα υπόλοιπα Τμήματα του Πανεπιστημίου. Ας ενώσουμε τις δυνάμεις μας ώστε να επιτευχθεί το αυτονόητο, με τη στήριξη του ΑΠΘ, της ΕΘΑΑΕ και του ΥΠΑΙΘΑ.
Ήρθε η στιγμή το ΑΠΘ να αποκτήσει, επιτέλους, 41 τμήματα αντί για 40+1.
Μιχάλης Νικολαΐδης
Καθηγητής
Πρόεδρος ΤΕΦΑΑ Σερρών, ΑΠΘ
https://nikolaidis.weebly.com
