Alfavita Newsroom Η στήλη έκανε διακοπές τον Αύγουστο, με αποτέλεσμα να έχουν μαζευτεί κάμποσες λέξεις που ακούστηκαν αρκετά το προηγούμενο διάστημα και που διεκδικούν την προσοχή μας, διαψεύδοντας τον Ουμπέρτο Έκο που ισχυρίζεται ότι τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις. Προς στιγμή σκέφτηκα να αφιερώσω το σημείωμα στο ρωσικό εμπάργκο και στα ροδάκινα, που αντί να διοχετευτούν στη ρωσική αγορά κατέληξαν στις χωματερές προς δόξαν των ευρωπαϊκών μας δεσμεύσεων (έχομεν Ζάλογγα εμείς στην ιστορία μας, είχε πει σε ανάλογη περίσταση ο Παν. Κανελλόπουλος), αλλά τελικά προτίμησα δυο άλλες λέξεις που έμμεσα συνδέονται μεταξύ τους.
Η πρώτη από αυτές δεν είναι κανονική λέξη, είναι ακρώνυμο ή αρκτικόλεξο: πρόκειται για τον Ενιαίο Φόρο Ιδιοκτησίας Ακινήτων, τον ΕΝΦΙΑ, που ήρθε να αντικαταστήσει το χαράτσι κι έχει κάνει πολλούς μικροϊδιοκτήτες ακινήτων να χάσουν τον ύπνο τους, αφού καλούνται να πληρώσουν πολλαπλάσια ποσά. Δόθηκαν κάποιες νεφελώδεις υποσχέσεις για διόρθωση των λαθών, αλλά τίποτα το συγκεκριμένο –και τότε επιστρατεύτηκε ως αντιπερισπασμός το θέμα που θα δώσει τη δεύτερη λέξη του σημειώματός μας, οι ανασκαφές της Αμφίπολης, στον τύμβο του λόφου Καστά, τις οποίες θέλησε κι ο ίδιος ο πρωθυπουργός να… επιβλέψει ελπίζοντας ότι ένα εντυπωσιακό εύρημα θα μπορούσε να αποσπάσει την προσοχή της κοινής γνώμης από την καταστροφική πολιτική του.
Τύμβος και ΕΝΦΙΑ λοιπόν οι δυο σημερινές μας λέξεις. Η μια πανάρχαιη, η άλλη νεόκοπη –τόσο καινούργια που ακόμα δεν έχουμε καταλήξει πώς θα το προφέρουμε το ανοικονόμητο αυτό ακρώνυμο που βάλθηκε να μας ξετινάξει οικονομικά· κανόνας δεν υπάρχει στον τονισμό των ακρωνύμων· τα περισσότερα τονίζονται στη λήγουσα, όπως άλλωστε και ο προκάτοχος του ΕΝΦΙΑ (εετηδέ) αλλά είναι και πολλά που τονίζονται στην παραλήγουσα ή την προπαραλήγουσα, ανάμεσά τους κι ένα πολύ ελπιδοφόρο (Σύριζα). Στα περισσότερα δελτία ειδήσεων το ακρώνυμο προφέρεται προπαροξύτονο (ένφια) αλλά πολύς κόσμος το χρησιμοποιεί και ως οξύτονο (ενφιά). Στην παραλήγουσα (ενφία) δεν το τονίζει κανένας, και κρίμα, γιατί συμπίπτει με την προστακτική του πορτογαλικού ρήματος enfiar, που θα μπορούσε να μεταφραστεί, μεταξύ άλλων, «βάλε, χώσε». Να πούμε βέβαια ότι οι φθόγγοι ν και φ δεν συνδυάζονταν καλά στα παλιότερα ελληνικά κι έτσι, ας πούμε, το εν και η φιάλη έδωσαν την εμφιάλωση, αλλά στα νεότερα χρόνια ατόνησε αυτός ο φωνητικός κανόνας, και λέμε π.χ. φανφαρόνος ή κονφορμιστής -- οπότε θα δεχτούμε και τον ΕΝΦΙΑ και μακάρι ο μεγαλύτερος καημός μας να ήταν η συλλαβή όπου τονίζεται.
Όσο για τον τύμβο, είναι λέξη αρχαία, ήδη ομηρική, και σήμαινε το ταφικό μνημείο, π.χ. «τω κεν οι τύμβον μεν εποίησαν Παναχαιοί» (Οδ. Ι. 239), «μνημούρι» που το μεταφράζει ο Εφταλιώτης. Συχνότατα το ταφικό αυτό μνημείο ήταν ένα χωμάτινο βουναλάκι πάνω από τον τάφο, ένας τεχνητός χωμάτινος γήλοφος. Υπάρχει δηλαδή αντίθεση με τον τάφο, που είναι πάντοτε ένας σκαμμένος λάκκος.
Η λέξη στα αρχαία είχε πολλά παράγωγα και σύνθετα, από τα οποία στη νεότερη γλώσσα διασώζονται κυρίως το επιτύμβιο και ο τυμβωρύχος, που βέβαια στη νεοελληνική δεν χρησιμοποιείται μόνο κυριολεκτικά (αυτός που ανοίγει τάφους για να τους συλήσει) αλλά και μεταφορικά, αφού τυμβωρυχία λέμε την προσβολή ή εκμετάλλευση της φήμης ενός νεκρού για προσωπικό όφελος. Τυμβογέρων ή γέρων τύμβος ήταν στα αρχαία ο εσχατόγηρος που είχε χάσει τα λογικά του, το ραμολί.
Η λέξη πέρασε στα λατινικά (tumba) και από εκεί στις νεότερες ευρωπαϊκές γλώσσες (tomb στα αγγλικά, tombe στα γαλλικά), αλλά η λατινική λέξη επέστρεψε ως αντιδάνειο στα μεσαιωνικά ελληνικά, αφού «τούμπα» είναι ο χωμάτινος λόφος, το ύψωμα που έχει δημιουργηθεί από συσσωρευμένο χώμα -- άλλωστε, οι τάφοι της Βεργίνας βρέθηκαν στη Μεγάλη Τούμπα, αλλά και Τούμπα είναι η γειτονιά της Θεσσαλονίκης. Τέτοιοι λόφοι υπάρχουν πάρα πολλοί στην ύπαιθρο, που κρύβουν τάφους, συλημένους βέβαια συνήθως.
Στη γλώσσα μας έχουμε και δυο άλλα ομόηχα της τούμπας: είναι το χάλκινο πνευστό όργανο (δάνειο από το ιταλικό tuba), καθώς και η κοινή τούμπα της γυμναστικής και των κάθε λογής ακροβατικών, η κυβίστηση στην καθαρεύουσα. Αυτή ετυμολογείται από ονοματοποιημένη ρίζα, δηλαδή οι τρεις τούμπες δεν έχουν καμιά ετυμολογική συνάφεια.
Οι τούμπες και οι κωλοτούμπες λοιπόν δεν έχουν καμιά σχέση ετυμολογική με τον τύμβο, αλλά τα καμώματα των υπουργών και πρωθυπουργών τις τελευταίες μέρες γύρω από τον τύμβο της Αμφίπολης δεν ήταν και πολύ αξιοπρεπέστερα -- λένε μάλιστα ότι στην ΔΕΘ ο πρωθυπουργός, αφού δεν έχει τίποτα ευοίωνο να εξαγγείλει για την οικονομία, θα ανακοινώσει κάποιο βαρυσήμαντο εύρημα από τις ανασκαφές.
Πολύ φοβάμαι όμως ότι ο τάφος της Αμφίπολης θα βρεθεί άδειος -- όχι επειδή θα έχει συληθεί από τυμβωρύχους και αρχαιοκάπηλους, αλλά επειδή ο νεκρός, ακούγοντας ιστορίες φρίκης για τον ΕΝΦΙΑ και τη βαρύτατη φορολόγηση των ακινήτων, θα το έχει βάλει στα πόδια για να γλιτώσει το χαράτσωμα. Ξέρετε πόσος ΕΝΦΙΑ αντιστοιχεί σε ταφικό περίβολο με ακτίνα 80 μέτρα, ιδίως μάλιστα αν κριθεί κτίσμα και όχι αγροτεμάχιο; Οπότε, λογαριάζοντας ότι τα χρυσαφικά με τα οποία ήταν θαμμένος δεν θα έφταναν ούτε για την πρώτη δόση, ο νεκρός κατά πάσα πιθανότητα θα το 'σκασε -- κι ακόμα τρέχει!
*Ο Νίκος Σαραντάκος είναι συγγραφέας, μεταφραστής και κατοικοεδρεύει στα sarantakos.wordpress.com και στo www.sarantakos.com.
Πηγή: ΑΥΓΗ
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 25/11
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
