Alfavita Newsroom Στην ανάγκη συνέχισης του προγράμματος ένταξης των παιδιών της μουσουλμανικής μειονότητας στην εκπαίδευση αναφέρθηκε ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Νίκος Φίλης μιλώντας χθες στην εκδήλωση του προγράμματος «Ένταξη και εκπαίδευση μουσουλμανόπαιδων» (1997-2019) στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ο πρώην υπουργός Παιδείας επισήμανε τις τέσσερις σημαντικές πρωτοβουλίες που ελήφθησαν τα τελευταία είκοσι χρόνια σχετικά με την εκπαίδευση μουσουλμανόπαιδων και στις αντιδράσεις που δημιούργησαν.
Στο τραπέζι συζήτησης πήραν ακόμα μέρος οι πρώην υπουργοί Μαριέττα Γιαννάκου και Γιώργος Πεταλωτής καθώς και οι Κωστής Παπαϊωάννου, Γιώργος Μόσχος, Σαμή Καραμπουγιούκογλου και Παντελής Μπουκάλας. Συντόνιζε ο Παύλος Τσίμας.
Ακολουθεί η ομιλία του Ν. Φίλη:
«Κυρίες και κύριοι,
Ευχαριστώ για την πρόσκλησή σας.
1) Ξεκινώ από τον τίτλο του τραπεζιού μας. «Πολιτική για την ένταξη και την εκπαίδευση των παιδιών της μειονότητας». Είναι εύστοχη η διατύπωση, αντί της συνήθους «μειονοτική εκπαίδευση» - που στενεύει και απομειώνει το περιεχόμενο, ταυτίζοντάς το αποκλειστικά με τα μειονοτικά σχολεία (δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια) στη Θράκη, ενώ η εκπαίδευσης των παιδιών και ενηλίκων της μειονότητας, αφορά όλες τις βαθμίδες ως και την αντισταθμιστική εκπαίδευση, την εκπαίδευση ενηλίκων και τη δια βίου μάθηση, την ειδική αγωγή.
Έπειτα, η λέξη «ένταξη». Η ένταξη δεινοπαθεί ως πολιτική επιλογή ανάμεσα σε δύο άλλες: αφενός του κοινωνικού αποκλεισμού και αφετέρου της αφομοίωσης.
2) Θα επικεντρωθώ σήμερα στην περίοδο μετά τη στροφή του 1990-91. Τότε, που η οικουμενική κυβέρνηση Ζολώτα, μετά τα γνωστά γεγονότα στη Θράκη συμφώνησε μια νέα πολιτική για τη μειονότητα. Υπενθυμίζω επίσης τη διακήρυξη Μητσοτάκη για ισονομία και ισοπολιτεία μερικούς μήνες αργότερα, την εμβληματική νομοθέτηση της ποσόστωσης για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση από τον Γιώργο Παπανδρέου το 1996 και την έναρξη της μακροβιότερης, συστηματικότερης και πιο επιτυχημένης μεταρρυθμιστικής προσπάθειας για τη μειονοτική και διαπολιτισμική εκπαίδευση, τα 22 χρόνια της οποίας γιορτάζουμε και αναστοχαζόμαστε σήμερα. Με τη συμμετοχή μου σήμερα εδώ, στην εκδήλωση, θέλω να δηλώσω την ανάγκη το Πρόγραμμα αυτό, με τις βελτιώσεις που θα κριθούν αναγκαίες, να συνεχίσει την προσφορά του στα παιδιά της μειονότητας. Αυτό το νόημα έχει η συμμετοχή των εκπροσώπων των άλλων κομμάτων στο σημερινό πάνελ. Στάση που ανταποκρίνεται στις προσπάθειες που έχουν γίνει από όλες τις κυβερνήσεις μετά το 1990, με σοβαρά βήματα αλλά -οφείλουμε να παραδεχτούμε- και πισωγυρίσματα.
3) Θα σταθώ σήμερα σε μόνο δύο πτυχές της εκπαιδευτικής πολιτικής για τη μειονότητα.
Πρώτα στο θεσμικό πλαίσιο. Στη βασανιστική πορεία να ανακτήσει το υπουργείο Παιδείας την αυτονόητη αρμοδιότητά του για τα εκπαιδευτικά θέματα της μειονότητας. Παλιότερα, το υπουργείο Παιδείας συνέτασσε νόμους και προεδρικά διατάγματα τα οποία όμως σε όλα σχεδόν τα θεσμικά ζητήματα εξουσιοδοτούσαν άλλους κρατικούς υπεύθυνους και υπηρεσίες εκτός του υπουργείου Παιδείας να ασκήσουν πολιτική ενώ την τελική ευθύνη είχε το περίφημο γραφείο μειονοτικής εκπαίδευσης με κυρίαρχο ρόλο να διαδραματίζει η Υπηρεσία Πολιτικών Υποθέσεων του ΥΠΕΞ.
Να δώσω ένα παράδειγμα που δείχνει ότι αυτή η διαδικασία δεν έχει ακόμα πλήρως ολοκληρωθεί. Μόλις πριν ένα χρόνο, το τυπικά και μόνο ιδιωτικό μειονοτικό γυμνάσιο Ξάνθης που λειτουργούσε 55 (επαναλαμβάνω 55) χρόνια χωρίς άδεια λειτουργίας σε ένα σκόπιμα ασαφές πλαίσιο, απέκτησε νέα νομική μορφή και η διοίκησή του ανατέθηκε σε σχολική εφορεία, όπως ισχύει και για τα υπόλοιπα μειονοτικά σχολεία. Με την ευκαιρία, άλλαξε ριζικά στην κατεύθυνση του εκδημοκρατισμού και της διαφάνειας ο τρόπος εκλογής των σχολικών εφορειών που απαρτίζονται από γονείς και κηδεμόνες.
Τι προέβλεπε η Υπουργική Απόφαση του 2002 (υπουργία Ευθυμίου) που ήταν σε ισχύ μέχρι το 2018; Ότι ο γραμματέας αποκεντρωμένης διοίκησης (υπουργείο εσωτερικών) ήταν αυτός που διόριζε τις σχολικές εφορείες, επιλέγοντας μάλιστα κατά την απόλυτη κρίση του από μια λίστα με τους 15 πρώτους σε ψήφους υποψήφιους! Από το 2018 και μετά, τον διορισμό κάνει ο περιφερειακός διευθυντής εκπαίδευσης και φυσικά το αποτέλεσμα των εκλογών που διενεργούνται πλέον με απλή αναλογική είναι δεσμευτικό γι' αυτόν.
Ανάκτηση λοιπόν της ευθύνης άσκησης πολιτικής από το υπουργείο Παιδείας (και βέβαια όχι εκχώρηση της στο χαρτοφυλάκιο των θρησκευμάτων εντός αυτού), εκσυγχρονισμός, εκδημοκρατισμός και κανονικοποίηση του θεσμικού πλαισίου, διατηρώντας όσες εξαιρέσεις και ιδιαιτερότητες υπαγορεύονται από την πολιτική θετικών διακρίσεων αλλά και από τον ιστορικά και νομικά ιδιαίτερο τρόπο διαμόρφωσης της μειονοτικής εκπαίδευσης.
4) Έρχομαι τώρα στο επόμενο ζήτημα, κάνοντας σύντομη αναφορά σε τέσσερις σημαντικές πρωτοβουλίες που ελήφθησαν τα τελευταία είκοσι χρόνια και στις αντιδράσεις που δημιούργησαν.
α) Ποσόστωση για την εισαγωγή μουσουλμανοπαίδων στα πανεπιστήμια:
Το μέτρο θετικής διάκρισης που άλλαξε ριζικά τις στοχεύσεις, τα όνειρα και τις δυνατότητες κοινωνικής κινητικότητας των μαθητών της μειονότητας εντός Ελλάδας παρέμενε για πολλά χρόνια ελάχιστα γνωστό εκτός Θράκης. Χτυπήθηκε από πολλές πλευρές. Σημειώνω ότι η ποσόστωση εργαλειοποιήθηκε άγρια αλλά και πολύ έντεχνα από τους οπαδούς της βάσης του 10 για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αλλά και από φορείς της μειονότητας.
β) Μάθημα τουρκικής γλώσσας στο γυμνάσιο:
Το 2006, επί υπουργίας Μαριέττας Γιαννάκου αποφασίζεται η διδασκαλία της τουρκικής, ως προαιρετικό μάθημα στα γυμνάσια, για όλους. Η διδασκαλία δοκιμάζεται σε λίγα σχολεία για μία χρονιά και η πρωτοβουλία εγκαταλείπεται χωρίς δεύτερη σκέψη.
γ) Εκπαίδευση των δασκάλων του μειονοτικού - τουρκόγλωσσου προγράμματος των μειονοτικών σχολείων.
Με πρωτοβουλία της τότε ειδικής γραμματέως του υπουργείου Παιδείας Θάλειας Δραγώνα (υπουργία Άννας Διαμαντοπούλου) καταργείται η αλήστου μνήμης Ειδική Παιδαγωγική Ακαδημία Θεσσαλονίκης. Προβλέπεται η ίδρυση τομέα μειονοτικής εκπαίδευσης στο Παιδαγωγικό Τμήμα του ΑΠΘ και η εισαγωγή στο τμήμα φοιτητών από τη μειονότητα με ειδική ποσόστωση, προκειμένου στο εξής οι δάσκαλοι του τουρκόγλωσσου προγράμματος να έχουν πανεπιστημιακή μόρφωση.
Η Δραγώνα παραιτείται, φοιτητές της μειονότητας εισάγονται έκτοτε στο τμήμα, κάποια μαθήματα προσφέρονται - αλλά όχι το μάθημα της τουρκικής γλώσσας και η διδακτική της!!! - ο τομέας λειτουργεί άτυπα αλλά δεν κατοχυρώνεται με ΦΕΚ και το 2014 επί υπουργίας Λοβέρδου προβλέπεται η πλήρης κατάργησή του και η αντικατάστασή του από ένα πρόγραμμα μετεκπαίδευσης αποκλειστικά για μειονοτικούς απόφοιτους παιδαγωγικών τμημάτων στο ΔΠΘ. Και φτάνουμε στο 2017, όταν επί υπουργίας Γαβρόγλου ο τομέας θεσμοθετείται και επίσημα με όλες τις προβλέψεις για τα προσφερόμενα μαθήματα και τα επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων.
Η οργανωμένη μειονότητα αντέδρασε χλιαρά θετική, αλλά ο τότε πρύτανης του ΔΠΘ πρωτοστατεί σε μια άγρια κινδυνολογία, σύμφωνα με την οποία η μόνη εθνική επιλογή είναι το Δημοκρίτειο και το εκεί διδασκαλείο. Η κατάσταση περιπλέκεται όταν ο τότε υπουργός Γαβρόγλου προώθησε την ίδρυση της κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών στη Θεολογική του ΑΠΘ. «Εισβολή των Τούρκων στη Θεσσαλονίκη και το ΑΠΘ», «θέλουν έδρες τώρα οι Τούρκοι» γράφουν αρκετές δεξιές εφημερίδες, τις οποίες αναπαράγουν δεκάδες sites. Σε κοινοβουλευτικό επίπεδο, η διάταξη υπερψηφίστηκε από ΣΥΡΙΖΑ, ΑΝΕΛ, ΠΑΣΟΚ, ΠΟΤΑΜΙ και ΚΚΕ και καταψηφίστηκε από τη ΝΔ, τη Χρυσή Αυγή και την Ένωση Κεντρώων.
δ) Τέταρτο και τελευταίο παράδειγμα, αυτό του πιλοτικού προγράμματος για τα δημόσια νηπιαγωγεία της Θράκης σε αμιγώς μειονοτικούς οικισμούς. Η πολιτική απόφαση και ο σχεδιασμός του έγιναν όταν ήμουν υπουργός παιδείας και η υλοποίησή του επί υπουργίας Γαβρόγλου. Το πρόγραμμα αυτό που εκπονήθηκε από το ΙΕΠ προέβλεπε την αξιοποίηση της μητρικής γλώσσας στην εκπαιδευτική διαδικασία μέσω της παρουσίας στην τάξη, εκτός της νηπιαγωγού, και μιας συνεργάτριας, απόφοιτης τμήματος νηπιαγωγών, που να προέρχεται από τη μειονότητα και να γνωρίζει τη μητρική γλώσσα των παιδιών. Είτε αυτή είναι τα τουρκικά, είτε σε ορισμένους οικισμούς στο νομό Ξάνθης τα πομακικά. Οι περισσότεροι και οι περισσότερες σε αυτή την αίθουσα γνωρίζετε ότι τα παιδιά των τεσσάρων και πέντε ετών που ζουν σε αμιγείς οικισμούς δεν γνωρίζουν να πουν στα ελληνικά ούτε καλημέρα. Η στόχευση του προγράμματος ήταν λοιπόν προφανής. Ευκολότερη κοινωνικοποίηση, αναγνώριση της αλλογλωσσίας, επιτρεπτικότητα στην έκφραση των συναισθημάτων και εντέλει καλύτερη εκμάθηση των ελληνικών και προετοιμασία για το δημοτικό, μέσω της αξιοποίησης της μητρικής γλώσσας.
Τι παρακολουθήσαμε ήδη από την ανακοίνωση του προγράμματος και καθ΄όλη τη διάρκεια της πρώτης χρονιάς εφαρμογής του; Σφοδρή επίθεση από τους δύο διδασκαλικούς συλλόγους Ξάνθης και Ροδόπης και ακολούθως ορυμαγδό αντιδράσεων (μεταξύ άλλων από τους επιχώριους μητροπολίτες σε κοινή επιστολή τους) και εξαιρετικά αρνητική δημοσιότητα σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.
Τις αντιδράσεις αυτές, των οποίων το αποτύπωμα μπορεί εύκολα κάποιος να εντοπίσει στο διαδίκτυο, διαδέχθηκε με την έναρξη του προγράμματος μια απεργία έξι εβδομάδων της ΔΟΕ στα συγκεκριμένα έξι σχολεία (επαναλαμβάνω έξι εβδομάδων) και ακολούθως ένα είδος λευκής απεργίας κάποιων εκπαιδευτικών που περιελάμβανε την άρνηση συνεργασίας με τη συνεργάτρια από τη μειονότητα ή ακόμα ακόμα και την άρνηση εισόδου της τελευταίας στο σχολείο. Από τη μεριά της οργανωμένης μειονότητας, οι αντιδράσεις υπήρξαν από χλιαρά θετικές έως αρνητικές λόγω της διεκδίκησης ίδρυσης μειονοτικών νηπιαγωγείων και λόγω του ότι το πρόγραμμα αναγνώριζε ότι κάποια νήπια έχουν μητρική γλώσσα τα πομακικά. Τη δεύτερη χρονιά εφαρμογής του, το πρόγραμμα επεκτάθηκε σε 15 σχολεία, λειτούργησε πιο ομαλά με δύο, τρεις εξαιρέσεις και τώρα αναμένουμε την επιστημονική του αποτίμηση. Πολύ φοβάμαι όμως ότι δεν υπάρχει βούληση από τη νέα κυβέρνηση για συνέχισή του με οποιονδήποτε τρόπο.
Ποιο είναι το συμπέρασμα από τα παραπάνω παραδείγματα; Μπορεί κάποιος να βρει λάθη στο σχεδιασμό και στον τρόπο υλοποίησης των παραπάνω πρωτοβουλιών. Μπορεί να δεχθεί με καλή πίστη ότι η εκπαιδευτική κοινότητα, οι γονείς και η κοινή γνώμη επιδεικνύουν συχνά συντηρητικά ανακλαστικά όταν πρόκειται για καινοτόμες μεταρρυθμίσεις.
Η μεγάλη εικόνα όμως είναι ότι οι εκατέρωθεν αντιδράσεις όπως παρουσιάστηκαν συνδέονται ευθέως με την κοινή λογική, το αόρατο νήμα που συνδέει τις παραπάνω πολιτικές πρωτοβουλίες. Και οι τέσσερις αυτές παρεμβάσεις στόχευαν άμεσα ή έμμεσα στη δημιουργία όσμωσης ανάμεσα στην πλειονότητα και τη μειονότητα, στην όσο το δυνατό πιο ισότιμη επικοινωνία και στο σπάσιμο των στεγανών. Όλες αυτές οι πρωτοβουλίες γνώρισαν την έντονη αντίδραση από συγκεκριμένες μερίδες τόσο σε τοπικό επίπεδο από την πλειονότητα όσο και από τη μειονότητα αλλά και σε πανελλαδικό επίπεδο και στον πολιτικό κόσμο της χώρας.
Κυρίες και κύριοι,
Γνήσιος εκφραστής, πρωτοπόρος μάλιστα, αυτής της γνήσια ενταξιακής αντίληψης που δεν στοχεύει στον ακρωτηριασμό της ταυτότητας του άλλου είναι και το πρόγραμμα το οποίο σήμερα αποτιμάμε μετά από είκοσι δύο χρόνια λειτουργίας. Γι' αυτό αντιμετώπισε -και αυτό - ισχυρές αντιδράσεις, χρόνιες αντιστάσεις και έντονη πολεμική.
Έτσι, από τη μια μεριά, οι παρακαταθήκες μένουν, από την άλλη τι τελικώς θα επιτευχθεί εξαρτάται από το δικό μας αγώνα και τη διαμόρφωση οριζόντιων συγκλίσεων στο πολιτικό σύστημα, που θα αντιμετωπίζουν αποφασιστικά τις ανορθολογικές αντδράσεις που αυτή τη περίοδο στη χώρα μας και σε όλη την Ευρώπη εξαπλώνονται απειλητικά με αφορμή το μεταναστευτικό = προσφυγικό θέμα. Γιατί η αποτίμηση που γίνεται σήμερα του προγράμματος, αποτίμηση επιστημονική και πολιτική, δεν πρέπει να γίνεται ερήμην της συγκυρίας. Με βάση την εμπειρία που αποκτήθηκε, θα πρέπει να δώσουμε τώρα και την άλλη μεγάλη μάχη, αυτή της εκπαίδευσης και ένταξης των προσφυγόπουλων από τη Συρία και αλλού και τους κλιματικούς πρόσφυγες αύριο.
Σας ευχαριστώ πολύ».
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 27/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
