Στις 19 Ιανουαρίου του 379, ο Θεοδόσιος Α΄ ανέλαβε τον θρόνο της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αφήνοντας το στίγμα του ως ένας από τους πιο καθοριστικούς αυτοκράτορες της Ύστερης Αρχαιότητας.
Οι Προκλήσεις της Αυτοκρατορίας
Μετά τον θάνατο του Ιοβιανού το 364, ο Βαλεντινιανός ανέλαβε την εξουσία της αχανούς Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, μοιράζοντας τη διοίκησή της με τον αδελφό του, Βάλη. Ο Βάλης ανέλαβε το ανατολικό τμήμα, όπου αντιμετώπιζε συνεχείς προκλήσεις από βαρβαρικά φύλα και τον περσικό κίνδυνο.
Σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι Βησιγότθοι, που είχαν εγκατασταθεί βορείως του Δούναβη από την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Παρά τις αρχικά φιλικές σχέσεις, η πίεση από τους Ούννους και η δυσαρέσκεια για τη ρωμαϊκή διοίκηση οδήγησαν σε εξεγέρσεις και συγκρούσεις. Η κατάσταση κορυφώθηκε το 378 στη μάχη της Αδριανούπολης, όπου ο Βάλης σκοτώθηκε και ο ρωμαϊκός στρατός υπέστη σοβαρή ήττα.
Η Άνοδος του Θεοδοσίου
Η ανακήρυξη του Θεοδοσίου ως αυτοκράτορα στις 19 Ιανουαρίου 379 υπήρξε σημείο καμπής για την αυτοκρατορία. Αντιλαμβανόμενος ότι οι συνεχείς στρατιωτικές συγκρούσεις με τους Γότθους ήταν άκαρπες, ο Θεοδόσιος επιδίωξε μια διαφορετική προσέγγιση. Αντί να επιμείνει στη ριζική καταστροφή των βαρβάρων, προώθησε μια πολιτική συνύπαρξης, ενσωματώνοντάς τους στην αυτοκρατορία.
Με τη συμφωνία που σύναψε, επέτρεψε στους Βησιγότθους να εγκατασταθούν στην Κάτω Μοισία και στους Οστρογότθους στην Παννονία, εξασφαλίζοντάς τους αυτονομία και φορολογικές ελαφρύνσεις. Σε αντάλλαγμα, οι Γότθοι ανέλαβαν ρόλο φοιδεράτων, δηλαδή συμμάχων που συνέβαλαν στην άμυνα της αυτοκρατορίας.
Οι Αντιδράσεις στην Πολιτική του Θεοδοσίου
Η επιλογή του Θεοδοσίου να συνάψει ειρήνη με τους Γότθους προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις. Ερευνητές του 20ού αιώνα χαρακτήρισαν τη συμφωνία ως «ειρηνική υποδούλωση» των Ρωμαίων, υποστηρίζοντας ότι υπονόμευσε την εσωτερική συνοχή της αυτοκρατορίας. Ωστόσο, οι σύγχρονοι με τα γεγονότα ιστορικοί αναγνώρισαν στη στρατηγική του Θεοδοσίου μια προσπάθεια για ειρήνη και σταθερότητα.
Ο αυτοκράτορας επιδίωξε να μετατρέψει τους βάρβαρους από άξεστους επιδρομείς σε ειρηνικούς γεωργούς, επωφελώντας την αυτοκρατορία τόσο οικονομικά όσο και στρατιωτικά. Αυτή η προσέγγιση αντικατόπτριζε έναν ρεαλισμό που επέτρεψε στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία να επιβιώσει για αιώνες, σε αντίθεση με τη Δυτική που κατέρρευσε.
Η Κληρονομιά του Θεοδοσίου
Ο Θεοδόσιος Α΄ έθεσε τις βάσεις για τη μελλοντική σχέση της αυτοκρατορίας με τα βαρβαρικά φύλα, καθορίζοντας το πώς οι «άλλοι» μπορούσαν να ενσωματωθούν σε ένα πολυπολιτισμικό κράτος. Παρά τις επικρίσεις, η πολιτική του αποτελεί παράδειγμα διορατικότητας, καθώς εξασφάλισε μια εύθραυστη ειρήνη σε μια περίοδο διαρκών αναταραχών.
Η ανακήρυξή του ως αυτοκράτορα στις 19 Ιανουαρίου 379 δεν ήταν απλώς μια αλλαγή εξουσίας, αλλά η απαρχή μιας νέας εποχής για τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Oνομάστηκε «Μέγας» λόγω της σύνδεσης του ονόματός του με τον τελικό θρίαμβο του χριστιανισμού.
Το 392 εξέδωσε ένα διάταγμα με το οποίο χαρακτήριζε ως «ειδωλολατρική δεισιδαιμονία» την παλιά θρησκεία και αυτό αποτέλεσε τον «επικήδειο ύμνο» των εθνικών. Ο χριστιανισμός πλέον ήταν και νομικά η επίσημη θρησκεία της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Επιπρόσθετα, το 393 ήταν η τελευταία χρονιά διεξαγωγής των αρχαίων ολυμπιακών αγώνων, τους οποίους και κατάργησε επιφέροντας ένα ακόμα τρομερό χτύπημα στους ήδη παραζαλισμένους οπαδούς της αρχαίας θρησκείας. Επομένως, φυσιολογικά προκύπτει ο χαρακτηρισμός «Μέγας» που του απόδωσε η εκκλησία, αν και οι διωγμοί που εξαπέλυσε εναντίον των αιρετικών χριστιανών και των ειδωλολατρών ήταν σκληροί και μεγάλης κλίμακας.
Ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος A’ και η σφαγή των Θεσσαλονικέων
Απ’ τους εκκλησιαστικούς ιστορικούς μόνο ο Σωζομενός και ο Θεοδώρητος κάνουν λόγο για τη σφαγή των Θεσσαλονικέων το 390. Ο δεύτερος, μάλιστα, προσπαθεί να αποκαταστήσει ηθικά τον αυτοκράτορα μετά το λουτρό αίματος που διέπραξε και προσπαθεί να εξάρει την ευπείθεια και την μετάνοιά του! Ευτυχώς, για το ίδιο γεγονός έχουν γράψει ο Ιωάννης Μαλάλας και ο Θεοφάνης ο Ομολογητής και έχουμε μια κάπως ξεκάθαρη εικόνα του τρομερού αυτού γεγονότος.
Υπάρχουν δυο βασικές απόψεις και αρκετές εκτιμήσεις για τα επεισόδια που ξεκίνησαν σε μια από τις σημαντικότερες πόλεις του ανατολικού ρωμαϊκού κράτους. Η θέση των εκκλησιαστικών ιστορικών είναι πως οι Θεσσαλονικείς ξεσηκώθηκαν εναντίον του στρατιωτικού διοικητή της πόλης, του Γότθου Βουδέριχου.
Τα αίτια αυτής της εξέγερσης ήταν η σύλληψη ενός δημοφιλούς ηνιόχου τις παραμονές επίσημων ιπποδρομιών, ο οποίος είχε κατηγορηθεί για ομοφυλοφιλία. Στη λαϊκή απαίτηση να απελευθερωθεί ο ηνίοχος για να συμμετάσχει στις ιπποδρομίες, ο διοικητής κώφευσε, οπότε το πλήθος επαναστάτησε. Στη διάρκεια των ταραχών έχασε τη ζωή του και ο ίδιος ο Βουδέριχος. Ας σημειωθεί, κατ’ αντιστοιχία με τους σύγχρονους ποδοσφαιρικούς αστέρες, οι ηνίοχοι ήταν τότε διάσημοι και είδωλα για τους οπαδούς τους.
Από την άλλη, πολύ πιο προσεγμένη και αξιόπιστη η θέση του χρονογράφου Ιωάννη Μαλάλα, που απέδωσε τα αίτια της εξέγερσης στη λαϊκή αγανάκτηση που προκλήθηκε από την παρουσία στην πόλη αυτοκρατορικών στρατευμάτων, για τη συντήρηση και τη στέγαση των οποίων, σύμφωνα με τον θεσμό του μητάτου (επίταξη), επιβαρύνονταν οι πολίτες.
Επίσης, και ο Θεοφάνης ο Ομολογητής κάνει λόγο για παρουσία Γότθων φρουρών που με αγενή και ανίκανο διοικητή προκαλούσαν το δημόσιο αίσθημα με την βίαιη συμπεριφορά τους. Η φυλάκιση του ηνιόχου (βάσει ενός πρόσφατου διατάγματος του Θεοδοσίου κατά των ομοφυλοφίλων) έδωσε προφανώς την αφορμή για τα αιματηρά επεισόδια. Ο Θεοφάνης είναι απόλυτος: η πόλη ξεσηκώθηκε λόγω της βιαιότητας των στρατιωτικών, της επίταξης των αγαθών των πολιτών και ότι η σύλληψη του ηνιόχου ήταν απλώς η αφορμή.
Από τα Μεδιόλανα (Μιλάνο), όπου βρισκόταν ο Θεοδόσιος, διέταξε την εφαρμογή αντιποίνων και την παραδειγματική τιμωρία των ενόχων. Εν τω μεταξύ, στο άκουσμα νέων αρματοδρομιών ο λαός της Θεσσαλονίκης συγκεντρώθηκε ανύποπτος στον ιππόδρομο, όπου απλώς σφαγιάστηκε από τον στρατό, δίχως να γίνει διάκριση φύλου ή ηλικίας!
Ο αριθμός των θυμάτων κατά τους εκκλησιαστικούς ιστορικούς ανέρχεται σε 7.000 χιλ., ενώ οι άλλες πηγές τους ανεβάζουν σε 15.000 χιλ. Η εξέγερση των Θεσσαλονικέων τοποθετείται στα μέσα Μαΐου του 390 και οι σφαγές του ιπποδρόμου τον Αύγουστο του ιδίου έτους.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 20/01
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση