Νίκος Τσούλιας Υπάρχει ένα κρίσιμο ερώτημα στο θέμα μας. Η σκληρή κριτική που γίνεται συνήθως στη δημόσια εκπαίδευση έχει χαρακτήρα δημιουργικό ή αντίθετα προσλαμβάνει περιεχόμενο απορριπτικό; Δύσκολα θα ακούσεις καλή κουβέντα για το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Γονείς, μαθητές, πολίτες, εκπαιδευτικοί, συνδικαλιστές, παρατάξεις, πολιτικοί, κόμματα στη γενική εκδοχή τους όταν αναφέρονται στη θεσμική δημόσια εκπαίδευσή μας, της προσδίδουν με περισσή ευκολία απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς.
Είναι όντως τόσο κακή η κατάστασή της ή μήπως ως λαός της υπερβολής, που συνήθως είμαστε, χρωματίζουμε με μαύρα χρώματα μια εικόνα που μπορεί να μην είναι τόσο φωτεινή όσο θέλουμε αλλά έχει και τις γκρίζες περιοχές της; Βέβαια δεν έχει γίνει μια επιστημονική έρευνα τόσο στο σημερινό στάτους του ελληνικού σχολείου όσο και στο τι απαιτούμε απ’ αυτό για να ανταποκριθεί με επάρκεια στις πολλαπλές προκλήσεις των σημερινών και αυριανών καιρών. Και έτσι ο καθένας μας αβασάνιστα κάνει την προσωπική του θεώρηση ως τη μόνη θεώρηση της πραγματικότητας.
Διαφωνώ πλήρως με τις ισοπεδωτικές κριτικές, με τις προσεγγίσεις που απλώς απορρίπτουν χωρίς να αναλύουν τις γενεσιουργές αιτίες και πολύ περισσότερο χωρίς να προτείνουν τίποτα αλλά και με εκείνες τις αντιλήψεις που ισχυρίζονται ότι πάντα ευθύνονται κάποιοι άλλοι και πάντως όχι εμείς! Γιατί η εκπαίδευση εκ της καταστατικής συστάσεώς της είναι κοινωνικός και πολιτικός θεσμός, είναι το πιο πολυπαραγοντικό σύστημα σε μια σύγχρονη πολιτεία και δεν οριοθετείται ούτε στην άσκηση του επαγγελματικού κλάδου των εκπαιδευτικών ούτε στην τυπική και δήθεν αυτόνομη λειτουργία του ίδιου του σχολείου.
Ας αρχίσουμε την παράθεση των απαξιωτικών θεωρήσεων από τη σημερινή πολιτική ηγεσία. Οι σχετικές δηλώσεις του Υπουργού Παιδείας κ. Γαβρόγλου ότι «το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι το πιο καταπιεστικό… και οι Πανελλαδικές εξετάσεις είναι αντικειμενικές αλλά όχι και αξιόπιστες» είναι ίσως οι πιο προσβλητικές που έχουν ειπωθεί από θεσμικό παράγοντα για τη δημόσια εκπαίδευση. Και το πιο φοβερό είναι ότι πέραν των στοιχείων της προχειρότητας και του εντυπωσιασμού ο Υπουργός δεν ένιωσε την ανάγκη να τεκμηριώσει την άποψή του με κάποια σχετική επιχειρηματολογία. Είναι δε τόσο ακραίες και προκλητικές οι εκτιμήσεις του, που δεν αφήνουν κανένα περιθώριο για οποιοδήποτε διάλογο, για οποιαδήποτε διαφορετική άποψη. Αλλά σε καιρούς δημαγωγίας και διχασμού που τόσο συστηματικά καλλιεργεί ο ίδιος και το κόμμα του, πώς να ευδοκιμήσει ο ορθολογισμός και η κριτική σκέψη;
Παλιότερα και όταν είχα θεσμικό ρόλο στο εκπαιδευτικό κίνημα, έθετα συχνά το ερώτημα στους συναδέλφους μου συνδικαλιστές των άλλων παρατάξεων - οι οποίοι για να ενισχύσουν την κριτική τους στην αδυναμία της εκάστοτε κυβέρνησης να εξασφαλίσει την καλή λειτουργία των σχολείων αλλά και να προχωρήσει σε μια πραγματικά δημοκρατική μεταρρύθμιση τόνιζαν μόνο τα αρνητικά στοιχεία της εκπαίδευσης – γιατί δεν αναφέρονταν στα θετικά στοιχεία της και μπορώ να ισχυριστώ ότι δεν με ικανοποιούσαν οι απαντήσεις τους. Παράλληλα και οι κατά καιρούς Υπουργοί Παιδείας έκαναν και αυτοί σκληρή κριτική για το εκπαιδευτικό σύστημα αλλά θέτοντας την ευθύνη στους εκπαιδευτικούς!
Τα πράγματα έχουν μια σημαντική συνοχή. Η υποκουλτούρα της απορριπτικής θεώρησης του εκπαιδευτικού μας συστήματος εκτείνεται και στους εκπαιδευτικούς. Και εδώ η εικόνα είναι μαγική. Η άποψη που επικρατεί είναι ότι για τα αρνητικά της εκπαίδευσης – τα οποία υπερβαίνουν και τα θετικά… - ευθύνονται μόνο οι άλλοι. Δύσκολα θα βρεθεί εκπαιδευτικός που να δέχεται – ακόμα και στον εαυτό που είναι απόλυτα ειλικρινής – ότι δεν κάνει καλά τη δουλειά του ή έστω ότι θα μπορούσε να την κάνει καλύτερα μέσα από τη διαρκή βελτίωσή του. Αν βέβαια ο εκπαιδευτικός δεν θεωρεί ότι έχει το κύριο βάρος – άρα και την κύρια ευθύνη – στη λειτουργία του σχολείου, ανεξάρτητα από τις όποιες ελλείψεις της πολιτείας, τότε το μόνο που κάνει είναι να απαξιώνει το επάγγελμά του και φυσικά τον ίδιο τον εαυτό του.
Οι γονείς νιώθουν και αυτοπροσδιορίζονται ότι είναι παρατηρητές της εκπαίδευσης και της διαπαιδαγώγησης των νέων. Περιμένουν από το σχολείο, δηλαδή από τους εκπαιδευτικούς, να δώσει λύσεις σ’ όλα τα προβλήματα των παιδιών τους από τις μαθησιακές δυσκολίες μέχρι την επαγγελματική εξέλιξή τους. Θεωρούν ότι αν κάτι δεν πάει καλά, η ευθύνη είναι μόνο στους εκπαιδευτικούς – ίσως γιατί αυτοί «αντιπροσωπεύουν» το θεσμό της εκπαίδευσης ως τα μόνα ορατά πρόσωπα, γιατί είναι εύκολα να τους βρουν και γιατί δυσκολεύονται να αξιολογήσουν τους άλλους συντελεστές που συνδιαμορφώνουν το θεσμό. Όταν μάλιστα τα παιδιά τους φτάνουν στη Β΄ Λυκείου και έχουμε το μαζικό φαινόμενο της φροντιστηριακής στήριξης, τότε υπό το βάρος της οικονομικής αφαίμαξης η κριτική τους προς τους εκπαιδευτικούς παίρνει ακόμα πιο έντονα και απορριπτικά χαρακτηριστικά.
Οι μαθητές είναι κατά κανόνα του ίδιου κλίματος αλλά είναι ίσως οι πιο δικαιολογημένοι να έχουν μια έντονα κριτική διάθεση απέναντι στο σχολείο ακόμα και λόγω της κουλτούρας της αμφισβήτησης που ηλικιακά τους διακρίνει αλλά και λόγω των πολλών δυσκολιών και των ακόμα περισσότερων απαιτήσεων της γνώσης και της μάθησης - απαιτήσεων όμως που έχουν εξωεκπαιδευτική αναφορά.
Αναρωτιέμαι κάτι πολύ απλό. Είναι δυνατόν όλοι οι συντελεστές του σχολείου κατά κανόνα να απορρίπτουν τόσο εύκολα και αβασάνιστα τη λειτουργία της δημόσιας εκπαίδευσης χωρίς καμιά διάθεση ούτε μιας στοιχειώδους αναφοράς στα θετικά της στοιχεία αλλά και ούτε μιας αυτοκριτικής σημειολογίας; Αναρωτιέμαι και για κάτι άλλο εξίσου σημαντικό. Όλη αυτή η εκστρατεία απαξίωσης της δημόσιας εκπαίδευσης δεν οδηγεί νομοτελεικά στην αποδόμησή της και στην ετοιμασία για την πλήρη άλωσή της από τη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία, που θεωρεί καθετί το «δημόσιο» ως …εμπόδιο στην ανάπτυξη και στην πρόοδο; Ανεξάρτητα από τα εκφραστικά μέσα και τα ερμηνευτικά εργαλεία που κάθε πλευρά χρησιμοποιεί, όταν η κριτική στη δημόσια εκπαίδευση δεν είναι δημιουργική αλλά πλήρως απαξιωτική, δεν υπηρετείται απόλυτα η νεοφιλελεύθερη πολιτική;
Η άποψή μου επί του θέματος είναι απλή. Η θεσμική μας εκπαίδευση δεν έχει όλο αυτό το αρνητικό φορτίο που τόσο εύκολα της καταλογίζουν. Έχει φοβερά θετικά στοιχεία που την κάνουν συγκριτικά καλύτερη από πολλές άλλες ευρωπαϊκές ομόλογές της. Προφανώς έχει αρνητικά σημεία, προβλήματα και αδυναμίες, ελλείψεις και αστοχίες. Αλλά το ισοζύγιο – αν μπορούμε να μιλάμε για κάτι τέτοιο – είναι θετικό και θα προσπαθήσω να τεκμηριώσω την άποψή μου σε επόμενο άρθρο με τίτλο:
«Να γιατί κατηγορείται άδικα η δημόσια εκπαίδευση»
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Γιατί στη Θεσσαλονίκη χρησιμοποιούν τη φράση «με λες» αντί για «μου λες»
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
Είσαι άνεργος στο κέντρο της Αθήνας; ΠΑΡΕ ΤΩΡΑ έκτακτο επίδομα 1000 ευρώ
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
