Alfavita Newsroom
Στις οδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων το περιμέναμε η αλήθεια, σε οδηγίες, επίσης, μας ήρθε –μόνο που ήταν οι οδηγίες για τη διδασκαλία μαθημάτων Κοινωνικών Επιστημών. Το γιατί, αφορά, σε κάθε περίπτωση, την ένταξη πλέον του διδακτικού αντικειμένου της Ιστορίας στη χορεία των κοινωνικών μαθημάτων –ένταξη που προφανώς συμφωνεί με τη σύγχρονη κατηγοριοποίηση των προγραμμάτων σπουδών και τις τελευταίες έρευνες σχετικά. Αλλά δεν είναι εκεί το ζήτημα.
Στο ΦΕΚ 959 Τ.Β./21-03-2019 με θέμα «Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Ιστορίας των Α΄, Β΄ και Γ΄ τάξεων του Γυμνασίου», όπως αυτό επικαιροποιείται και συγχρόνως τίθεται σε ισχύ για την τρέχουσα σχολική χρονιά 2019-20 (;;) με τις «Οδηγίες για τη διδασκαλία μαθημάτων Κοινωνικών Επιστημών» της Γενικής Δ/νσης Σπουδών του ΥΠΑΙΘ, περί τα μέσα αυτού του Σεπτέμβρη, υπάρχει όντως ζήτημα. Ή, μάλλον, πολλαπλά ζητήματα –οργανωτικής φύσης, διδακτικής αποτελεσματικότητας, παιδαγωγικού προσανατολισμού, ίσως ακόμη και προσδιορισμού του ίδιου του διδάσκοντος το μάθημα της Ιστορίας. Και εξηγούμαι.
Είναι σχεδόν πάγια πολιτική, εδώ και κάποια χρόνια, να διδάσκονται γνωστικά αντικείμενα που η ύλη τους «ταλαντεύεται» ανάμεσα σε εγχειρίδια διαφορετικών τάξεων. Ένας φιλόλογος του Γυμνασίου λ.χ. καλείται να διδάξει την Αρχαία Ελληνική Γλώσσα της Β’ τάξης με πισωγυρίσματα στο αντίστοιχο εγχειρίδιο της Α’ τάξης, αφού η μέχρι πρότινος ύλη της Α’ έχει περιοριστεί και της Β’ τάξης αντλεί από την αντίστοιχη της Α΄. Κι αυτό γίνεται καιρό. Χωρίς να έχει, στο μεταξύ, αλλάξει η ανατύπωση των σχετικών εγχειριδίων. Όμως και σε αυτή την περίπτωση, ακόμη, ίσως αυτό το ιδιόρρυθμο «μπρος πίσω» να γίνεται ανεκτό, δεδομένης της συνθήκης ότι πρόκειται για ύλη που μπορεί να υποστηριχτεί, ως έναν βαθμό, από το εγχειρίδιο.
Το προαναφερθέν, ωστόσο, ΦΕΚ ανοίγει νέους δρόμους στην εκπαίδευση, πρωτόγνωρους. Τα υπάρχοντα σχολικά εγχειρίδια της Ιστορίας σχεδόν καταργούνται ή, για να είμαστε περισσότερο ακριβείς, κατακερματίζονται και επανεμφανίζονται. Ως νέο εκπαιδευτικό υλικό, με εμπλουτισμένες έννοιες προς διδασκαλία, με πολυσχιδές υποστηρικτικό υλικό, με πολλαπλές προτάσεις δραστηριοποίησης και αξιολόγησης –χωρίς καν την ανάγκη να εμφανιστεί νέο σχολικό εγχειρίδιο, χωρίς καν μια διεξοδική ενημέρωση, έτσι… στο παραπέντε.
Η περίπτωση της Ιστορίας της Β΄ τάξης Γυμνασίου (Μεσαιωνική και Νεότερη, έως πρότινος) είναι χαρακτηριστική. Στην απόλυτα ορθή –κατά την άποψή μου- εκκίνηση της διδασκαλίας, κατά την οποία προτείνεται η εξοικείωση με τις έννοιες του ιστορικού χρόνου και τη δυναμική (αξία ή απαξία) των ιστορικών πηγών και, ενδεχομένως, στην επίσης λογική επόμενη πρόταση για σύνδεση με την περίοδο στην οποία σταμάτησε η ύλη της προηγούμενης τάξης (πιθανόν με αυξημένο προτεινόμενο χρόνο αναφοράς τις τέσσερις διδακτικές ώρες), έρχεται να ακολουθήσει… το χάος! Οι μαθητές θα διδαχτούν για την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης και για τη θρησκευτική πολιτική του Κωνσταντίνου Α’ (σελ. 7-9 του σχολικού βιβλίου) και μετά θα πρέπει να γίνει λόγος για τους αιρετικούς και τους ειδωλολάτρες του Βυζαντίου (υπάρχει σχετική προσέγγιση στις σελ. 13-14), αλλά και για τους Εβραίους της αυτοκρατορίας, για τους οποίους δεν υπάρχουν αναφορές (εκτός, βεβαίως, από μια μικρή αναφορά στο ότι οι Εβραίοι ήσαν «οι μεταπράτες του διεθνούς εμπορίου», σελ. 29). Κι αφού, έπειτα, προσεγγιστούν οι πτυχές της βασιλείας του Ιουστινιανού και το πολιτιστικό του έργο (σελ. 16-18), οι μαθητές θα πρέπει να διδαχτούν τις εισβολές στην αυτοκρατορία των Περσών, Αβάρων και Σλάβων –μαζί και των Λομβαρδών, για τους οποίους παρεμπιπτόντως δεν υπάρχουν σχετικές αναφορές. Και αν για τον διδάσκοντα, το να πρέπει να συγκεντρώσει όλο το υλικό για τους προαναφερθέντες λαούς από αρκετές διαφορετικές σελίδες του σχολικού βιβλίου (19-20, 23, 26) είναι οργανωτικά και διδακτικά «δύσκαμπτο», για τον μαθητή είναι εξαιρετικά τραχύ και ίσως αποτρεπτικό.
Η συνέχεια, όμως, είναι ακόμη χαρακτηριστικότερη. Διότι στην ενότητα «Πρώιμος Μεσαίωνας στη Δύση» (σημ. δεν υπάρχει αντίστοιχη ενότητα στο υπάρχον σχολικό εγχειρίδιο και το αυτό συμβαίνει και σε αρκετές περιπτώσεις στη συνέχεια) προτείνεται να διδαχτεί η μεγάλη μετανάστευση των λαών (μεταβαίνουμε από την 26 που σταματήσαμε στη σελ. 86) και μαζί να διδαχτούν και οι γερμανικοί λαοί και οι Ούννοι (σελ. 11 και όχι πλήρες υλικό, εννοείται) και, επιπλέον, να φτιαχτεί υλικό από τον διδάσκοντα για τους Αγγλοσάξονες, τους Βουργουνδούς και τους Αλεμάνους –εκτός κι αν αρκεί ίσως η απλή αναφορά. Αμέσως μετά προτείνεται να προσεγγιστεί ο μετασχηματισμός της αυτοκρατορίας (σχετικό υλικό στις σελ. 11-12, 20, 32-33, 48-49, 50-51) και κατόπιν να τονιστεί ο εξελληνισμός της (σελ. 20), αλλά και η γλώσσα των Ευαγγελίων και η εκκλησιαστική ρητορική (χωρίς αντίστοιχο υλικό). Εν συνεχεία, θα πρέπει να γίνει λόγος για τη δυτική Εκκλησία (σποραδικές αναφορές στις σελ. 87, 90, 92, 98 και πλήρες κεφάλαιο, χρόνια εκτός ύλης, σελ. 99-100), ενώ αμέσως μετά θα πρέπει να συζητηθούν ζητήματα δημογραφικά, συγκοινωνιών, εμπορικών δικτύων, αγροτικής πολιτικής και παρακμής των πόλεων (!!) και ιστορικοί όροι όπως «θεσμός φιλοξενίας», «ρομανικές και γερμανικές γλώσσες», «λατινική γλώσσα» -για τα οποία υπάρχουν επίσης σποραδικές αναφορές και κεφάλαιο εκτός ύλης μέχρι πέρυσι (αντίστοιχα από το τέλος, σελ. 94-98 και 91-93, 87, 88, 84 –και ίσως κάπου αλλού που πιθανώς να μου διαφεύγει).
Η πορεία της διδασκαλίας είναι πανομοιότυπη και για τη συνέχεια: Το Ισλάμ κατακτά τον κόσμο (επιστροφή στις σελ. 26-28, 29-30, αλλά υπάρχουν και αναφορές σε κατοπινές σελ., όπως λ.χ. στις 46, 49) και μετά πάλι στη Μεροβίγγεια και Καρολίδεια δυναστεία και τον Καρλομάγνο (σελ. 86-90), για τα οποία τίθεται το ζήτημα της αλληλοεπικάλυψης ή, απλώς, της πρότερης διδασκαλίας, αφού το διδακτικό αυτό υλικό χρησιμοποιήθηκε στις αναφορές στη δυτική Εκκλησία (εκτός κι αν αυτά δεν έπρεπε να αναφερθούν τότε και το ζήτημα της εκκλησίας να φαίνεται ως αυτοφυές), ενώ στη συνέχεια ο διδάσκων θα μεταβεί στους Βίκινγκς (αναφέρονται ως Ρως στο υπάρχον εγχειρίδιο) στη σελ .43 και στους Μαγυάρους (δεν υπάρχει σχετικό υλικό, παρά μόνον αναφορές στην περίοδο της κρίσης της αυτοκρατορίας τον 11ο αιώνα (σελ. 53) και έμμεσα στην ιστορία του Ιωάννη Κομνηνού αμέσως μετά.
Αξίζει να αναφερθούν δύο ακόμη σημεία –παρότι το ζήτημα έχει, θεωρώ, γίνει κατανοητό: πρώτον οι σταυροφορίες που θα πρέπει να ενταχθούν στη μεταξύ Δύσης και Ανατολής σχέση της αυτοκρατορίας, αλλά και μετά από άλλες αναφορές [στην οικονομία, στη Χανσεατική ένωση (!!) και στις ιταλικές πόλεις], ως αυτοτελές πια κεφάλαιο της ιστορίας. Και το δεύτερο ζήτημα είναι «η μικρή εποχή των Παγετώνων», με πρόσθετες έννοιες τον λιμό, τη δημογραφική πτώση και την κλιματική αλλαγή, οι οποίες ίσως θα πρέπει να αναζητηθούν ως υλικό από τον διδάσκοντα –όπως, άλλωστε και η προτεινόμενη αμέσως μετά υποενότητα για τις διώξεις των Εβραίων από την Αγγλία, τη Γαλλία και την Ισπανία.
Τίθενται, λοιπόν, μια σειρά από ζητήματα: κατά πρώτον εάν μπορεί ένας μαθητής να παρακολουθήσει (και εν συνεχεία να αφομοιώσει) την ύλη μεταβαίνοντας από την αρχή στο τέλος κι έπειτα στο μέσον και πάει λέγοντας. Αν όχι ορθό παιδαγωγικά, είναι σίγουρα διδακτικά ανέντιμο και οργανωτικά αδύναμο κάτι τέτοιο. Έπειτα, πώς είναι εφικτή μια τόσο ριζική ανανέωση της ύλης χωρίς υποστηρικτικό εγχειρίδιο; Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι ο εκπαιδευτικός οφείλει να οργανώνει εκείνος την ύλη και να μη μένει στο σχολικό εγχειρίδιο. Εν μέρει ορθό το επιχείρημα, όχι όμως και εν συνόλω. Διότι από εδώ ανακύπτει το τρίτο ζήτημα: ο εκπαιδευτικός κρίνει από μόνος του; Με την απόλυτη ελευθερία που ίσως συναντάται σε χώρες πιο φιλελεύθερες ή πιο προηγμένες, κατ’ άλλους, στα εκπαιδευτικά; Γιατί εάν μπορεί να εκλέγει τη διδακτέα ύλη, τότε αυτομάτως είναι επαρκής και για συγγραφέας σχολικών εγχειριδίων και, ίσως ίσως, αυτό ως συνθήκη να ακυρώνει όχι μόνον διαδικασίες ανάλογες αλλά ακόμη και την ίδια τη δομή της βιβλιοκεντρικής προσέγγισης που ισχύει –θαρρώ- ακόμη.
Δεν μπορώ να ξέρω πώς προέκυψε αυτή η τεράστια αλλαγή στην ύλη της Ιστορίας για τη Β’ τάξη (ανάλογες διαπιστώσεις, τηρουμένων των αναλογιών, μπορεί κανείς να κάνει βεβαίως και στη Γ’ Γυμνασίου) και από Βυζαντινή Ιστορία κατά το μέγιστο της ύλης να μετατρέπεται σε ευρωπαϊκή ιστορία, με ανάμειξη θρησκειών και φυλών, με κοινωνικές και οικονομικές προεκτάσεις πολύ πέρα ίσως κι από τις ποθητές ακόμη δυνατότητες πρόσληψης των μαθητών μας. Πάντα υπάρχουν ειδικοί και οπωσδήποτε αυτοί στοχάζονται καλύτερα. Ίσως εκεί να εντοπίζεται, όμως, το τέταρτο ζήτημα: στοχάστηκαν οι ειδικοί λαμβάνοντας υπόψη τις τελευταίες έρευνες για το κατά πόσον διαβάζουν αυτές (και όχι μόνον αυτές) οι ηλικίες ιστορία; Κι αν ναι (το προφανές), συγκεράστηκε αυτός ο στοχασμός με τον αντικειμενικά μεγάλο όγκο της προτεινόμενης ύλης και, μάλιστα, υπό διπλή μορφή -γνώσης και κρίσης;
Οι Έλληνες μαθητές είναι ικανοί μαθητές. Και ταλαντούχοι. Και, μάλλον, ευρηματικοί. Είναι, όμως, και κοινωνοί μιας κοπιώδους καθημερινής σύμπραξης: μιας ζύμωσης πολλών ταχυτήτων, σε επτάωρη κλίμακα, με απαιτήσεις σε ποικίλα αντικείμενα και με διαρκώς ογκούμενες απαιτήσεις. Συχνά, επίσης, βλέπουν στην εκπαίδευση… το κενό. Και τους εκπαιδευτικούς ως συστηματικούς καταπιεστές τους –αν και όχι δίκαια, πάντα, αφού όλοι οι εκπαιδευτικοί προσπαθούν να γεμίσουν ή να εξαφανίσουν αυτό το κενό. Χρειάζονται, όμως, οι εκπαιδευτικοί και τα κατάλληλα εργαλεία. Τη φαντασία την έχουν. Και την ευρηματικότητα. Και το σθένος να αναμετρηθούν με το χάος της διαρκώς ατελεύτητης διδακτικής ύλης. Δεν είναι, όμως, θαυματοποιοί, ούτε και νομιμοποιούνται να είναι, άλλωστε, συντηρώντας την –αντιεπιστημονική και απαράδεκτη- πεποίθηση ότι το θαύμα υπερισχύει της ασφαλούς γνώσης και της επιστήμης. Χρειάζονται, επομένως, τα απαραίτητα εργαλεία. Τα οποία δίνει πάντα ένας σωστά θωρακισμένος εκπαιδευτικός φορέας. Και, τέλος, χρειάζεται και χρόνος: για προετοιμασία και για προσωπική θωράκιση του εκπαιδευτικού. Με την οποία θα ενισχύσει ή, καλύτερα, θα προκαλέσει επιστημονικά και δημιουργικά τον μαθητή του.
Το μόνο, επομένως, που δε χρειάζεται είναι βιασύνη.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
