Στην εποχή μας, γίνεται λόγος με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα για τις τοξικές σχέσεις είτε από την οπτική των «συμμετεχόντων/ουσών» είτε από την οπτική των παρατηρητών/τριών.
Από την μια μεριά, δυστυχώς είναι μια κατάσταση που φθείρει ψυχολογικά και σωματικά το θύμα. Από την άλλη, όμως, ολοένα και περισσότερα άτομα εξωτερικεύουν και μοιράζονται αυτό το βίωμα, αναγνωρίζουν την ύπαρξη της προβληματικής κατάστασης και συνειδητοποιούν ότι αυτό που συμβαίνει δεν είναι και δεν πρέπει να είναι η φυσική εξέλιξη των σχέσεων. Έτσι, απομακρυνόμαστε όλο και περισσότερο – με αργούς ρυθμούς βέβαια –από την κανονικοποίηση και την ανοχή της τοξικότητας στις σχέσεις, σε οποιοδήποτε επίπεδο. Τις τοξικές σχέσεις είναι πιθανό να τις συναντάμε σε ποικίλα πλαίσια και χώρους. Από την οικογένεια μέχρι τον εργασιακό χώρο. Από τη σχολική τάξη μέχρι την οθόνη του κινητού ή του υπολογιστή.
Πώς αντιλαμβάνομαι ότι βρίσκομαι σε μια τοξική σχέση ;
Μπορεί τα άτομα με τοξικές συμπεριφορές να μην έχουν κάποια φωτεινή επιγραφή γύρω από το κεφάλι τους που να υποδηλώνει αυτό το μέρος της συμπεριφοράς τους ή να μην αναγράφεται στο κούτελό τους, όμως υπάρχουν ορισμένα γνωρίσματα που μας οδηγούν στο να διακρίνουμε τέτοιου είδους συμπεριφορές.
Κέντρο του κόσμου:
Αρχικά, το άτομο που παρουσιάζει τοξική συμπεριφορά, νιώθει πως είναι το κέντρο του κόσμου, γι’ αυτό και διακατέχεται από την ανάγκη όλος ο περίγυρός του να ασχολείται μαζί του. Έτσι, προσπαθεί με κάθε δυνατό τρόπο να επιβάλει την ανάγκη του αυτή στα γύρω άτομα, προβάλλοντάς την ως υποχρέωση εκείνων. Ακόμη, λόγω της επιθυμίας του να ασκεί σε μεγάλο βαθμό και με καθοριστικό τρόπο, επιρροή στη ζωή των ατόμων με τα οποία συναναστρέφεται, συναναστρέφεται, επιχειρεί να επιβάλει στα γύρω του και τις απόψεις που έχει για ευρεία ποικιλία θεμάτων.
Τις παραθέτει, λοιπόν, ως φαινομενικά έγκυρες, αληθείς και απολύτως ορθές – πρακτική που μας φέρνει στο μυαλό το δογματισμό και οπισθοδρομικό τρόπο σκέψης και δράσης. Επίσης, συχνά, τα άτομα που εμφανίζουν τοξικές συμπεριφορές κυριεύονται από αισθήματα κατωτερότητας, γι’ αυτό προσπαθούν να μειώσουν τον περίγυρό τους και να «διαλύσουν» την αυτοεκτίμηση των άλλων ατόμων, προκειμένου να πατήσουν επί πτωμάτων και να ενισχυθεί η αυτό - εικόνα και η αξία τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα κακεντρεχή σχόλια, που αποσκοπούν στη δημιουργία ενοχών ή τη διαστρέβλωση της εικόνας του/της εαυτού/ής, των συντρόφων σχετικά με την εμφάνιση, τον τρόπο ενδυμασίας, τον καλλωπισμό κ.α στο άλλο μέλος της σχέσης, εξαιτίας αισθημάτων ζήλειας.
Οι συνέπειες στον/στην δέκτη/τρια:
Όπως αντιλαμβανόμαστε, η επικοινωνία και η συνύπαρξη με ένα τοξικό άτομο έχει μόνο μια όψη νομίσματος και αυτή είναι οι αρνητικές συνέπειες στην ψυχοσύνθεση του/της δέκτη/τριας, οι οποίες σε βάθος χρόνου, σε περίπτωση που δεν αναγνωριστούν, ριζώνουν στον τρόπο σκέψης του/της και μεταφέρονται αυτόματα και υποσυνείδητα στον τρόπο ζωής του/της. Ο βαθμός ευκολίας με τον οποίο ένα άτομο μπορεί να διαπιστώσει ότι βρίσκεται σε μια τοξική σχέση είναι σχετικός καθώς εξαρτάται όχι μόνο από το πόσο ευδιάκριτα ή δυσδιάκριτα είναι τα σημάδια αλλά και από το βαθμό ετοιμότητάς του να βρεθεί αντιμέτωπο με μια τέτοια συνειδητοποίηση. Έτσι, στις περιπτώσεις που τα σημάδια δεν είναι εμφανή, τα άτομα συναντούν μεγαλύτερη δυσκολία στην οριοθέτηση.
Η τοξικότητα μιας σχέσης είναι αλληλένδετη με την ευημερία των ατόμων που τη συνάπτουν σε σωματικό, νοητικό ή ψυχικό επίπεδο. Συμπεριφορές, δηλαδή, που διαταράσσουν την ευημερία και την ψυχική ισορροπία του ατόμου, υποδηλώνουν πως βρίσκεται σε μια τοξική και συνεπώς επιβλαβή – για εκείνο – σχέση. Ειδικότερα, τέτοιου είδους συμπεριφορές είναι δυνατόν να εκδηλώνονται με τη μορφή σωματικής, λεκτικής και ψυχολογικής κακοποίησης και καταπίεσης. Το άτομο που δέχεται αυτές τις συμπεριφορές, σε κάθε περίπτωση, φθείρεται ψυχολογικά και πολλές – αν όχι όλες (τις) – φορές αποσυντονίζονται οι ρυθμοί και η λειτουργία του ακόμα και στις πιο απλές, καθημερινές ασχολίες του. Ακόμη, οι σχέσεις στις οποίες ένα άτομο αισθάνεται πως προσφέρει μονίμως περισσότερα και ικανοποιεί μονόπλευρα τις ανάγκες του άλλου ατόμου, είναι ή καταλήγουν να είναι τοξικές για το άτομο που αισθάνεται υποτιμημένο και εξαντλημένο. Μάλιστα, σε βάθος χρόνου οι συνέπειες του «βάρους» που έχει αναλάβει το άτομο – δέκτης/τρια της τοξικής συμπεριφοράς μπορούν να αποβούν σε καταστροφικές για την αυτοεκτίμηση, την αυτοπεποίθηση και το σχηματισμό της αυτό – εικόνας του/της. Τέλος, οι σχέσεις στις οποίες ένα άτομο έχει την εντύπωση πως δεν μπορεί να βρει υποστήριξη, δεν μπορεί να εκφράζεται και να ενεργεί ελεύθερα – με σεβασμό στα όρια του/των άλλων – καθώς διαρκώς του ασκείται κριτική με αποτέλεσμα να νιώθει ενοχές και να διακατέχεται από το αίσθημα της ντροπής, του άγχους ή της αμηχανίας, αποτελούν τοξικές σχέσεις. Συνοψίζοντας, έχοντας αναφέρει ορισμένες μόνο περιπτώσεις τοξικών σχέσεων, είναι σημαντικό να καταλάβουμε το εύρος των τοξικών συμπεριφορών – οι οποίες είναι εξίσου πιθανό να εκφράζονται άμεσα και έμμεσα και με διαφορετικές μορφές στην κάθε συνθήκη. Αυτές οι συμπεριφορές, και κατ’ επέκταση οι σχέσεις στα πλαίσια των οποίων εμφανίζονται, είναι που δεν επιτρέπουν στα άτομα να εξελίσσονται σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Είναι αυτές που αργά ή γρήγορα θα καταλήξουν να είναι τοξικές για το άτομο που τις βιώνει από τη μεριά του θύματος.
Πώς μπορούμε να θέσουμε όρια ;
Τα όρια αποτελούν βασική παράμετρο στην επικοινωνία και τη συνύπαρξη των ατόμων. Είναι το κλειδί για την κατανόηση των ατόμων που επιλέγουμε να έχουμε στη ζωή μας και για τη σύναψη υγιών σχέσεων με εκείνα. Η πρόκληση έγκειται στον τρόπο που μπορούμε να θέσουμε τα όριά μας ώστε να είναι ξεκάθαρα και να φροντίσουμε για τη διατήρηση και το σεβασμό τους από εμάς αλλά και τα άλλα άτομα.
Βασική προϋπόθεση στην τοποθέτηση ορίων είναι το άτομο αφουγκραστεί τις ανάγκες και τις επιθυμίες του. Με λίγα λόγια να ξεκινήσει να γνωρίζει και να κατανοεί τον/την εαυτό/ή του/της και τις πτυχές εκείνου/ης. Μόνο μέσω της διαδικασίας της αυτοανακάλυψης το άτομο μπορεί να ενδυναμώσει την αυτοεκτίμηση και την ανεξαρτησία του και είναι μια διαδικασία η οποία (χρειάζεται να) αρχίζει από την παιδική ηλικία. Επόμενο «στάδιο» από τη στιγμή που ξεκινά ένα άτομο να αντιλαμβάνεται τι χρειάζεται, τι θέλει και τι μπορεί να προσφέρει, είναι η εξωτερίκευση των σκέψεων και των συναισθημάτων του σχετικά με αυτά. Η έκφραση του/της εαυτού/ής είναι μια διαδικασία έκθεσης και πιθανώς να έχει ως συνέπειες την κριτική από τα άλλα άτομα ή/και την απόρριψη. Αυτό όμως δεν αναιρεί την αξία που έχουν τα όρια για τον αυτοσεβασμό και την καλλιέργεια της αυτοεκτίμησης του ατόμου που τα θέτει. Άλλωστε, εκτός του ότι τα όρια αποτελούν γέφυρες αρμονικής συνύπαρξης με τα άλλα άτομα διότι μέσω εκείνων γνωστοποιούνται οι επιθυμίες και οι ανάγκες του κάθε ατόμου στα γύρω του άτομα, θα βρεθούν και άτομα τα οποία δεν παραβιάζουν τα όρια που θέτει ένα άτομο.
Είναι σημαντικό, ακόμη, να αντιληφθούμε πως τα όρια είναι ένας τρόπος να χτίσουμε σχέση αγάπης και σεβασμού με τον/την/το εαυτό/ή/ό μας και τα άλλα άτομα, γι’ αυτό και είναι ουσιαστικό να είναι ευέλικτα δεδομένου ότι είμαστε εξελισσόμενα όντα. Και, σίγουρα, σε μια κοινωνία που επικροτεί υπογείως την παθητικότητα και τον ανταγωνισμό μεταξύ των ατόμων, μόνο ή κυρίως το ίδιο το άτομο έχει τη δυνατότητα να προσδιορίσει τα όριά του. Σε περίπτωση που παραλείπουμε να θέτουμε τα προσωπικά μας όρια ή αν αφήνουμε τρίτα άτομα να θέτουν όρια για εμάς, διευκολύνεται και πραγματοποιείται συνεχώς άμεσα ή έμμεσα η καταπάτηση του προσωπικού χώρου με αποτέλεσμα σε βάθος χρόνου να νιώθουμε ψυχικά και ίσως σωματικά εξαντλημένα. Η λέξη «όχι» κρύβει μια δυναμική μέσα της η οποία διαμορφώνει σταδιακά τις σχέσεις των ατόμων επειδή ρυθμίζει τα όρια και τις αποστάσεις που θεωρεί το κάθε άτομο κατάλληλες και βολικές για εκείνο σε σχέση με την πρόσβαση που έχουν τα γύρω του άτομα στη ζωή του. Η άνεση και ασφάλεια, άλλωστε, προετοιμάζουν το έδαφος για τη σύναψη γόνιμων σχέσεων με τα άλλα άτομα.
Πηγές:
https://www.psychology.gr/psychologia-sxeseon/3318-toksikes-sxeseis.html
https://www.psychology.gr/psychologia-sxeseon/5835-oria-kai-sxeseis.html
https://psychopedia.gr/tropoi-diafygis-apo-tis-toxikes-scheseis/
https://psychopedia.gr/pos-na-anagnorisoyme-toys-toxikoys-anthropoys-sti-zoi-mas-2/
Τζώρτζια Λαζανά, μέλος της εθελοντικής ομάδας της Εριφύλης και της ομάδας νέων του Α.Σ.Τ.Ο. Εποικοινωνούμε
Πηγή: thebest.gr
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
