Από την Υπατία στη Μαρί Κιουρί

Του Θανάση Κοπάδη* 

Με τον όρο αριστοτελισμός εννοούμε τη συνέχιση του φιλοσοφικού έργου του Αριστοτέλη τόσο στην εποχή του Βυζαντίου και του δυτικού Μεσαίωνα, όσο και στην εποχή των Νεότερων Χρόνων. Η υποδοχή που είχε η αριστοτελική θεωρία από τον 4ο αιώνα και μετά μάλλον ήταν μικρή.

Αρχικά, ο άνθρωπος ως μαθηματικό ον είναι αντανάκλαση του Θεού, άρα αρσενικός. Η γυναίκα εξοστρακίζεται από τα μαθηματικά και τη φυσική σχεδόν ολοκληρωτικά. Οι άντρες μαθηματικοί γίνονται οι ιεροφάντες που ανακαλύπτουν τη θεία γεωμετρική ομορφιά και ερμηνεία του σύμπαντος. Για να μη ριχτούν στην πυρά σαν μάγοι έπρεπε να συμβαδίσουν με την καθολική εκκλησία. Από την άλλη, για τους φυσικούς, ο Θεός ήταν βολικός. Κάλυπταν κάθε κενό στις γνώσεις και την έρευνά τους με την παρουσία Του.

-"Γιατί δε συγκρούονται τα άστρα που έλκονται μεταξύ τους;"

-"Τα εμποδίζει ο Θεός"
Για τις γυναίκες όμως τα πράγματα δεν έγιναν πολύ καλύτερα ούτε με το Διαφωτισμό. Το πλαίσιο ήταν τόσο απαγορευτικό για αυτές που, όπως φαίνεται, ανάμεσα στην Υπατία και τη Μαρί Κιουρί , δηλαδή από τον τέταρτο αιώνα έως στις αρχές του εικοστού, ελάχιστες γυναίκες ξεγλίστρησαν και ασχολήθηκαν με τις θετικές επιστήμες και αυτές όμως θάφτηκαν.

Η πρώτη είναι η Μαρία Βίνκελμαν (1670-1720). Μια εκπληκτική γυναίκα η οποία μορφώθηκε από τον πατέρα της και λάτρευε την αστρονομία. Πώς θα μπορούσε όμως να αφοσιωθεί αποκλειστικά σε αυτήν; Μόνη λύση ήταν να παντρευτεί έναν αστρονόμο πατέρα-σύζυγο, μεγαλύτερο της κατά 30 χρόνια. Ενώ ο ένας κοιμόταν, η άλλη κοίταζε τα άστρα με το τηλεσκόπιο. Έτσι εντόπισε έναν καινούριο κομήτη, γεγονός εξαιρετικής σπανιότητας για την εποχή της, αλλά το εύρημα αποδόθηκε στο σύζυγό της. Και βέβαια ποτέ δε θέλησε η επιστημονική κοινότητα να την αναγνωρίσει. Η ζωή δύο εξ αυτών μου έκανε περισσότερο εντύπωση και τις αναφέρω.

Η δεύτερη είναι μια εξαιρετική γυναίκα και πραγματικά μεγάλη μαθηματικός, η Σοφί Ζερμαίν (1776-1831). Ήταν Γαλλίδα και εκτός από τα μαθηματικά ασχολήθηκε με τη φυσική και τη φιλοσοφία, αλλά κανείς δεν την ήξερε. Παρά την αντίθεση των γονιών της και τις δυσκολίες της ανδροκρατούμενης κοινωνίας της εποχής της, κατάφερε να μορφωθεί διαβάζοντας μόνη της τα βιβλία που έβρισκε στη βιβλιοθήκη του πατέρα της. Είχε συστηματική αλληλογραφία με διάσημους μαθηματικούς, όπως τον Λαγκράνζ και τον Γκάους, χρησιμοποιώντας αρχικά το ανδρικό όνομα Λε Μπλαν, ενός φοιτητή που είχε εγκαταλείψει τις σπουδές του και είχε φύγει από το Παρίσι.

Όταν ο Ναπολέων το 1807 κατέλαβε τη Γερμανία, οι Γάλλοι επέβαλαν πολεμική αποζημίωση στους Γερμανούς και ο Γκάους έπρεπε να πληρώσει το μερίδιο του (2000 φράγκα) που δεν τα είχε. Ζήτησε λοιπόν με επιστολή του από το Γάλλο συνάδελφο του Λε Μπλαν ρουσφέτι, να μεσολαβήσει δηλαδή στο Γάλλο στρατηγό και να μην τα πληρώσει. Και τότε κατάπληκτος ο μέγας Γκάους "έπεσε" πάνω σε μια όμορφη τριαντάρα κυρία την Σοφί Ζερμαίν. Πήρε όνομα άνδρα για να την πάρει σοβαρά και να μην πετάξει ενδεχομένως ο Γκάους τις επιστολές της.

Αυτή η γυναίκα έκανε τη μεγαλύτερη πρόοδο προς την επίλυση του ιστορικού "τελευταίου" θεωρήματος του Φερμά που παρέμεινε άλυτο μυστήριο για 350 χρόνια και σχετικά πρόσφατα βρήκε τη λύση του.

Εξαιτίας των προκαταλήψεων δε σταδιοδρόμησε ως μαθηματικός και για όλη της τη ζωή εργαζόταν μόνη της. Αναγνωρίζοντας τη συμβολή της στην πρόοδο των μαθηματικών, 6 χρόνια μετά τον θάνατό της, της απονεμήθηκε τιμητικό πτυχίο από το πανεπιστήμιο Γκέτινγκεν και τιμώντας τα 100 χρόνια από τη γέννησή της θεσμοθετήθηκε από την Ακαδημία επιστημών το μεγάλο βραβείο Σοφί Ζερμαίν.

Για την ιστορία από τα 440 Νόμπελ για την επιστήμη (φυσική, χημεία, ιατρική) έχουν δοθεί μέχρι σήμερα μόνο 10 σε γυναίκες, πράγμα που μας κάνει να αναρωτιόμαστε πόσες Σοφί Ζερμαίν και Μαρί Κιουρί χάθηκαν μέσα στον ανδροκρατούμενο κόσμο των θετικών επιστημών και πόσα αξιόλογα γυναικεία μυαλά στερήθηκε η ανθρωπότητα.

Η Διεθνής Ημέρα Γυναικών και Κοριτσιών στην Επιστήμη έχει καθιερωθεί με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ και τιμάται κάθε χρόνο στις 11 Φεβρουαρίου.

*Μαθηματικός - Συγγραφέας

Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα

ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση

Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό

ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)

Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11

ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ

2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη

Ακολουθήστε το Alfavita στo Google News Ακολουθήστε το Alfavita στo Viber