Alfavita Newsroom Η 6η Μαρτίου έχει καθιερωθεί, επισήμως πλέον, ως η πανελλήνια ημέρα κατά της «σχολικής βίας και του εκφοβισμού» . Η πολιτική ηγεσία και οι φορείς της εκπαίδευσης, με μηνύματά τους, στηλιτεύουν το φαινόμενο και προσπαθούν να «ξορκίσουν» το κακό, ως με αυτό τον τρόπο να ήθελαν να το περιορίσουν. Όμως, στην αφετηρία από όπου εκκινούν υπάρχει μια ασάφεια. Και αυτό είναι πρόβλημα!
Σχολικό, στη συνείδηση της ελληνικής κοινωνίας, έχει καθιερωθεί να ονομάζεται οτιδήποτε παράγεται από το σχολείο. Σχολικό είναι το βιβλίο και το τετράδιο, σχολική είναι η γιορτή και η εκδρομή, σχολική είναι η τσάντα και η τάξη, σχολικός είναι ο σύμβουλος σχολικός είναι ο αθλητισμός, σχολική είναι η επίδοση σχολική είναι η παρέλαση, κλπ. Κάθε τι το σχολικό φέρει πάνω του μια «σφραγίδα γνησιότητας», ένα αποτύπωμα, που το πιστοποιεί και το διαχωρίζει, από οτιδήποτε μη σχολικό και ως τέτοιο το κάνει να γίνεται αναγνωρίσιμο και αποδεκτό από όλη την κοινωνία.
Σε τι, πράγματι, έχει να ωφεληθεί η εκπαίδευση, και η κοινωνία, αν η βία και ο εκφοβισμός, φαινόμενο διάχυτο σε όλα τα στρώματα της κοινωνικής οργάνωσης –επαγγελματικό, οικογενειακό, κοινωνικό- προσδιοριστούν με τον επιθετικό όρο «σχολικός» και χρεωθούν στην εκπαίδευση! Είναι προφανές πως μια τέτοια εξέλιξη είναι άδικη, επιβαρύνει αρνητικά την εικόνα του σχολείου, θα το χρεώσει με ευθύνες που δεν του αναλογούν, και, σε δεύτερο χρόνο, με ευθύνες που δεν θα είναι ικανό από μόνο του να διαχειριστεί. Το σχολείο δεν μπορεί και δεν πρέπει να ταυτιστεί στη συνείδηση γονέων και μαθητών ως περιβάλλον «βίας και εκφοβισμού» και οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να αντιδράσουν σε μια τέτοια προοπτική. Αν ο αγγλικός όρος bullying είναι που χρησιμοποιείται επίσημα για να αποδώσει την οποιαδήποτε εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς σε οποιοδήποτε περιβάλλον σχέσεων, στη δική μας γλώσσα, υπάρχει λόγος να τον χρησιμοποιούμε περιορίζοντάς τον αποκλειστικά στο σχολικό πλαίσιο;
Αναλογιστείτε, για παράδειγμα, ποιες θα ήταν δυνητικά οι επιπτώσεις στην κοινωνική αντίληψη για το ρόλο του αθλητισμού αν τη δεκαετία του ’80 επικρατούσε ο όρος «αθλητική βία» (δοκιμάστηκε και απορρίφθηκε) για να περιγράψει το φαινόμενο του χουλιγκανισμού και της βίας στα γήπεδα.
Υιοθετώντας, επομένως, τον όρο «σχολική βία και εκφοβισμός», στη συλλογική συνείδηση εγγράφεται η εντύπωση πως πρόκειται για ένα αποτέλεσμα που παράγεται από το σχολείο, πως είναι δημιούργημα του ίδιου του σχολείου και μόνο αυτού. Η εμπειρία έχει δείξει πως δεν είναι δύσκολο να υπάρξουν παρερμηνείες στον ορισμό, από γονείς και εκπαιδευτικούς με τις συνέπειες να είναι ήδη ορατές στις σχέσεις του σχολείου με την κοινωνία. Αυτή η παρατήρηση είναι από μόνη της αρκετή να μας ωθήσει στην ανάγκη για αναθεώρηση του όρου και στην αναζήτηση ενός «τίτλου» που να περιγράφει με περισσότερη σαφήνεια και ορθότητα το πρόβλημα. Την πρωτοβουλία οφείλουν να αναλάβουν, οι θεσμικά υπεύθυνοι-ιεραρχικά- για τη διαχείριση του φαινομένου: το υπουργείο Παιδείας, οι πανεπιστημιακοί, οι σχολικοί σύμβουλοι, οι διευθυντές, οι εκπαιδευτικοί. Γιατί βία και εκφοβισμός, πραγματικά, εκδηλώνονται στο χώρο του σχολείου. Όχι μόνο του δημοτικού και του γυμνασίου ή του λυκείου αλλά ακόμη και σε αυτό του νηπιαγωγείου. Για πολλούς, μάλιστα, γνωρίζοντες, ο χώρος του σχολείου είναι απλά η κορυφή του παγόβουνου. Είναι όμως διαφορετικό να αποδεχόμαστε το γεγονός της εκδήλωσης του φαινομένου στο χώρο του σχολείου και διαφορετικό να το χρεώνουμε στο ίδιο το σχολείο. Επίσης, δεν παραγνωρίζουμε το «κοινώς γνωστό», σε γονείς και εκπαιδευτικούς, πως το φαινόμενο δεν περιορίζεται στα όρια της σχολικής τάξης ή της σχολικής αυλής αφού εκδηλώνεται στις κοινωνικές και φιλικές συγκεντρώσεις, στις πλατείες, στα πάρτι, στις δραστηριότητες των παιδιών εκτός σχολείου. Για να μην αναφερθούμε στα στενότερα οικογενειακά και κοινωνικά πλαίσια ή και σε άλλα επίπεδα της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ζωής!
Και το σχολείο, θα αναρωτηθείτε, δεν εμπλέκεται σε αυτή την υπόθεση; Δεν ξεχνάμε πως η αντιμετώπιση οποιουδήποτε γεγονότος που εκτυλίσσεται στο χώρο του σχολείου εμπίπτει στη δικαιοδοσία του και την ευθύνη του. Αν αναζητήσουμε τη δική του συμμετοχή, τους ενισχυτικούς παράγοντες που «εκτρέφουν» αρνητικές συμπεριφορές θα τους εντοπίσουμε πίσω από τα αναλυτικά και τα ωρολόγια προγράμματα, πίσω από τη διδακτέα ύλη και τη σχολική απόδοση, πίσω από τη βαθμολόγηση και την άτυπη καθημερινή αξιολόγηση, πίσω από το λειτουργικό ρόλο του εκπαιδευτικού και, γιατί όχι, πίσω από την ταυτότητα και το ρόλο του ίδιου του εκπαιδευτικού και της σχολικής μονάδας. Δεν μπορεί όμως, ανεξάρτητα από το μέρισμα ευθύνης, να θεωρηθεί πως αυτή η «τυπική» λειτουργία του σχολείου είναι ικανή από μόνη της να οδηγήσει στη χρήση αντικοινωνικών συμπεριφορών όπως είναι η βία και ο εκφοβισμός. Οι λόγοι προφανώς είναι βαθύτεροι και πολυπλοκότεροι.
Για να ξεφύγουμε, όμως, από τους ορισμούς και τις διαπιστώσεις οφείλουμε να αποδεχτούμε πως έχουμε ένα υπαρκτό πρόβλημα βίας και εκφοβισμού στο χώρο του σχολείου και ότι το σχολείο αποτελεί το πλέον κατάλληλο περιβάλλον για αποτελεσματική παρέμβαση και περιορισμό του. Το τι είναι και τι δεν είναι βία και εκφοβισμός στο χώρο του σχολείου δεν είναι αντικείμενο του παρόντος άρθρου να αναλυθεί. Έχει δημοσιευθεί πλήθος εργασιών που αναλύουν πλήρως το πρόβλημα. Ούτε οι στρατηγικές της αντιμετώπισης αφού ο βασικός στόχος είναι να επισημάνει την αστοχία του όρου και τις αρνητικές επιδράσεις που μπορεί αυτό να έχει. Δεν μπορεί όμως να μην επισημανθεί πως η κατεύθυνση που έχει δοθεί από την εκάστοτε ηγεσία του υπουργείου Παιδείας έως τώρα δίνει περισσότερο βάρος στην καταγραφή και αντιμετώπιση των κρουσμάτων παρά στην πρόληψη του προβλήματος. Στο ίδιο πνεύμα κινείται και η εκστρατεία ενημέρωσης που στοχεύει στην ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης η οποία σε πολλές περιπτώσεις καταλήγει περισσότερο σε ενίσχυση παρά σε αποδυνάμωση του φαινομένου με την υπερπροβολή του ισχυρού (νταή) και την πρόκληση συναισθημάτων συμπόνιας για τον αδύναμο (θύμα), με το μήνυμα τελικά να γίνεται συγκεχυμένο και ασαφές και ως εκ τούτου αχρείαστο έως επικίνδυνο!
*Ο Γιώργος Μαρκογιαννάκης είναι δάσκαλος Τ.Ε. στο 2ο Δ.Σ. Παλλήνης
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
