Διαβάζοντας κανείς το ΦΕΚ 140/20-1-2021 για τον προγραμματισμό, την εσωτερική και εξωτερική αξιολόγηση των σχολικών μονάδων μπορεί καταρχήν να συμφωνήσει στη συλλογική διαδικασία εκπαιδευτικού προγραμματισμού, στην επιλογή προτεραιοτήτων ανάλογα με το συγκεκριμένο πλαίσιο και τις ανάγκες των σχολείων, στο σχεδιασμό εστιασμένων δράσεων για την επίτευξη των προτεραιοτήτων και στην ανάγκη εσωτερικής αξιολόγησής τους. Εξ αρχής αναφέρω ότι διαφωνώ με την εξωτερική αξιολόγηση για λόγους που θα εξηγήσω παρακάτω. Όμως, ο προγραμματισμός και η αποτίμηση της δράσης των σχολείων γινόταν και πριν το συγκεκριμένο ΦΕΚ χωρίς να ακολουθείται απαραίτητα μια συστηματική και συλλογική διαδικασία. Ποιες είναι λοιπόν οι επιφυλάξεις και για ποιο λόγο εγείρονται;
Η θετική λοιπόν προδιάθεση με την οποία κανείς ξεκινά μελετώντας την πρόσφατη Yπουργική Aπόφαση αναιρείται στην πορεία καθώς εντοπίζονται αρκετές αντιφάσεις ανάμεσα στην πρόθεση της κυβέρνησης να βελτιώσει την εκπαίδευση και στην εκπαιδευτική πολιτική που υλοποίησε και επιλέγει να νομοθετήσει. Η κυβέρνηση χρησιμοποιεί το περίβλημα της αναβάθμισης της εκπαίδευσης ενώ η ίδια δεν εξασφαλίζει τις δομικές προϋποθέσεις αυτής της αναβάθμισης.
Το γεγονός αυτό συνδέεται και με τις επιφυλάξεις που διατυπώνει κανείς για το ποιος θα χρεωθεί την επάρκεια ή ανεπάρκεια των σχολείων στους άξονες και τους δείκτες που έχει ορίσει το Υπουργείο Παιδείας και αναμένει να γίνουν αποδεκτοί και να εφαρμοστούν από τους συλλόγους διδασκόντων με έναν παθητικό ρόλο.
Θέτοντας ως πρόταγμα την ανάδειξη της σχολικής μονάδας ως βασικού φορέα προγραμματισμού και αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου, η κυβέρνηση στοχεύει στο να χρεώσει την αποκλειστική ευθύνη για όλες τις ανεπάρκειες που θα εντοπιστούν στο σχολείο. Για παράδειγμα, πώς θα αξιολογηθεί ένα σχολείο στον άξονα 2 «ενιαία ενταξιακή εκπαίδευση»και στον άξονα 5 «φοίτηση- σχολική διαρροή» λαμβάνοντας υπόψη ότι τα κυβερνητικά μέτρα για την εξασφάλιση της φοίτησης των μαθητών και μαθητριών από συγκεκριμένα κοινωνικο-οικονομικά περιβάλλοντα στην τηλεκπαίδευση ήταν ανεπαρκή και οδήγησαν στον αποκλεισμό τους από αυτήν ή ότι τα σχολεία στελεχώθηκαν με το απαραίτητο ειδικό εκπαιδευτικό προσωπικό ή εκπαιδευτικούς τάξεων υποδοχής πολύ καθυστερημένα ή ότι δεν προβλέφθηκε η μετακίνηση των παιδιών προσφύγων από τους ανοικτούς χώρους φιλοξενίας στα σχολεία; Ποιος θα χρεωθεί τη σχολική διαρροή ή την αδυναμία προγραμματισμού των σχολείων;
Στον άξονα 1 «διδασκαλία, μάθηση και αξιολόγηση» υπάρχει ο δείκτης «ενίσχυση κριτικής σκέψης». Ποιος θα χρεωθεί την επάρκεια του σχολείου στον δείκτη αυτό τη στιγμή που επικρατεί στηδευτεροβάθμια εκπαίδευση, για παράδειγμα, ένα ασφυκτικό πλαίσιο διδακτικού χρόνου για την περάτωση της σχολικής ύλης, όπου υπήρξε μείωση ωρών για μαθήματα όπως η Πολιτική Παιδεία και κατάργηση της θεματικής εβδομάδας, όπου η έμφαση δίνεται στην ύλη και όχι στη μάθηση, όπου επιβάλλεται η τράπεζα θεμάτων; Ποια είναι η κριτική σκέψη που επιθυμούμε να διδάξουμε και να ενισχύσουμε στο σχολείο όταν τα παιδιά μαθαίνουν ότι για να τα πάνε καλά σε αυτό το σχολείο θα πρέπει να πειθαρχήσουν και να αποδεχθούν την πίεση της ύλης; Όταν προωθούμε μια στρεβλή αντίληψη ότι το σχολείο έχει να κάνει μόνο με τη μετάδοση γνώσεων και η σχολική επιτυχία με τις αντοχές που χρειάζεται να επιδείξουν και τις δυνατότητες των οικογενειών τους να τα στηρίξουν; Και όλα αυτά έχουν βέβαια σχέση και με τον θεματικό άξονα 3 που αφορά στην «πρόληψη και αντιμετώπιση της σχολικής βίας» σε ένα σχολείο που όμως παράγει έμμεση βία λόγω του θεσμικού πλαισίου και των ασφυκτικών πιέσεων που ανέφερα παραπάνω.
Ας σκεφτούμε όμως ότι με τους παραπάνω άξονες και δείκτες θα γίνει και η εξωτερική αξιολόγηση των σχολείων σε δεκάβαθμη κλίμακα από τους Συντονιστές Εκπαιδευτικού Έργου (ΣΕΕ) και θα κατατίθεται στο Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ). Ενώ δηλαδή οι ΣΕΕ στο πλαίσιο της δομής και του ρόλου του Περιφερειακών Κέντρων Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού (ΠΕΚΕΣ) είχαν υποστηρικτικό και ανατροφοδοτικό ρόλο, με το ΦΕΚ αυτό προστίθεται ο ρόλος τους ως εξωτερικών αξιολογητών των σχολείων, ενός ρόλου που δεν προβλεπόταν στις αρχικές τους αρμοδιότητες. Οι ΣΕΕ θα έχουν πρόσβαση στον απολογισμό του σχολείου μέσω του ΙΕΠ γεγονός που καταργεί έμμεσα το ρόλο των ΠΕΚΕΣ ως περιφερειακής δομής και οδηγεί στην αποξένωση των ΣΕΕ από τα ίδια τα σχολεία. Γιατί δεν αξιοποιείται η προηγούμενη εμπειρία από την εφαρμογή του Προεδρικό Διατάγματος 152/2013 για την αποτελεσματικότητα του συνδυασμού του αξιολογικού με του συμβουλευτικούρόλου; Η διερεύνηση του διπλού αυτού ρόλου έδειξε ότι σε πολλές περιπτώσεις οι ίδιοι οι σχολικοί σύμβουλοι θεωρούσαν ότι ο αξιολογικός ρόλος συγκρουόταν και καταργούσε το συμβουλευτικό και καθοδηγητικό τους ρόλο αλλά και τη σχέση τους με τους εκπαιδευτικούς μιας και δημιουργούσε ένα καθεστώς φόβου και καχυποψίας.
Είναι αναμενόμενο ότι το νεοφιλελεύθερομοντέλο που υποστηρίζει η κυβέρνηση θα συνδέσει τη χρηματοδότηση των σχολείων ανάλογα με την αξιολόγησή τους, όπως παρόμοια έκανε στην αντίστοιχη νομοθέτηση για τα Πανεπιστήμια μέσω της σύνδεσής της χρηματοδότησής τους με τον αριθμό φοιτητών/φοιτητριών και τη σύνδεση ενός μέρους της χρηματοδότησης των πανεπιστημιακών Τμημάτων ανάλογα με την επίδοση και την αξιολόγησή τους. Το επόμενο βήμα είναι να αξιολογούνται εκπαιδευτικοί και σχολεία ανάλογα με τις επιδόσεις των μαθητών και μαθητριών, μια στρεβλή συσχέτιση που αγνοεί το πολύπλοκο πλαίσιο παραγόντων που επηρεάζει κάτι τέτοιο. Έρευνες όμως έχουν δείξει ότι το 5-20% της σχολικής αποτυχίας μπορεί να αποδοθεί σε παράγοντες της τάξης ή του σχολείου. Άρα, δεν είναι απαραίτητα το σχολείο που δεν κάνει καλά τη δουλειά του αλλά οι δομικοί παράγοντες που επιφέρουν κοινωνικές αδικίες, οι ελλείψεις στη στήριξη των αδύναμων παιδιών και των οικογενειών τους, τα υλοκεντρικά αναλυτικά προγράμματα, ο περιορισμός των κοινωνικών επιστημών και των τεχνών στην εκπαίδευση και η έμφαση στην αξιολόγηση και όχι στη διδασκαλία και τη μάθηση.
Χρειάζεται λοιπόν μεγάλη προσοχή για να μην εμπεδωθεί για μια άλλη φορά το κριτήριο της ατομικής ευθύνης και στο χώρο της παιδείας, όπως η κυβέρνηση το επέβαλλε στο χώρο της δημόσιας υγείας. Γιατί η έμφαση στην ατομική ευθύνη σήμαινε αυτόματα τη μείωση της κυβερνητικής ευθύνης για την υπεράσπιση ενός δημόσιου συστήματος υγείας και τη μείωση της χρηματοδότησής της σε καιρούς μάλιστα πανδημίας. Δεν θεωρώ ότι υπάρχουν Έλληνες πολίτες που δεν είναι θετικοί στη βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Είναι σημαντικό όμως να αναγνωρίσουμε τι προϋποθέτει αυτή η βελτίωση και πώς να τη διεκδικήσουμε. Προϋποθέτει λοιπόν αύξηση της χρηματοδότησης για την παιδεία, έγκαιρο προγραμματισμό του Υπουργείου για τη στελέχωση και λειτουργία των σχολείων, έγκαιρο σχεδιασμό μέτρων για την ασφαλή και αποτελεσματική εκπαίδευση των παιδιών και την εργασία των εκπαιδευτικών, υποστήριξη της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και ανάλογη πρόβλεψη στο θεσμικό πλαίσιο για την υλοποίησή της στο εκπαιδευτικό ωράριο, συνέχεια στην υποστήριξη και ανατροφοδοτική διαδικασία των σχολείων σε τοπικό/περιφερειακό επίπεδο με στόχο τη βελτίωση του παρεχόμενου εκπαιδευτικού έργου, πιέσεις για ευρύτερα κυβερνητικά μέτρα για τη στήριξη των παιδιών και των νέων με άνισες αφετηρίες, μέτρα για τη στήριξη της κοινωνίας, του δημόσιου συστήματος υγείας, της εργασίας. Η αναβάθμιση της εκπαίδευσης δε μπορεί να ιδωθεί αποκομμένη από το κοινωνικό και το θεσμικό της πλαίσιο. Χωρίς την υποστήριξη αυτών των πλαισίων με ένα δημοκρατικό και κοινωνικά δίκαιο πρόσημο τα αποτελέσματα των προσπαθειών των εκπαιδευτικών θα είναι ανεπαρκή. Ας το καταλάβουμε αυτό και ας διεκδικήσουμε αναλόγως.
Σοφία Αυγητίδου, Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 3/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
